Wikipedysta:Mafo/brudnopis: Różnice pomiędzy wersjami
Usunięta treść Dodana treść
Nie podano opisu zmian Znaczniki: VisualEditor Link do ujednoznacznienia |
|||
Linia 1:
{{Żołnierz infobox
|imię i nazwisko = Stanisław Skowron
|imię i nazwisko org =
|pseudonim = Janota
|rodzaj wojsk = lądowe
|zwycięstwa =
|grafika =
|opis grafiki =
|stopień grafika = PL Epolet por.svg
|stopień = porucznik
|data urodzenia = 22 lipca 1923
|miejsce urodzenia = [[Młynów|Młynów (województwo łódzkie)]]
|data śmierci = 26 kwietnia 1993
|miejsce śmierci = [[Łódź]]
|lata służby =
|siły zbrojne = [[Plik:Orzełek II RP.svg|20px]] [[Wojsko Polskie (II RP)|Wojsko Polskie]]<br />[[Plik:Orzel AK.jpg|20px]] [[Armia Krajowa]]
|jednostki = Obwód Łęczyca AK<br />
|stanowiska = Komendant AK Rejonu „Zakręt”<br />Kwatermistrza Obwodu Łęczyckiego AK
|wojny i bitwy = [[II wojna światowa]]
|późniejsza praca =
|odznaczenia =
|commons =
|wikiźródła =
|wikicytaty =
}}
'''Stanisław Skowron''' ps. ''Janota'' (ur. [[22 lipca]] [[1923]] w [[Młynów (województwo łódzkie)|Młynowie]], zm. [[26 kwietnia]] [[1993]] w [[Łódź|Łodzi]]) – żołnierz [[Armia Krajowa|Armii Krajowej]], działacz kombatancki, porucznik [[Wojsko Polskie|Wojska Polskiego]] w stanie spoczynku, prawnik, Krzyż Armii Krajowej, Krzyż Partyzancki.
== Życiorys ==
=== Młodość ===
Stanisław Skowron urodził się e wsi [[Młynów (województwo łódzkie)|Młynów]] położonej niedaleko [[Piątek (miasto)|Piątku]], jego ojcem był Adam, a matką Zuzanna ze Szymczaków. Pod koniec lat 20-tych rodzina przeniosła się do [[Gieczno|Gieczna]]. Podczas wybuchu [[II wojna światowa|II wojny światowej]] we wrześniu 1939 Stanisław był uczniem ostatniej klasy [[I Liceum Ogólnokształcące im. Stanisława Staszica w Zgierzu|gimnazjum im. „Stanisława Staszica” w Zgierzu]].
=== II wojna światowa ===
Po ustaniu [[Kampania wrześniowa|działań wojennych w 1939]] [[powiat łęczycki]] został włączony do [[III Rzesza|III Rzeszy]] w ramach tak zwanego „[[Kraj Warty|Kraju Warty]]” (niem. Wartegau). Na jego wschodnich rubieżach przebiegała granica z [[Generalne Gubernatorstwo|Generalnym Gubernatorstwem]]. Rodzinę Skowronów wysiedlono z ich domu w Giecznie gdzie ustanowiono posterunek niemieckiej żandarmerii.
