Słowianofilstwo: Różnice pomiędzy wersjami

'''Słowianofilstwo''' – nurt myśli politycznej ukształtowany w [[Rosja|Rosji]] po 1839. Do jego najwybitniejszych przedstawicieli zalicza się [[Aleksiej Chomiakow|Aleksieja Chomiakowa]], [[Iwan Kiriejewski|Iwana Kiriejewskiego]], [[Konstantin Aksakow|Konstantina]] i [[Iwan Aksakow|Iwana Aksakowa]], [[Jurij Samarin|Jurija Samarina]]<ref name{{odn|Riasanovsky|Steinberg|2009|s="ria374" />374–375}}{{odn|Szczipanow|1969|s=319}}. Ze słowianofilami byli związani również krytyk literacki i historyk [[Stiepan Szewyriow]] oraz historyk i publicysta [[Michaił Pogodin]]<ref name="baz" />. Umowną datą rozpoczynającą kształtowanie się słowianofilstwa jest w historiografii publikacja artykułu Aleksieja Chomiakowa ''O starym i nowym'' w 1839<ref name="baz" />.

Jak pisał [[Nicholas V. Riasanovsky]]

|treść = Słowianofile byli grupą romantycznych intelektualistów, którzy sformułowali wszechstronny i niezwykły system ideologiczny, którego podstawę stanowiło ich przekonanie o wyższości i doniosłej misji dziejowej prawosławia i Rosji<ref name="ria374">{{cytuj książkę odn|autor = Riasanovsky N.V., |Steinberg M.D. |tytuł = Historia Rosji |wydawca = Wydawnictwo Uniwersytetu Jagiellońskiego |miejsce = Kraków |rok = 2009 |strony s= 374–375 |isbn = 978-83-233-2615-1}}</ref>.}}

Rozwój słowianofilstwa trwał od lat 40. XIX w. do końca kolejnej dekady, gdy zmarła większość jego głównych ideologów<ref name{{odn|Riasanovsky|Steinberg|2009|s="ria374" />374–375}}.

Podstawowym założeniem słowianofilstwa była wiara w możliwość pokojowego i harmonijnego współżycia narodów. Podkreślali również konieczność tworzenia przez ludzi wierzących wspólnoty opartej na prawdzie, miłości i wolności, które ich zdaniem stanowiły podstawę wiary prawosławnej (funkcjonowanie takiej wspólnoty określali jako ''sobornost''). Dowodzili, że tego typu wspólnoty tworzyli [[Słowianie]], powołując się w szczególności na funkcjonowanie wspólnot wiejskich i [[Sobór Ziemski|soborów ziemskich]]<ref name{{odn|Riasanovsky|Steinberg|2009|s="ria374" />374–375}}. W ocenie słowianofilów analogicznie harmonijne relacje panowały na Rusi Moskiewskiej także między ludem a władcami, co wynikało z wyznawanej wiary prawosławnej. Miała ona określić charakter Rosjan jako ludzi kochających sprawiedliwość i wolność ducha, jak również wspólną pracę<ref name="baz" />.

Słowianofile dostrzegali konieczność rozwiązania szeregu problemów społecznych Rosji. Inspiracji dla dokonania niezbędnych reform poszukiwali w historii tego kraju, twierdząc, że każde państwo rozwija się w unikatowy sposób i nie może wzorować się na innych<ref name="baz">{{cytuj książkę |autor = Bazylow L. |tytuł = Historia Rosji 1801-1917 |wydawca = Państwowe Wydawnictwo Naukowe |miejsce = Warszawa |rok = 1977 |strony = 123–124}}</ref>. Opowiadali się za usunięciem z Rosji elementów kultury zachodniej, wprowadzonych do kraju przez [[Piotr I Wielki|Piotra Wielkiego]], twierdząc, że ich pojawienie się (w szczególności upowszechnianie zachodniego [[Racjonalizm nowożytny|racjonalizmu]] i legalizmu) zakłóciło harmonijny rozwój społeczeństwa. Za nośniki racjonalizmu (niedającego się pogodzić z miłością i harmonią) uważali [[Kościół katolicki]] i Kościoły [[protestantyzm|protestanckie]]. Argumentowali, że oczyszczenie kultury rosyjskiej z obcych wpływów umożliwiłoby również odnowę kultury europejskiej, gdyż odrodzona Rosja byłaby przykładem dla innych państw<ref name{{odn|Riasanovsky|Steinberg|2009|s="ria374" />374–375}}. Zdaniem [[Ludwik Bazylow|Bazylowa]] w swoich poszukiwaniach słowianofile nigdy nie wyzbyli się subiektywnego oglądu dziejów i uzasadniając swoje tezy odpowiednimi wydarzeniami z dziejów Rosji posługiwali się nimi wybiórczo<ref name="baz" />.

