Gwałt: Różnice pomiędzy wersjami
| [wersja przejrzana] | [wersja przejrzana] |
Usunięta treść Dodana treść
m dodano parametry do szablono dopracować |
sekcje etymologia i definicje (tłumaczenie z en wiki) plus zmiana ilustracji na bardziej związane z tematem |
||
Linia 1:
{{dopracować|zweryfikować|uzupełnić=2021-10|polonocentryzm=2021-10|więcej przypisów=2021-10}}
[[Plik:Comprehensive Scale of Rape (2018) - LRW-SCALE-11.svg|mały|Mapa świata pokazująca złożony wskaźnik dotyczący gwałtów na kobietach w 2018 roku, dane [[WomanStats Project]]. {{legend|#ffffff|Gwałt nie jest istotnym problemem w tym społeczeństwie}}
{{Czyn zabroniony infobox▼
{{legend|#fef0d9|Gwałt jest problemem w tym społeczeństwie}}
|nazwa = Zgwałcenie▼
{{legend|#fdcc8a|Gwałt jest znaczącym problemem w tym społeczeństwie}}
|stan prawny = [[Kodeks karny (1997)|KK z 1997]]▼
{{legend|#fc8d59|Gwałt jest poważnym problemem w tym społeczeństwie}}
|ciężar gatunkowy = występek▼
{{legend|#d7301f|Gwałt jest powszechnym problemem w tym społeczeństwie}}
|przepis = art. 197 § 1 k.k.▼
{{legend|#c4c4c4|Brak danych}}|350x350px]]
|kara = pozbawienia wolności od lat 2 do 12▼
|strona podmiotowa = umyślna w zamiarze bezpośrednim▼
|odpowiedzialność od 15 r.ż. = tylko w typie kwalifikowanym▼
|typ kwalifikowany = art. 197 § 3 i 4 k.k.▼
|typ uprzywilejowany = art. 197 § 2 k.k.▼
}}▼
'''Zgwałcenie''' – zmuszenie drugiej osoby do [[Obcowanie płciowe|obcowania płciowego]], poddania się [[Inna czynność seksualna|innej czynności seksualnej]] lub wykonania takiej czynności przez jedną lub wiele osób, posługujących się siłą fizyczną, przymusem, nadużyciem władzy, podstępem lub wykorzystujących niemożność wyrażenia świadomej zgody przez daną osobę. Sprawca zgwałcenia nazywany jest gwałcicielem.
== Etymologia ==
{{Zobacz też|gwałt}}{{Wikisłownik|gwałt|gewalt}}
Słowo gwałt pochodzi od niemieckiego słowa gewalt ({{IPA|ɡəˈvalt}}) oznaczającego władzę, przemoc, siłę<ref>{{Cytuj |autor = [[Aleksander Brückner]] |rozdział = Gwałt |tytuł = Słownik etymologiczny języka polskiego |data = 1927 |wydawca = Krakowska Spółka Wydawnicza |url = https://pl.wikisource.org/wiki/S%C5%82ownik_etymologiczny_j%C4%99zyka_polskiego/gwa%C5%82t}}</ref>.
== Definicje ==
W większości krajów gwałt jest definiowany jako [[stosunek płciowy]] bądź inne formy [[Penetracja seksualna|penetracji seksualnej]], których sprawca dopuścił się wobec ofiary bez jej [[Zgoda|zgody]]<ref name=":0">{{Cytuj |autor = Merril D. Smith |tytuł = Encyclopedia of rape |data = 2004 |data dostępu = 2021-10-29 |isbn = 978-0-313-32687-5 |wydawca = Westport, Conn. : Greenwood Press |s = 169-170 |url = http://archive.org/details/encyclopediarape00smit_435}}</ref>. Pojęcie gwałtu nie jest jednolicie definiowane przez organizacje ochrony zdrowia poszczególnych państw, organizacje ochrony porządku publicznego, instytucje ochrony zdrowia i środowiska prawnicze<ref name=":1">{{Cytuj |autor = Shana L. Maier |tytuł = "I have heard horrible stories . . .": rape victim advocates' perceptions of the revictimization of rape victims by the police and medical system |czasopismo = Violence Against Women |data = 2008-07 |data dostępu = 2021-10-29 |issn = 1077-8012 |wolumin = 14 |numer = 7 |s = 786–808 |doi = 10.1177/1077801208320245 |pmid = 18559867 |url = https://pubmed.ncbi.nlm.nih.gov/18559867/}}</ref>. Definicja gwałtu jest zróżnicowana w zależności od kultury i uwarunkowań historycznych<ref name=":0" /><ref name=":1" />.
