Gwiezdne wojny: Różnice pomiędzy wersjami
| [wersja nieprzejrzana] | [wersja nieprzejrzana] |
Usunięta treść Dodana treść
Guwno Znaczniki: wulgaryzmy lub nieodpowiednie słownictwo (filtr nadużyć) Zastąpiono usuwanie dużej ilości tekstu (filtr nadużyć) VisualEditor |
m Wycofano edycje użytkownika 83.30.191.90 (dyskusja). Autor przywróconej wersji to 89.72.0.199. Znacznik: Wycofanie zmian |
||
Linia 9:
[[Plik:Tatooinecity.jpg|mały|Skraplacze wilgoci na planecie Tatooine]]
[[Plik:MandalorianAlphabet.png|mały|Alfabet i cyfry [[Mandalorianie|Mandalorian]]]]
'''Gwiezdne wojny''' ([[Język angielski|ang.]] ''Star Wars'') – amerykańska [[Franczyza (przemysł rozrywkowy)|franczyza]] filmowa z gatunku [[Opera kosmiczna|space opera]] oparta na trylogii filmów stworzonej przez [[George Lucas|George’a Lucasa]].
Franczyza została zapoczątkowana w 1977 roku premierą filmu ''Star Wars'' (któremu później dodano podtytuł: ''[[Gwiezdne wojny: część IV – Nowa nadzieja|Część IV – Nowa nadzieja]]''<ref>{{Cytuj|tytuł=When did Star Wars become known as A New Hope?|data dostępu=2017-04-25|opublikowany=inafarawaygalaxy.com|url=http://www.inafarawaygalaxy.com/2015/12/when-did-star-wars-become-known-as-new.html}}</ref><ref>{{Cytuj|autor=ScreenPrism|tytuł=Why was „Star Wars Episode IV: A New Hope” originally released under another title {{!}} ScreenPrism|data dostępu=2017-04-25|opublikowany=screenprism.com|url=http://screenprism.com/insights/article/was-star-wars-episode-iv-a-new-hope-originally-released-under-another-title|język=en}}</ref>). Stał się on światowym [[Kultura popularna|popkulturowym]] fenomenem. W kolejnych latach [[Lucasfilm|LucasFilm]] wyprodukował dwa [[sequel]]e – ''[[Gwiezdne wojny: część V – Imperium kontratakuje|Imperium kontratakuje]]'' (1980) oraz ''[[Gwiezdne wojny: część VI – Powrót Jedi|Powrót Jedi]]'' (1983). Wszystkie trzy filmy stanowią oryginalną trylogię ''Gwiezdnych wojen''. W latach 1999–2005 powstała trylogia [[prequel]]i – ''[[Gwiezdne wojny: część I – Mroczne widmo|Mroczne widmo]]'' (1999), ''[[Gwiezdne wojny: część II – Atak klonów|Atak klonów]]'' (2002) i ''[[Gwiezdne wojny: część III – Zemsta Sithów|Zemsta Sithów]]'' (2005).