W listopadzie 1939 Stanisław Skowron wraz z ojcem złożyli przysięgę [[Służba Zwycięstwu Polski|Służbie Zwycięstwu Polski]] (SZP) obierając pseudonimy „Janota” i „Brzoza”. Animatorem organizacji ruchu oporu był wówczas uciekinier z Poznania, prawnik Tadeusz Ereciński ps. „Obrońca” (aresztowany w 1943 został zamordowany w [[Mauthausen-Gusen (KL)|obozie koncentracyjnym w Mauthausen]]). Wkrótce SZP została przekształcona w [[Związek Walki Zbrojnej]] (ZWZ) a od 1942 w [[Armia Krajowa|Armię Krajową]] (AK). Stanisław Skowron początkowo służył jako kolporter i łącznik, a później dowódca placówki we wsi Gieczno. Od 1943 został komendantem Rejonu „Zakręt” (gm. Rogóźno) oraz objął funkcję [[Kwatermistrz|kwatermistrza]] Obwodu Łęczyckiego AK. Do najważniejszych zadań stawianych kwatermistrzostwu należało prowadzenie [[Wywiad wojskowy|wywiadu wojskowego]] i [[Wywiad gospodarczy|gospodarczego]]. Stanisław Skowron był zatrudniony najpierw w Urzędzie Gminnym w [[Wypychów (powiat zgierski)|Wypychowie]] a później w Urzędzie Gminnym w Piątku i prowadził tajną kartotekę, wyspecjalizowaną tematycznie, zbieraną z materiałów wywiadowczych. Obok tego Komenda Rejonu „Zakręt” przeprowadzała akcje przerzutowe ludzi zagrożonych aresztowaniem przez granicę z Generalnym Gubernatorstwem<ref>{{Cytuj |autor r = Stanisław Skowron |redaktor = Marek Budziarek |rozdział = ZWZ-AK w powiecie łęczyckim (Obwód „Ogrody”) |tytuł = Okręg Łódzki Armii Krajowej |data = 1988 |miejsce = Łódź |wydawca = [[Muzeum Miasta Łodzi|Muzeum Historii Miasta Łodzi]], [[Towarzystwo Przyjaciół Łodzi]] |s = 145-162}}</ref>.
Ważnym przedsięwzięciem realizowanym przez Stanisława Skowrona jako kwatermistrza Obwodu była tak zwana „akcja dowód”. Wykorzystywano dostęp do blankietów i druków meldunkowych (tzw. [[Kenkarta|Kennkart]]) oraz pieczęci z [[Godło III Rzeszy|hitlerowskim orłem]] do sporządzania dokumentów dla ludzi narażonych na niemieckie represje z terenu Obwodu oraz [[Okręg Łódź Armii Krajowej|Komendy Okręgu Łódzkiego]][4]. Od 1944 r. nasiliły się przygotowania do [[Powstanie powszechne|ogólnonarodowego powstania]]. W Rejonie „Zakręt” powołano [[Wojskowa Służba Ochrony Powstania|Wojskową Służbę Ochrony Powstania]] (WSOP). Na jej czele stanął Antoni Boratyński ps. „Kamil”[5]. Tymczasem niemieckie służby policyjne i wywiadowcze zaczęły odnosić sukcesy rozpoczynając rozbicie Organizacji od aresztowań w dowództwie Komendy Okręgu Łódzkiego. Tak zwana „wielka wsypa” szybko powodowała kolejne aresztowania na różnych szczeblach. W końcu października 1944 r. aresztowano komendanta Obwodu Łęczyckiego AK ppor. Edwarda Czerwińskiego ps. „Czesław”. Już 02 listopada 1944 r. został zatrzymany Stanisław Skowron („Janota”). Jego ojciec Adam („Brzoza”) zdołał ukryć całe archiwum Rejonu „Zakręt” i kwatermistrzostwa Obwodu Łęczyckiego, zanim następnego dnia został aresztowany wraz z żoną. Aresztowani przetrwali katownię gestapo w Łodzi przy ulicy Gardestrasse 7 (obecnie Karola Anstadta) i więzienie przy ulicy Sterlinga 16. Pomimo bestialskich metod śledztwa żaden człowiek z Organizacji ani żaden dokument nie został ujawniony. 17 stycznia 1945 r. Stanisław i jego ojciec Adam, obaj niezależnie, uciekli z transportu do Rozszerzonego Więzienia Policyjnego Radogoszcz w Łodzi, unikając masakry, której dokonali tam Niemcy w nocy z 17 na 18 stycznia, na kilkadziesiąt godzin przed wkroczeniem do Łodzi Armii Czerwonej. Ocalała także matka Stanisława, Zuzanna. Wojnę przeżyli także wszyscy członkowie ruchu oporu z Rejonu „Zakręt”. Los komendanta Obwodu Łęczyckiego ppor. Edwarda Czerwińskiego („Czesław”) pozostaje nieznany. Czas wojny Stanisław Skowron zakończył w stopniu podporucznika Wojska Polskiego[6].