Do 2012 roku [[Federalne Biuro Śledcze]] (FBI) uważało gwałt za przestępstwo popełniane wyłącznie przez mężczyzn wobec kobiet. W 2012 r. zmieniono definicję z „cielesnego obcowania z kobietą siłą i wbrew jej woli” na „penetrację, nieważne jak niewielką, pochwy lub odbytu jakąkolwiek częścią ciała, lub przedmiotem, bądź penetrację oralną przez organ płciowy innej osoby, bez zgody ofiary”. Poprzednia definicja, która nie zmieniała się od 1927 roku, była uważana za przestarzałą i zbyt wąską. Zaktualizowana definicja obejmuje uznanie ofiary i sprawcy dowolnej płci, oraz że gwałt z użyciem przedmiotu może być równie traumatyczny jak gwałt z użyciem penisa. FBI dalej opisuje przypadki, kiedy ofiara nie jest w stanie wyrazić zgody z powodu psychicznej lub fizycznej niedyspozycji. Uznaje, że ofiara może być niezdolna do wyrażenia zgody ze względu na wpływ narkotyków lub alkoholu<ref>{{Cytuj |autor = Charlie Savage |tytuł = U.S. to Expand Its Definition of Rape in Statistics |czasopismo = The New York Times |data = 2012-01-06 |data dostępu = 2021-11-08 |issn = 0362-4331 |url = https://www.nytimes.com/2012/01/07/us/politics/federal-crime-statistics-to-expand-rape-definition.html |język = en-US}}</ref><ref>{{Cytuj |tytuł = An Updated Definition of Rape |data = 2012-01-06 |data dostępu = 2021-11-08 |opublikowany = www.justice.gov |url = https://www.justice.gov/archives/opa/blog/updated-definition-rape |język = en}}</ref>.
Niektóre kraje odróżniają gwałt od [[Napaść na tle seksualnym|napaści na tle seksualnym]], definiując gwałt jako obejmujący penetrację pochwy przez prącie lub wyłącznie penetrację z udziałem prącia, podczas gdy inne rodzaje aktywności seksualnej bez zgody obu stron nazywane są napaścią na tle seksualnym<ref>{{Cytuj |autor = Pamela J. Kalbfleisch, Michael J. Cody |tytuł = Gender, power, and communication in human relationships |data = 1995 |data dostępu = 2021-11-10 |isbn = 0-8058-1403-5 |miejsce = Hillsdale, N.J. |wydawca = Erlbaum |oclc = 31331340 |url = https://books.google.pl/books?id=LyMo1RUJwj0C&pg=PA218&redir_esc=y#v=onepage&q&f=false}}</ref><ref>{{Cytuj |autor = Ken Plummer |tytuł = Modern Homosexualities: Fragments of Lesbian and Gay Experiences |data = 2002-09-11 |data dostępu = 2021-11-10 |isbn = 978-1-134-92243-7 |wydawca = Routledge |s = 187–191 |url = https://books.google.pl/books?id=OSO3q4XEfz4C&pg=PA189&redir_esc=y#v=onepage&q&f=false |język = en}}</ref>. Przykładowo, Szkocja kładzie nacisk na penetrację z użyciem penisa, wprowadzając wymóg, że napaść seksualna musi być dokonana z użyciem penisa, aby można ją było zakwalifikować jako gwałt<ref>{{Cytuj |tytuł = Assange case: How is rape defined? |czasopismo = BBC News |data = 2012-08-22 |data dostępu = 2021-11-10 |url = https://www.bbc.com/news/magazine-19333439 |język = en-GB}}</ref><ref>{{Cytuj |tytuł = Sexual Offences (Scotland) Act 2009 |url = https://www.legislation.gov.uk/asp/2009/9/section/1}}</ref>.