30 Października w 2012 roku firma [[The Walt Disney Company|Walt Disney Company]] przejęła LucasFilm za 4,06 mld USD i uzyskała prawa do dystrybucji kolejnych filmów serii<ref>{{Cytuj|tytuł=Mickey + 'Star Wars' = Disney completes Lucasfilm acquisition|czasopismo=EW.com|data=2012-12-21|data dostępu=2017-04-25|url=http://www.ew.com/article/2012/12/21/walt-disney-completes-lucasfilm-acquisition|język=en}}</ref>. Były dystrybutor [[20th Century Fox]] zachował prawa do fizycznej dystrybucji dwóch pierwszych trylogii, jest właścicielem praw do filmu z 1977 roku, a także będzie posiadać prawa do części I, II, III, V i VI do maja 2020 roku<ref>{{Cytuj|tytuł=Tangled Rights Could Tie Up Ultimate 'Star Wars' Box Set (Analysis)|czasopismo=The Hollywood Reporter|data dostępu=2017-04-25|url=http://www.hollywoodreporter.com/news/tangled-rights-could-tie-up-384541|język=en}}</ref><ref name=":0">{{Cytuj|tytuł=The Walt Disney Company FY 2013 SEC Form 10-K Filing|data=2013|wydawca=The Walt Disney Company|s=13|url=https://web.archive.org/web/20150311190755/http://thewaltdisneycompany.com/sites/default/files/reports/fy13-form-10k.pdf}}</ref>. [[Walt Disney Studios]] jest właścicielem praw do cyfrowej dystrybucji filmów, z wyjątkiem ''Nowej nadziei''<ref name=":0" /><ref>{{Cytuj|tytuł='Star Wars' Movie Franchise Headed to Digital HD|czasopismo=The Hollywood Reporter|data dostępu=2017-04-25|url=http://www.hollywoodreporter.com/heat-vision/star-wars-movie-franchise-headed-786673|język=en}}</ref>.
W 2015 roku odbyła się premiera filmu ''[[Gwiezdne wojny: Przebudzenie Mocy]]'', który zapoczątkował nową trylogię sequeli. W kolejnych latach ukazały się następne części: ''[[Gwiezdne wojny: Ostatni Jedi|Ostatni Jedi]]'' (2017) oraz ''[[Gwiezdne wojny: Skywalker. Odrodzenie|Skywalker. Odrodzenie]]'' (2019). W tym okresie powstały też dwa [[Spin-off (mass media)|spin-offy]] – ''[[Łotr 1. Gwiezdne wojny – historie|Łotr 1]]'' (2016) oraz ''[[Han Solo: Gwiezdne wojny – historie|Han Solo]]'' (2018).
''Gwiezdne wojny'' osiągnęły komercyjny sukces, zarabiając do końca 2019 roku prawie 10 mld USD<ref>{{Cytuj|tytuł=Star Wars Franchise Box Office History – The Numbers|data dostępu=2019-02-14|opublikowany=the-numbers.com|url=http://www.the-numbers.com/movies/series/StarWars.php}}</ref>. Aktualnie ''Gwiezdne wojny'' zajmują 2. miejsce w rankingu najbardziej dochodowych serii filmowych<ref>{{Cytuj|tytuł=Movie Franchises – Box Office History – The Numbers|data dostępu=2018-04-09|opublikowany=the-numbers.com|url=http://www.the-numbers.com/movies/series/franchisesW.php}}</ref>.
Seria stworzyła rozległą franczyzę – ''Star Wars Expanded Universe'' – rozszerzoną o [[Lista książek w uniwersum Gwiezdnych wojen|powieści]], komiksy<ref>{{Cytuj |autor = Jędrek Bukowski |tytuł = Najlepsze komiksy Star Wars. Co warto przeczytać? |data = 2019-05-25 |data dostępu = 2019-05-28 |opublikowany = Najlepsze komiksy |url = http://najlepszekomiksy.pl/komiksy-star-wars/najlepsze-komiksy-star-wars/ |język = pl}}</ref>, seriale telewizyjne oraz [[Lista gier komputerowych w uniwersum Gwiezdnych wojen|gry komputerowe]]. W 2015 roku całkowita wartość franczyzy wyniosła 42 mld USD<ref>{{Cytuj|tytuł=This is How Much the Entire Star Wars Franchise Is Worth|data dostępu=2017-04-25|opublikowany=Fortune|url=http://fortune.com/2015/12/24/star-wars-value-worth/}}</ref><ref>{{Cytuj|tytuł=The Star Wars Economy is Bigger Than You Think|czasopismo=Reason.com|data=2015-11-20|data dostępu=2017-04-25|url=http://reason.com/reasontv/2015/11/20/star-wars-force-awakens-chris-taylor-han|język=en}}</ref>, co pozwoliło zająć jej 2. miejsce wśród najbardziej dochodowych franczyz.
