Wyspa Kamienna: Różnice pomiędzy wersjami
| [wersja przejrzana] | [wersja przejrzana] |
Usunięta treść Dodana treść
Artykuł ten został zgłoszony do umieszczenia na stronie głównej w rubryce „Czy wiesz” za pomocą gadżetu CzyWiesz |
drobne merytoryczne |
||
Linia 1:
{{Czy wiesz do artykułu|1}}
[[Plik:Spb 06-2017 img37 Kamenny Island.jpg|mały|Widok Wyspy Kamiennej od południowego zachodu. Na pierwszym planie widoczna część Wyspy Kriestowskiej, w tle zabudowany prawy brzeg Newy, po prawej widoczna część Wyspy Aptekarskiej]]
'''Wyspa Kamienna'''<ref name=":0">J. Miles, ''Petersburg'', s. 205.</ref> (ros. Каменный остров - ''Kamiennyj ostrow'') - wyspa w delcie Newy, o powierzchni 10,6 km² . Jedna z wysp objętych zabudową miejską [[Petersburg|Petersburga]].
Linia 6 ⟶ 10:
== Historia i opis ==
[[Plik:Malaya Nevka Embankment SPB 6.jpg|mały|Willa księcia Oldenburskiego]]
Na początku XVIII w., we wczesnym etapie budowy Petersburga, Wyspa Kamienna została darowana przez Piotra I kanclerzowi [[Gawriił Gołowkin|Gawriiłowi Gołowkinowi]], który wzniósł na niej swoją rezydencję. Kolejnym właścicielem wyspy był syn kanclerza, dyplomata [[Aleksandr Gołowkin]], z inicjatywy którego na wschodnim krańcu wyspy zbudowany został nowy pałac. Żaden z tych budynków się nie zachował<ref name=":1" />. W 1746 r. wyspa przeszła w ręce kanclerza [[Aleksiej Bestużew-Riumin|Aleksieja Bestużewa-Riumina]], który nakazał uporządkowanie jej terytorium, urządzenie parku, przekopanie kanałów i stawów, a także wzniósł dla siebie nowy pałac we wschodniej części wyspy<ref name=":1" />. W 1758 r. Bestużew-Riumin popadł w carską niełaskę, a jego majątek został skonfiskowany. Wyspa Kamienna przeszła na własność skarbu państwa. Siedem lat później przywrócony do łask Bestużew-Riumin odzyskał swoją dawną własność, po czym odsprzedał wyspę z pałacem [[Katarzyna II Wielka|Katarzynie II]], która z kolei darowała ją synowi [[Paweł I Romanow|Pawłowi]]<ref name=":1" />. Na polecenie carycy w latach 1776-1781 dla następcy tronu na miejscu rezydencji Bestużewa-Riumina zbudowano [[Pałac Kamiennoostrowski|nowy pałac]] w stylu klasycystycznym<ref>red. B. Piotrowski i in., ''Sankt-Pietierburg...'', s. 251.</ref>. W tym samym czasie umocniono zachodni brzeg wyspy<ref name=":1" />. W 1778 r. wzniesiono natomiast [[Cerkiew Narodzenia św. Jana Chrzciciela w Petersburgu (Wyspa Kamienna)|cerkiew Narodzenia św. Jana Chrzciciela]]<ref name=":1" />. W końcu XVIII w. nadal nieuporządkowana wyspa, obok sąsiedniej Wyspy Kriestowskiej, stała się jednym z popularnych miejsc odpoczynku, festynów i zabaw w dni świąteczne<ref name=":0" />. Prace nad urządzeniem parku na wyspie trwały do 1810 r. Wcześniej, za panowania Pawła I na wyspie wydzielono działki, które car przekazywał swoim współpracownikom i dworzanom jako dowód wdzięczności, zakazując im i ich potomkom sprzedaży tej ziemi i ograniczając jej zabudowę<ref name=":1" />.▼
[[Plik:Kamenny Island Palace.jpg|mały|Pałac Kamiennoostrowski (1776-1781)]]
▲Na początku XVIII w., we wczesnym etapie budowy Petersburga, Wyspa Kamienna została darowana przez Piotra I kanclerzowi [[Gawriił Gołowkin|Gawriiłowi Gołowkinowi]], który wzniósł na niej swoją rezydencję. Kolejnym właścicielem wyspy był syn kanclerza, dyplomata [[Aleksandr Gołowkin]], z inicjatywy którego na wschodnim krańcu wyspy zbudowany został nowy pałac. Żaden z tych budynków się nie zachował<ref name=":1" />. W 1746 r. wyspa przeszła w ręce kanclerza [[Aleksiej Bestużew-Riumin|Aleksieja Bestużewa-Riumina]], który nakazał uporządkowanie jej terytorium, urządzenie parku, przekopanie kanałów i stawów, a także wzniósł dla siebie nowy pałac we wschodniej części wyspy<ref name=":1" />. W 1758 r. Bestużew-Riumin popadł w carską niełaskę, a jego majątek został skonfiskowany. Wyspa Kamienna przeszła na własność skarbu państwa. Siedem lat później przywrócony do łask Bestużew-Riumin odzyskał swoją dawną własność, po czym odsprzedał wyspę z pałacem [[Katarzyna II Wielka|Katarzynie II]], która z kolei darowała ją synowi [[Paweł I Romanow|Pawłowi]]<ref name=":1" />. Na polecenie carycy w latach 1776-1781 dla następcy tronu na miejscu rezydencji Bestużewa-Riumina zbudowano [[Pałac Kamiennoostrowski|nowy pałac]], nazwany Kamienooostrowskim, w stylu klasycystycznym<ref>red. B. Piotrowski i in., ''Sankt-Pietierburg...'', s. 251.