Historia LGBT w Polsce: Różnice pomiędzy wersjami

== Rozbiory ==

Kodeks napoleoński, wprowadzony w Księstwie Warszawskim w 1808 r, nie posiadał żadnych zapisów o homoseksualności<ref name="glbtq" />. Po 1815, wszyscy trzej rozbiorcy jednoznacznie kryminalizowali stosunki homoseksualne<ref name="kph" /> W Kodeksie Karzącym dla Królestwa Polskiego z 1818 r. (art. 444) sankcją za „cielesne lubieżności przeciw naturze” było zamknięcie w domu poprawy na okres od sześciu miesięcy do jednego roku. W Prusach kodeks karny Rzeszy z 1871, w Austrii Ustawa karna austriacka z 1852 również penalizowały stosunki homoseksualne<ref name="kph" />. Kodeks Kar Głównych i Poprawczych z 1845 karał [[katorga|zesłaniem na Syberię]] za kontakty homoseksualne<ref>Prawa mniejszości seksualnych – prawami człowieka, „Biblioteczka Pełnomocnika Rządu ds. Równego Statusu Kobiet i Mężczyzn”, zeszyt 5, Warszawa, 2003, s. 59.</ref>.

W XIX wieku, również za sprawą nieobecności mężczyzn (powstania, wywózka na Sybir etc.), Polki często wykonywały typowo męskie zadania, takie jak finansowe zarządzanie gospodarstwem domowym<ref name="tomasik">{{Cytuj książkę |nazwisko = Tomasik |imię = Krzysztof |tytuł = Homobiografie |data = 2014 |isbn = 978-83-64682-22-3 |oclc = 915574182 |wydawca = Wyd. Krytyki Politycznej}}</ref>. Normy społeczne na wsiach były mało surowe, dzięki czemu kobiety miały tam więcej wolności niż w miastach lub Europie Zachodniej<ref name="tomasik" />. Znane są przypadki kobiet żyjących razem ze swoimi wieloletnimi towarzyszkami, na przykład [[Maria Konopnicka]] i [[Maria Dulębianka]], [[Maria Rodziewiczówna]] i [[Helena Weychert]] oraz [[Paulina Kuczalska-Reinschmit]] i [[Józefa Bojanowska]]<ref name="tomasik" />. Aktywistka na rzecz praw kobiet [[Romana Pachucka]] wspominała w swoich pamiętnikach, że w tych parach, jedna z kobiet prezentowała się bardziej [[Butch i femme|męsko]], a druga [[Butch i femme|kobieco]]<ref>{{Cytuj książkę |nazwisko = Kuczalska-Reinschmit |tytuł = Nasze drogi i cele. Prace o działalności kobiecej |isbn = 978-83-62206-56-8 |oclc = 868987902 |imię = Paulina |rok = 2012 |miejsce = Warszawa}}</ref>. Romans [[Narcyza Żmichowska|Narcyzy Żmichowskiej]] z Pauliną Zbyszewską, córką magnata, zainspirował później powieść ''Poganka'' (w której alter ego Żmichowskiej jest postacią męską)<ref name="glbtq" />. Urodzona w Szczecinie córka polskiego hrabiego<ref>{{Cytuj |autor = Riemens, Leo., Rost, Hansjörg. |tytuł = Grosses Sängerlexikon. |data = 2004 |data dostępu = 2020-09-19 |isbn = 978-3-598-44088-5 |wydanie = 4 |miejsce = Berlin |wydawca = K.G. Saur |oclc = 784886922 |url = https://books.google.de/books?id=dsfq_5dFeL0C&pg=PA1141&q=Vestfali#v=onepage}}</ref>, [[Felicita Vestvali]], podróżowała po Europie i Stanach jako sławna aktorka i śpiewaczka operowa ([[Rola spodenkowa|ról spodenkowych]]), zyskując uznanie [[Abraham Lincoln|Abrahama Lincolna]] i [[Napoleon III Bonaparte|Napoleona III]]<ref name=":0">{{Cytuj książkę |nazwisko = Howard |imię = Tony |tytuł = Women as Hamlet: performance and interpretation in theatre, film and fiction |url = https://books.google.com/books?id=MKp9Vm-XygUC&pg=PA56#v=onepage&q&f=false |data = 2007 |isbn = 0-521-86466-6 |miejsce = Cambridge, UK |wydawca = Cambridge University Press |oclc = 76064565 |rok = 2007 |strony = 56}}</ref>, a jednocześnie będąc zadeklarowaną lesbijką i „wroginią mężczyzn” („Männerfeindin”)<ref name="sfbaytimes 2020-07-23">{{Cytuj stronę |url = http://sfbaytimes.com/vestvali-the-magnificent/ |tytuł = Vestvali the Magnificent |data = 2019-10-31 |opublikowany = San Francisco Bay Times |data dostępu = 2020-09-19}}</ref>.