== Świat przedstawiony ==
{{osobny artykuł|Chronologia Gwiezdnych wojen}}
{{osobny artykuł|Lista ras z serii Gwiezdne wojny}}
Zdanie ''Dawno, dawno temu w odległej galaktyce...'' rozpoczynające każdy z filmów jest jedyną wskazówką co do miejsca i czasu akcji. Wydarzenia pokazane w filmach są opowieściami z przeszłości, na wzór fabuły [[baśń|baśni]] oraz starożytnych eposów o herosach.
Akcja filmów i innych kanonicznych elementów franczyzy opisuje ponad 60 lat historii. Akcja utworów należących do ''Legend'' sięga nawet [[Chronologia Gwiezdnych wojen|ponad 25 000 lat wstecz]], oraz wiek naprzód, opisując niekanoniczną przyszłość w której obca rasa zwana [[Yuuzhan Vongowie|Yuuzhan Vong]] przybywa z innej galaktyki.
Galaktykę zamieszkują ludzie i wiele innych inteligentnych gatunków, często [[humanoid]]alnych. Powszechny jest [[hipernapęd]] umożliwiający szybkie podróże międzygwiezdne. Broń palna jest rzadka, zamiast niej używane są [[Blaster (Gwiezdne wojny)|blastery]] oraz charakterystyczne [[miecz świetlny|miecze świetlne]], z których korzystają dysponujący [[Moc (Gwiezdne wojny)|Mocą]] [[Jedi]] i wrodzy im [[Sithowie]].
== Postacie ==
{{Kategoria główna|Postacie z cyklu Gwiezdne wojny}}
=== Główny cykl filmów ===
; Główne
[[Darth Vader]] • [[Luke Skywalker]] • [[Obi-Wan Kenobi]] • [[Palpatine]] • [[Han Solo]] • [[Leia Organa]] • [[Chewbacca]] • [[Padmé Amidala]] • [[C-3PO]] • [[R2-D2]] • [[Yoda]] • [[Rey (Gwiezdne wojny)|Rey]] • [[Finn (Gwiezdne wojny)|Finn]] • [[Kylo Ren]] • [[BB-8]] • [[Poe Dameron]]
; Drugoplanowe
Aayla Secura • [[Admirał Ackbar]] • Bail Organa • Beru Lars • Bib Fortuna • [[Boba Fett]] • [[Darth Maul]] • [[Hrabia Dooku]] • Finis Valorum • [[Grievous]] • Admirał Holdo • Generał Hux • [[Jabba]] • [[Jango Fett]] • [[Jar Jar Binks]] • Kapitan Phasma • Ki-Adi Mundi • Kit Fisto • [[Lando Calrissian]] • Lobot • [[Mace Windu]] • Maz Kanata • [[Mon Mothma]] • Nute Gunray • [[Owen Lars]] • Plo Koon • Kapitan Panaka • Rose Tico • [[Qui-Gon Jinn]] • [[Shmi Skywalker]] • [[Snoke]] • [[Watto]] • [[Wilhuff Tarkin]] • [[Wicket (postać)|Wicket]] • [[Wedge Antilles]]
=== Inne filmy, seriale, gry itd. ===
[[Jyn Erso]] • [[Cassian Andor]] • K-2SO • Saw Gerrera • Orson Krennic • [[Ahsoka Tano]] • [[Asajj Ventress]] • [[Galen Marek]] • [[Revan]] • [[Kreia]] • [[Kyle Katarn]] • [[Mara Jade]] • [[Thrawn]] • [[Qi’ra]] • Tobias Beckett • Dryden Vos • [[Din Djarin]] (Mandalorianin) • [[Grogu]] (Dziecko) • Cara Dune • Greef Karga • Ezra Bridger • Kanan Jarrus • Garazeb Orrelios • Sabine Wren • Hera Syndulla • Bodhi Rook
=== Frakcje ===