== Psychologiczne, fizyczne, społeczne i ekonomiczne koszty przestępstwa zgwałcenia ==
Linia 31 ⟶ 37:
== Zgwałcenie w polskim prawie karnym ==
▲{{Czyn zabroniony infobox
▲ |nazwa = Zgwałcenie
▲ |stan prawny = [[Kodeks karny (1997)|KK z 1997]]
▲ |ciężar gatunkowy = występek
▲ |przepis = art. 197 § 1 k.k.
▲ |kara = pozbawienia wolności od lat 2 do 12
▲ |strona podmiotowa = umyślna w zamiarze bezpośrednim
▲ |odpowiedzialność od 15 r.ż. = tylko w typie kwalifikowanym
▲ |typ kwalifikowany = art. 197 § 3 i 4 k.k.
▲ |typ uprzywilejowany = art. 197 § 2 k.k.
▲}}
=== Zgwałcenie jako przestępstwo ===
O przestępstwie zgwałcenia w typie podstawowym mowa jest w art. 197 § 1 [[Kodeks karny (1997)|Kodeksu karnego]], który [[Penalizacja|penalizuje]] doprowadzenie przemocą, groźbą bezprawną lub podstępem drugiej osoby do [[Obcowanie płciowe|obcowania płciowego]]. Art. 197 § 2 K.k. określa drugą postać zgwałcenia, polegającą na doprowadzeniu przemocą, groźbą bezprawną lub podstępem do poddania się lub wykonania [[inna czynność seksualna|innej czynności seksualnej]]. [[typ kwalifikowany przestępstwa|Typy kwalifikowane]] zgwałcenia tworzą art. 197 § 3 (zgwałcenie zbiorowe, zgwałcenie małoletniego poniżej lat 15 i zgwałcenie kazirodcze) i art. 197 § 4 K.k. (zgwałcenie ze szczególnym okrucieństwem).
Linia 36 ⟶ 53:
=== Pojęcie zgwałcenia zbiorowego ===
[[Plik:Konstantin Makovsky - The Bulgarian martyresses.jpg|mały|250px|[[Konstantin Makowski]] ''Męczeństwo Bułgarii'' 1877]]▼
Ze zgwałceniem zbiorowym w rozumieniu 197 § 3 K.K. mamy do czynienia wtedy, kiedy sprawców jest co najmniej dwóch, przy czym wystarczy, że obcowania płciowego lub innej czynności seksualnej dopuszcza się tylko jeden z nich, czyli np. w sytuacji, gdy z czterech sprawców stosunek z ofiarą odbył jeden z nich, a pozostałych 3 ją tylko trzymało, za zgwałcenie zbiorowe odpowiedzą wszyscy czterej. Jest tak dlatego, że w polskim prawie karnym zgwałcenie polega nie na podjęciu obcowania płciowego lub innej czynności seksualnej, lecz na doprowadzeniu do nich. Sprawca, który przytrzymuje pokrzywdzonego, także doprowadza go do określonej w przepisie czynności, nawet jeżeli sam jej nie podejmuje.
=== Uwagi odnośnie do osób małoletnich ===
W polskim Kodeksie karnym zgwałcenie na osobie poniżej piętnastego roku życia zawsze wypełnia znamiona przestępstwa z art. 197 par. 3 K.k.
W niektórych [[System prawa|systemach prawnych]] doprowadzenie osoby poniżej pewnej granicy wieku do obcowania płciowego, poddania się innej czynności seksualnej lub wykonania takiej czynności uznaje się za zgwałcenie bez względu na fakt, że [[czynność seksualna]] odbywa się za zgodą obydwu stron.
Linia 53 ⟶ 68:
== Rodzaje zgwałceń ==
▲[[Plik:Konstantin Makovsky - The Bulgarian martyresses.jpg|mały|250px|[[Konstantin Makowski]] ''Męczeństwo Bułgarii'' 1877]]
W nauce [[kryminologia|kryminologii]] zgwałcenie można klasyfikować na różne sposoby: np. w odniesieniu do okoliczności, w jakich miał miejsce, w odniesieniu do tożsamości ofiary lub sprawcy. Można wyróżnić m.in. [[zgwałcenie kazirodcze]], [[zgwałcenie na randce]], [[zgwałcenie małżeńskie]], [[zgwałcenie więzienne]], [[zgwałcenie wojenne]], [[zgwałcenie zbiorowe]].
| |||