 

 

W 1932 polski kodeks karny (wzorowany na postępowym Kodeksie Napoleona) dekryminalizował stosunki homoseksualne (przewidując jednak karę do trzech lat pozbawienia wolności za przestępstwo prostytucji homoseksualnej męskiej). Wpłynęło to na brak źródeł historycznych (takich jak raporty policji czy akta sądowe) na temat kultury gejowskiej międzywojnia w stosunku do innych krajów europejskich<ref name="kph" />.

Historie osób LGBTI pojawiały się w prasie jako „sensacyjne”, tak jak w wypadku artykułów o morderstwie prawnika Konrada Meklenburga we wrześniu 1923, wspominających o „anomaliach seksualnych” denata i „byciu widzianym z młodymi chłopcami” jako motywach zbrodni, oraz o tym, że Meklenburg był skazany na więzienie za akty homoseksualne w Niemczech<ref>{{Cytuj stronę |url = http://homiki.pl/index.php/2013/02/kto-wysledzi-meklenburga/ |tytuł = homiki.pl: artykuł: Kto wyśledzi Meklenburga? |nazwisko = Szot |imię = Wojciech |data = 2013-02-06 |archiwum = |zarchiwizowano = |opublikowany = homiki.pl |język = pl-PL |data dostępu = 2021-01-31}}</ref>. W listopadzie 1923 warszawski brukowiec „Express Poranny” (a po nim inne warszawskie i nie tylko gazety), opublikował skandaliczne oskarżenia wobec otwartej feministki i lesbijki, doktor [[Zofia Sadowska|Zofii Sadowskiej]]. Gazeta twierdziła, że lekarka miała uwodzić swoje pacjentki (w tym nieletnie), organizować lesbijskie orgie sadystyczne, prowadzić dom publiczny i podawać pacjentkom narkotyki, żeby je od siebie uzależnić (śledztwo policji nie udowodniło prawdziwości tych oskarżeń). Artykuły te rozpoczęły trwający wiele lat „skandal starogrecki” (lesbijski), związany z osobą dr Sadowskiej, z kilkoma sprawami sądowymi o zniesławienie, w których brały udział ważne osoby życia publicznego, raportowanymi w prasie na bieżąco. Podczas procesu, pytana przez obrońcę Sadowska stwierdziła że „zarzut uprawiania miłości lesbijskiej nie jest dla kobiety hańbiący”. W wyniku skandalu postać Sadowskiej jako naukowczyni i lekarki zniknęła z pamięci publicznej<ref>{{Cytuj książkę |nazwisko = Szot |imię = Wojciech |tytuł = Panna doktór Sadowska |url = https://www.worldcat.org/oclc/1227934496 |isbn = 978-83-65970-41-1 |oclc = 1227934496 |miejsce = Warszawa}}</ref>. Inną znaną postacią, która przyciągnęła uwagę prasy, była lekkoatletka Zofia Smętek, której „męski” wygląd i sukcesy sportowe były źródłem plotek w prasie i skeczy kabaretowych. W 1937 lekarze potwierdzili [[interpłciowość]] atletki, a Smętek postanowiła przejść tranzycję i operację korekty płci do męskiej. Oficjalne ogłoszenie w prasie wywołało wzrost zainteresowania sprawą, również za granicą, a [[Witold Smętek]] (takie imię przybrał sportowiec) w 1939 udzielił wywiadu agencji Reuters i stał się bohaterem książki ''Confession amoureuse d’une femme qui devint homme'' (''Wyznanie miłosne kobiety, która stała się mężczyzną'')<ref>{{cytuj pismo |autor = Marek Teler |tytuł = Kobieta, która stała się mężczyzną |url = https://www.worldcat.org/tytuł/replika/oclc/759913113 |czasopismo = Replika |data = 2020-11-30 |numer = 88 |miejsce = Warszawa |wydawca = Fundacja Replika |issn = 1896-3617 |oclc = 759913113}}</ref>.