[[Republika Galaktyczna]] • [[Imperium Galaktyczne]] • [[Jedi]] • [[Sithowie]] • [[Sojusz Rebeliantów]] • [[Nowa Republika]] • [[Konfederacja Systemów Niezależnych|Konfederacja Niezależnych Systemów]] • [[Federacja Handlowa (Gwiezdne wojny)|Federacja Handlowa]] • [[Mandalorianie]] • [[Najwyższy Porządek]] • [[Gwiezdne wojny: Przebudzenie Mocy|Ruch Oporu]] • [[Droidy]] • [[Szturmowcy]] • [[Żołnierze-klony]]
== Filmy ==
{{Osobny artykuł|Lista filmów ze świata Gwiezdnych wojen}}
=== Główne filmy kinowe ===
{| class="wikitable" style="text-align:center"
!Rok
!Tytuł
!Reżyser
!Scenariusz
!Wytwórnia
|-
! colspan="5"|
==== Oryginalna trylogia ====
|-
|1977
|align="left"|''[[Gwiezdne wojny: część IV – Nowa nadzieja|{{small|Część IV –}}<br />Nowa nadzieja]]''
| colspan ="2" |[[George Lucas]]
| rowspan="3" |[[20th Century Fox]]
|-
|1980
|align="left"|''[[Gwiezdne wojny: część V – Imperium kontratakuje|{{small|Część V –}}<br />Imperium kontratakuje]]''
|[[Irvin Kershner]]
|[[Lawrence Kasdan]], George Lucas,<br />[[Leigh Brackett]]
|-
|1983
|align="left"|''[[Gwiezdne wojny: część VI – Powrót Jedi|{{small|Część VI –}}<br />Powrót Jedi]]''
|[[Richard Marquand]]
|Lawrence Kasdan, George Lucas
|-
! colspan="5"|
==== Trylogia prequeli ====
|-
|1999
|align="left"|''[[Gwiezdne wojny: część I – Mroczne widmo|{{small|Część I –}}<br />Mroczne widmo]]''
| colspan ="2" |George Lucas
| rowspan="3" |[[20th Century Fox]]
|-
|2002
|align="left"|''[[Gwiezdne wojny: część II – Atak klonów|{{small|Część II –}}<br />Atak klonów]]''
|George Lucas
|George Lucas, [[Jonathan Hales]]
|-
|2005
|align="left"|''[[Gwiezdne wojny: część III – Zemsta Sithów|{{small|Część III –}}<br />Zemsta Sithów]]''
| colspan ="2" |George Lucas
|-
! colspan="5"|
==== Trylogia sequeli ====
|-
|2015
|align="left"|''[[Gwiezdne wojny: Przebudzenie Mocy|{{small|Część VII –}}<br />Przebudzenie Mocy]]''
|[[J.J. Abrams]]
|Lawrence Kasdan, J.J. Abrams,<br />[[Michael Arndt]]
| rowspan="3" |[[Walt Disney Pictures]]
|-
|2017
|align="left"|''[[Gwiezdne wojny: Ostatni Jedi|{{small|Część VIII –}}<br />Ostatni Jedi]]''
| colspan ="2" | [[Rian Johnson]]
|-
|2019
|align="left"|''[[Gwiezdne wojny: Skywalker. Odrodzenie|{{small|Część IX –}}<br />Skywalker. Odrodzenie]]''<ref>{{Cytuj stronę | url = https://www.yahoo.com/entertainment/official-title-new-star-wars-rise-skywalker-171431869.html | tytuł = The official title for the new 'Star Wars' is 'The Rise of Skywalker' | opublikowany = yahoo.com | język = en | data dostępu = 2019-04-12}}</ref><ref>{{Cytuj |autor = |tytuł = Nowy polski tytuł IX epizodu „Gwiezdnych Wojen”. Czy poprawki naniesiono po uwagach fanów? |data = |opublikowany = Gwiezdne wojny: Skywalker odrodzenie – polski tytuł poprawiony |url = https://www.antyradio.pl/Film/Duperele/Nowy-polski-tytul-IX-epizodu-Gwiezdnych-Wojen-Czy-poprawki-naniesiono-po-uwagach-fanow-31387 |język = pl}}</ref>