</ref>. W tym samym czasie umocniono zachodni brzeg wyspy<ref name=":1" />. W 1778 r. wzniesiono natomiast [[Cerkiew Narodzenia św. Jana Chrzciciela w Petersburgu (Wyspa Kamienna)|cerkiew Narodzenia św. Jana Chrzciciela]]<ref name=":1" />. W końcu XVIII w. nadal nieuporządkowana wyspa, obok sąsiedniej Wyspy Kriestowskiej, stała się jednym z popularnych miejsc odpoczynku, festynów i zabaw w dni świąteczne<ref name=":0" />. Prace nad urządzeniem parku na wyspie trwały do 1810 r. Wcześniej, za panowania Pawła I na wyspie wydzielono działki, które car przekazywał swoim współpracownikom i dworzanom jako dowód wdzięczności, zakazując im i ich potomkom sprzedaży tej ziemi i ograniczając jej zabudowę<ref name=":1" />. Natomiast Pałac Kamiennoostrowski w latach 1796-1798 był zimową rezydencją byłego króla Polski [[Stanisław August Poniatowski|Stanisława Augusta Poniatowskiego]]<ref>I. Swirida, ''Osiemnastowieczny Petersburg oczami Polaków'' (w:) red. D. Konstantynow, ''Petersburg i Polska'', Kraków, Międzynarodowe Centrum Kultury 2016, s. 40.</ref>.
Zachodnia część wyspy została zagospodarowana później. W latach 1824 i 1826 r. wzniesiono tam dwie prywatne dacze, zaś w latach 1831-1833 obszerniejszą daczę rodziny Dołgorukich, następnie księcia Oldenburskiego<ref name=":1" />. W latach 20. XX wieku na wyspie powstał również [[Teatr Kamiennoostrowski]]<ref name=":1" />.▼
▲Zachodnia część wyspy została zagospodarowana później. W latach 1824 i 1826 r. wzniesiono tam dwie prywatne dacze, zaś w latach 1831-1833 obszerniejszą [[Dacza księcia Oldenburskiego|daczę rodziny Dołgorukich]], następnie księcia Oldenburskiego<ref name=":1" />. W latach 20. XX wieku na wyspie powstał również [[Teatr Kamiennoostrowski]]<ref name=":1" />. W 1834 r. terytorium wyspy włączono w granice Petersburga<ref name=":2" />.
[[Plik:Follenweider's private residence.jpg|mały|[[Willa Edwarda Follenweidera]], typowy przykład secesyjnej architektury wyspy po zniesieniu ograniczeń zabudowy w końcu XIX w. ]]
W 1895 r. właściciele gruntów na Wyspie Kamiennej otrzymali zgodę cara na ich sprzedaż lub na wznoszenie, już bez ograniczeń, dacz i miejskich rezydencji. Doprowadziło to do powstała w kolejnych latach szeregu podobnych budynków<ref name=":1" />.
Po [[Rewolucja październikowa|rewolucji październikowej]] wszystkie dacze i rezydencje na Wyspie Kamiennej zostały znacjonalizowane. W 1920 r. radzieckie władze miasta ogłosiły, iż wyspa zostanie zamieniona w przestrzeń wypoczynkową i sanatoryjną dla robotników, pierwszą taką w kraju. Nadano jej również nową nazwę Wyspy Pracujących<ref name=":1" />. 20 czerwca 1920 r. z okazji otwarcia sanatoriów i domów wypoczynkowych na wyspie odbyła się uroczystość z inscenizacją rewolucyjną pt. ''Blokada Rosji'' (''Błokada Rossii''). Miesiąc później odnowioną wyspę odwiedził osobiście [[Włodzimierz Lenin|Lenin]]<ref name=":1" />.
Wyspa zachowała charakter wypoczynkowy, znaczną część jej powierzchni zajmuje park ''Tichij Otdych''. W latach 70. i 80. zniszczono część historycznych budynków na niej w związku z budową nowych dacz dla członków radzieckiego rządu<ref name=":2">{{Cytuj |tytuł = Каменный остров |data dostępu = 2021-09-21 |opublikowany = www.encspb.ru |url = http://www.encspb.ru/object/2804005047?lc=ru}}</ref>.
== Przypisy ==
| |||