Słowianofile rozwinęli koncepcję [[Święta Ruś|Świętej Rusi]], utożsamiając ją ze współczesną Rosją carską. W ujęciu tym Rosja była strażniczką nieskażonej tradycji [[chrześcijaństwo|chrześcijańskiej]] i sprawiedliwego ustroju społecznego<ref name="ruś1314">{{cytuj książkę |nazwisko = Osadczy |imię = W. |autor link = Włodzimierz Osadczy |tytuł = Święta Ruś. Rozwój i oddziaływanie idei prawosławia w Galicji |wydawca = Wydawnictwo Uniwersytetu Marii Curie-Skłodowskiej |miejsce = Lublin |rok = 2007 |strony = 13 |isbn = 978-83-227-2672-3}}</ref>, czy wręcz jedynym chrześcijańskim państwem świata, ostoją „Kościoła walczącego i pielgrzymującego”<ref>{{cytuj książkę |autor = Ławreszuk M. |tytuł = Prawosławie wobec tendencji nacjonalistycznych i etnofiletystycznych |wydawca = Wydawnictwo Naukowe SEMPER |miejsce = Warszawa |rok = 2000 |strony = 142–145 |isbn = 83-7311-126-3}}</ref>. Koncepcja ta, dzięki poparciu cara [[Mikołaj I Romanow|Mikołaja I]], około połowy XIX wieku stała się częścią oficjalnej ideologii państwowej<ref name="ruś1314" />. Równocześnie stosunek słowianofilów do autokracji carskiej był ambiwalentny. Głosząc konieczność budowy wspólnoty opartej na dobrowolnej więzi, krytykowali wszelkie formy przymusu, apelowali o zaprowadzenie w Rosji wolności słowa, druku i wyznania, jak również o uwłaszczenie chłopów<ref name{{odn|Riasanovsky|Steinberg|2009|s="ria374" />374–375}}. [[Aleksiej Chomiakow]] występował ponadto przeciwko biurokracji, ingerowaniu władz w prywatne życie oraz [[kara śmierci|karze śmierci]]<ref name{{odn|Riasanovsky|Steinberg|2009|s="ria374" />374–375}}. Wiele publikacji słowianofilskich było zatem blokowanych przez cenzurę<ref name{{odn|Riasanovsky|Steinberg|2009|s="ria374" />374–375}}. Z drugiej strony, uznając grzeszność natury ludzkiej traktowali istnienie rządów za konieczność, zaś funkcjonowanie samodzierżawia – za ważną rosyjską tradycję; słowianofile odrzucali zachodnie koncepcje monarchii konstytucyjnej. Nigdy jednak nie uznali monarchii absolutnej za jedyną właściwą formę ustrojową<ref name{{odn|Riasanovsky|Steinberg|2009|s="ria374" />374–375}}. Kreowali natomiast wizje monarchii patriarchalnej, której władca opiera się na zaufaniu ludu, wyrażanym na zwoływanych wiecach<ref name="baz" />.

Inspiracją dla słowianofilów był europejski [[romantyzm]]; jego idee zostały zaadaptowane na grunt rosyjski i wzbogacone konceptami wywodzącymi się wprost z teologii prawosławnej<ref name{{odn|Riasanovsky|Steinberg|2009|s="ria374" />374–375}}. W ślad za romantykami niemieckimi słowianofile upatrywali w historii zmagań cielesnych i duchowych<ref>{{cytuj książkę |autor = Billington J.H. |tytuł = Ikona i topór. Historia kultury rosyjskiej |wydawca = Wydawnictwo Uniwersytetu Jagiellońskiego |miejsce = Kraków |rok = 2008 |strony = 297 |isbn = 978-83-233-2319-8}}</ref>.

Nurtem konkurującym ze słowianofilstwem był w kulturze rosyjskiej [[okcydentalizm]]<ref name{{odn|Riasanovsky|Steinberg|2009|s="ria374" />374–375}}.