|J.J. Abrams
|J.J. Abrams, [[Chris Terrio]]
|}
=== Spin-offy ===
{| class="wikitable" style="text-align:center"
!Rok
!Tytuł
!Reżyser
!Scenariusz
!Wytwórnia
|-
|2016
| align="left" |''[[Łotr 1. Gwiezdne wojny – historie]]''
|[[Gareth Edwards]]
|[[Chris Weitz]], [[Tony Gilroy]]
| rowspan="3" |[[Walt Disney Pictures]]
|-
|2018
| align="left" |''[[Han Solo: Gwiezdne wojny – historie]]''
|[[Ron Howard]]
|[[Lawrence Kasdan]], [[Jon Kasdan]]
|-
|2023
| align="left" |''Star Wars: Rogue Squadron''<ref>{{Cytuj stronę | url = https://naekranie.pl/aktualnosci/star-wars-rogue-squadron-film-bedzie-inspirowany-kultowymi-ksiazkami-z-legend-1607772376 | tytuł = Star Wars: Rogue Squadron - film może być inspirowany kultowymi książkami z Legend | opublikowany = naekranie.pl | język = pl | data dostępu = 2020-12-12}}</ref>
|[[Patty Jenkins]]
|
|}
=== Historia ===
Pomysł ''Gwiezdnych wojen'' powstał we wczesnych [[Lata 70. XX wieku|latach 70.]] XX wieku i w tym czasie był wielokrotnie zmieniany. Oryginalny film ''Gwiezdne wojny'' (jeszcze bez podtytułu ''Część IV: Nowa nadzieja'', który dodano w 1981 roku) miał premierę w [[1977 w filmie|1977]] roku, ale rok wcześniej wydano adaptację książkową autorstwa [[Alan Dean Foster|Alana Deana Fostera]] (jako [[ghostwriter]]a). Zgodnie z wypowiedzią Fostera udzieloną magazynowi ''[[Empire (czasopismo)|Empire]]'', w przypadku, gdyby film nie odniósł znaczącego sukcesu, planowano jego niskobudżetową kontynuację w oparciu o książkę ''[[Spotkanie na Mimban]]''.
''Gwiezdne wojny'' okazały się jednak przebojem, co pozwoliło na nakręcenie dwóch kolejnych filmów, o uprzednio zaplanowanej fabule<ref>{{cytuj stronę| url = http://www.wired.com/underwire/2010/10/10-things-empire-strikes-back/ | tytuł = 10 Things You Didn’t Know About The Empire Strikes Back | data dostępu = 2010-10-12 | autor = io9 | opublikowany = Wired | praca = Underwire | data = 2010-10-12 | język = en}}</ref>. W 1993 roku ogłoszono, że powstanie kolejna trylogia – [[prequel]]e uzupełniające historię [[Darth Vader|Anakina Skywalkera]]. W 1999 ukazał się pierwszy film z nowej serii – ''[[Gwiezdne wojny: część I – Mroczne widmo|Mroczne widmo]]'', zaś premiera szóstego filmu (w kolejności kręcenia), czyli ''Zemsty Sithów'', odbyła się 19 maja 2005.