=== Lata powojenne ===
Nowy reżim podchodził nieufnie do ludzi związanych z Armią Krajową. Nastąpiły aresztowania, a archiwum Rejonu „Zakręt” i kwatermistrzostwa Obwodu Łęczyckiego zostało ponownie ukryte. Stanisław Skowron był wielokrotnie aresztowany przez Urząd Bezpieczeństwa Publicznego. Kilkakrotnie uciekał. W 1946 r. wyjechał do Wrocławia ale i tam został aresztowany. Sytuacja taka trwała do przełomu lat 1949/50. Ale dopiero po 1952 r. prześladowania ustały. Stanisław Skowron pracował jako urzędnik w różnych instytucjach. W połowie lat sześćdziesiątych ukończył studia na Wydziale Prawa i Administracji Uniwersytetu Łódzkiego. Był członkiem Światowego Związku Żołnierzy AK i działaczem kombatanckim. Pasjonował się historią i polską przyrodą. Był członkiem Straży Ochrony Przyrody. W ostatnich latach życia spisał swoje wspomnienia. Na początku lat dziewięćdziesiątych został awansowany do stopnia porucznika Wojska Polskiego. Zmarł 26 kwietnia 1993 r. w Łodzi. Jego grób znajduje się na cmentarzu parafialnym w Giecznie.
=== Życie prywatne ===
W 1952 r. zawarł związek małżeński z Janiną Beniuszko. Zamieszkali w Łodzi. W 1953 r. urodził się jedyny syn, Justyn.
== Archiwum Rejonu „Zakręt” i kwatermistrzostwa Obwodu Łęczyckiego AK[7] ==
W sierpniu 1968 r. wskutek niepewności związanej z wydarzeniami w Czechosłowacji Stanisław Skowron wraz z ojcem postanowili ujawnić rodzinie miejsce ukrycia i przekazać jej całość zachowanej dokumentacji archiwum AK. Dokumenty były zawinięte w płótno i zalane cementem w piwnicy przy fundamentach domu w Giecznie. Dokumenty przetrwały w ogólnie dobrym stanie. Były pisane na bibułach, przebitkach lub zwykłym papierze ołówkami kopiowymi lub piórem, niektóre na maszynie. Część była miejscami zbutwiała lub rozdarta. Niektóre są zachowane częściowo. Jest to w sumie blisko 90 różnego rodzaju dokumentów, które można podzielić osiem grup:
2.1. Rozkazy i polecenia służbowe. Podpisane pseudonimami, inicjałami a niektóre nazwiskiem.
2.2. Sprawozdania i raporty służbowe. Podpisywane podobnie jak wyżej lub wcale.
2.3. Instrukcje służbowe. Podpisane pseudonimami lub pseudonimami z zaznaczeniem funkcji służbowej.
2.4. Dokumenty związane z prowadzoną akcją wywiadowczą połączoną z obowiązkami kwatermistrzowskimi na podległym terenie. Wszystkie o bardzo dużej różnorodności, a wśród nich:
a. rejestry możliwej do zdobycia broni, środków sanitarnych i transportowych
b. zestawienia zasobów i plany opanowania magazynów żywności
c. zestawienia rytmów zaopatrzenia niemieckich magazynów cywilnych i wojskowych w żywność i sprzęt techniczny
d. raporty z obserwacji ruchów transportów niemieckich wszelkiego typu
e. zestawienia możliwych do szybkiego przejęcia środków transportowych
f. zestawienia rodzajów obsady, liczebności i uzbrojenia niemieckich posterunków granicznych – III Rzesza/Generalna Gubernia
g. raporty z obserwacji ruchu granicznego
2.5. Niemieckie wersje polskich map sztabowych w skali 1:100 000; 1:10 000; 1:5000 – zdobyte lub kupione.
2.6. Instrukcje obsługi broni.
2.7. Instrukcja Bojowa „Plan opanowania małego miasta”.
2.8. Korespondencja w obrębie struktur organizacyjnych Obwodu. Podpisywana pseudonimami lub wcale.
'''3. Odznaczenia.'''
Krzyż Armii Krajowej; Krzyż Partyzancki.
'''4. Galeria zdjęć'''
4.1. Stanisław Skowron – fotografia z 1944 r.
4.2. Stanisław Skowron na zjeździe Światowego Związku Żołnierzy Armii Krajowej (siedzi w środku). Zamek w Łęczycy – 1993 r.
4.3. Zachowane dokumenty z archiwum AK – wybór.
== Przypisy ==
{{Przypisy}}
|