 

 

Pierwsza, pionierska [[Operacje korekty płci|operacja korekty płci]] ([[Transkobieta|M/K]]) w Polsce została przeprowadzona w 1963 w Szpitalu Kolejowym w [[Międzylesie (Warszawa)|Międzylesiu pod Warszawą]], kolejne były regularnie przeprowadzane 20 lat później<ref>{{Cytuj |autor = Krzysztof Tomasik |rozdział = Transpłciowość: farsa lub dramat |tytuł = Gejerel. Mniejszości seksualne w PRL-u |data = 2018 |isbn = 978-83-65853-53-0 |wydanie = Wydanie II poszerzone |miejsce = Warszawa |wydawca = Wydawnictwo Krytyki Politycznej |oclc = 1050782877}}</ref>. Pierwszy zabieg korekty płci u [[Transmężczyzna|trans mężczyzny]] odbył się w roku 1983.<ref>{{Cytuj |autor = Rusak-Romanowska, Paulina |tytuł = Sytuacja prawna osób dotkniętych transseksualizmem i interseksualizmem: Wybrane zagadnienia prawne |czasopismo = Metryka: studia z zakresu prawa osobowego i rejestracji stanu cywilnego |data = 2014 |opis = R. 4, nr 1 (2014), s. 89–100 |url = https://journals.indexcopernicus.com/api/file/viewByFileId/338098.pdf}}</ref> Pierwsze zapisane spotkanie dotyczące transpłciowości, w którym brały udział osoby transpłciowe, miało miejsce 10 grudnia 1985 w Zakładzie Seksuologii i Patologii Więzi Międzyludzkich Centrum Medycznego Kształcenia Podyplomowego w Warszawie. Zapis dyskusji został opublikowany w książce ''Apokalipsa Płci'' Kazimierza Imielińskiego i Stanisława Dulko<ref>{{Cytuj książkę |nazwisko = Imieliński |imię = Kazimierz |nazwisko2 = Dulko |imię2 = Stanisław |tytuł = Apokalipsa płci |url = https://www.worldcat.org/oclc/749261787 |data = 1989 |isbn = 83-7007-224-0 |oclc = 749261787 |wydawca = Glob |miejsce = Szczecin |strony = 202–233}}</ref>.

[[Kościół katolicki|Kościół Katolicki]], ośrodek opozycji przeciwko reżimowi i ważna część polskiego życia społecznego, wpływał na to, że homoseksualność pozostała skandalem i tematem tabu w wielu grupach społecznych. Nie zmienia to faktu, że nie była to wykładnia wszystkich osób związanych politycznie i/lub osobiście z Kościołem, jak poseł reprezentujący katolicką opozycję, [[Jerzy Zawieyski]] – gej żyjący z partnerem, [[Stanisław Trębaczkiewicz|Stanisławem Trębaczkiewiczem]]<ref>{{cytuj stronę |url = https://queer.pl/article/186319 |tytuł = Wielcy i niezapomniani: Jerzy Zawieyski |opublikowany = queer.pl |data = 17 grudnia 2004}}</ref>. W latach 70. kiedy ruchy gejowskie rosły na znaczeniu w Europie Zachodniej i niektórych krajach Bloku Wschodniego (NRD, ZSSR), polska subkultura gejowska pozostawała mniej aktywistyczna i pasywna politycznie. Jest to przypisywane wpływowi katolicyzmu na polskie społeczeństwo i brakowi kryminalizacji stosunków homoseksualnych<ref name="kph" />.