30 października 2012 wytwórnia [[Lucasfilm]], odpowiedzialna za dotychczasowe części serii, została sprzedana korporacji [[The Walt Disney Company]] (za 4,05 miliardów dolarów). Studio zaplanowało realizację trzech [[sequel]]i<ref>{{cytuj stronę | url = http://www.filmweb.pl/news/Epizody+VII-IX+%22Gwiezdnych+wojen%22+od+Disneya%21-90236 | tytuł = Epizody VII-IX „Gwiezdnych wojen” od Disneya! | data = 2012-10-31 | opublikowany = filmweb.pl | język = pl | data dostępu = 2012-10-31}}</ref><ref name="Disney Fakt">{{cytuj stronę | url = http://www.fakt.pl/Disney-robi-Gwiezdne-Wojny-Epizod-8-9-i-10-,artykuly,184673,1.html | tytuł = Disney kupił Gwiezdne wojny. Za... | data = 2012-10-31 | praca = Fakt.pl | język = pl | data dostępu = 2012-10-31 | archiwum = https://web.archive.org/web/20160503204213/http://www.fakt.pl/disney-robi-gwiezdne-wojny-epizod-8-9-i-10-,artykuly,184673,1.html | zarchiwizowano = 2016-05-03 }}</ref><ref>{{cytuj stronę | url = http://www.polskieradio.pl/5/3/Artykul/714944,George-Lucas-oddal-Gwiezdne-wojny-Disneyowi | tytuł = George Lucas oddał „Gwiezdne wojny” Disneyowi | data = 2012-10-31 | praca = Polskie Radio | język = pl | data dostępu = 2012-10-31}}</ref>. Pierwszy – ''Przebudzenie Mocy'', powstał w [[2015 w filmie|2015 roku]] i został wyreżyserowany przez [[J.J. Abrams]]a<ref>{{cytuj stronę | url = http://geektyrant.com/news/2013/1/26/disney-confirms-jj-abrams-is-directing-star-wars.html | tytuł = Disney Confirms J.J. Abrams Is Directing STAR WARS! | autor = Joey Paur | data = 2013-01-26 | opublikowany = geektyrant.com | język = en | data dostępu = 2013-01-26}}</ref>.
=== Miejsce w kulturze ===
Filmy czerpią bardzo wiele z [[Archetyp (filologia)|archetypowych]] postaci i motywów obecnych w klasycznej [[literatura|literaturze]]. Oparte są one na koncepcji Mocy – energii, która może być kontrolowana przez kogoś obdarzonego wrodzoną zdolnością, oraz odpowiednio wytrenowanego, aby móc z niej korzystać. Moc może być użyta, aby [[Psychokineza|przesuwać przedmioty]], czytać i kontrolować myśli, a nawet wpływać na przebieg bitew. Można tu dopatrzyć się pewnych inspiracji [[hinduizm|mitologią hinduską]] (''Brahman''). W Galaktyce istnieje zakon Jedi – światłych rycerzy [[Moc (Gwiezdne wojny)#Jasna strona Mocy|jasnej strony Mocy]], stojących na straży pokoju. Wielu upadłych Jedi, którzy opuścili zakon, pogrążyło się w chaosie. [[Mroczny Jedi|Mroczni Jedi]] utworzyli w zamierzchłych czasach imperium Sithów, w którym tworzyła się kultura adeptów ciemnej strony. Po jego unicestwieniu, ostatni lordowie Sith „w ukryciu” czekali na odpowiednią chwilę, by znów zawładnąć galaktyką (rządy Imperatora).
Akcja toczy się ''Dawno, dawno temu, w odległej galaktyce…''. Zdanie to pojawia się na początku każdej z części filmu oraz w wielu nawiązaniach. Budzi jednocześnie skojarzenia z antyczną epiką heroiczną.
==== Polityka ====
Jednym z najczęściej wspominanych nawiązań jest [[Ronald Reagan#Walka z „imperium zła”|nazwa systemu obronnego USA: ''Wojny Gwiezdne'']], któremu nazwę nadał prezydent [[Ronald Reagan]]. W 1983 komunistyczny reżim [[Związek Socjalistycznych Republik Radzieckich|ZSRR]] został natomiast przez niego określony mianem ''imperium zła''<ref>[https://web.archive.org/web/20190111214113/http://www.reagan.org.pl/artykul/moja-wizja-ameryki ''Wizja Reagana'' na stronach Instytutu R. Reagana]</ref>.
Do motywów i postaci z ''Gwiezdnych wojen'' nawiązują także wypowiedzi polskich polityków (np. [[Tomasz Nałęcz]] w 2003 w wywiadzie dla radia [[RMF FM]] nazwał autorów [[Afera Rywina|propozycji korupcyjnej złożonej Adamowi Michnikowi]] „Imperium zła”, i stwierdził, że ''Lord Vader się zaniepokoił'' działaniami komisji śledczej<ref>{{cytuj stronę|url=http://www.rmf24.pl/fakty/news-nalecz-afera-rywina-ma-swego-lorda-vadera,nId,135911|tytuł=Nałęcz: Afera Rywina ma swego Lorda Vadera|data=2003-09-16|opublikowany=RMF24|data dostępu=2012-05-30}}</ref>).
==== Nawiązania do innych filmów ====
Liczba 1138 pojawia się w wielu filmach (m.in. pierwszych sześciu kanonicznych), a także w niektórych grach<ref>{{Cytuj | url=http://www.starwars.com/news/beyond-a-cell-block-references-to-thx-1138-in-star-wars | tytuł=THX 1138 References in Star Wars | StarWars.com<!-- Tytuł wygenerowany przez bota --> | opublikowany=starwars.com | język=en | data dostępu=2017-11-23}}</ref>. Jeden z pierwszych filmów Lucasa to ''[[Elektroniczny labirynt THX 1138 4EB]]'', którego akcja ma miejsce w roku 2187. W części IV Leia jest uwięziona w celi 2187, a imię jednego z głównych bohaterów części VII to [[Finn (Gwiezdne wojny)|FN-2187]]<ref>{{Cytuj | url=http://www.slashfilm.com/star-wars-the-force-awakens-cameos/ | tytuł=Force Awakens Cameos: Michael Giacchino, Daniel Craig, Nigel Godrich<!-- Tytuł wygenerowany przez bota --> | opublikowany=slashfilm.com | język=en | data dostępu=2017-11-23}}</ref>. Jest to inspiracja filmem ''[[21-87]]'' [[Arthur Lipsett|Arthura Lipsetta]]<ref>{{Cytuj | url=http://www.slate.com/blogs/browbeat/2015/12/16/the_force_awakens_21_87_reference_pays_homage_to_the_arthur_lipsett_film.html | tytuł=The Force Awakens’ 21-87 reference pays homage to the Arthur Lipsett film that inspired Star Wars<!-- Tytuł wygenerowany przez bota --> | opublikowany=slate.com | data dostępu=2017-11-23}}</ref>.
==== Wpływ na kulturę masową ====
Popularność sagi [[George Lucas|George’a Lucasa]] jest zjawiskiem na skalę światową. Jest to fenomen kinematograficzny, techniczny, ale też np. socjologiczny. ''Gwiezdne wojny'' są wyjątkowo silnie zakorzenione w kulturze; trudno jest zliczyć nawiązania do tych filmów Lucasa, zwłaszcza w kulturze popularnej.
=== Główne motywy i interpretacje ===
''Gwiezdne wojny'' przedstawiają samoniszczącą naturę gniewu i nienawiści. Określają to słowa [[Yoda|Mistrza Yody]]: ''Strach prowadzi do gniewu, gniew prowadzi do nienawiści, nienawiść prowadzi do cierpienia, cierpienie prowadzi na [[Moc (Gwiezdne wojny)#Ciemna strona Mocy|Ciemną Stronę Mocy]].'' Zło ma podstawy psychologiczne, a nienawiść rodzi się w człowieku w wyniku cierpienia, jakiego ów człowiek doświadcza. [[Darth Vader|Anakin / Vader]] w dzieciństwie był pogardzanym niewolnikiem, nigdy nie miał ojca i wcześnie oddzielony został od matki, której późniejszej tragicznej śmierci nie mógł przez to zapobiec. Równocześnie młodzieniec kuszony jest przez zło (uosabiane przez mroczną postać [[Palpatine|Dartha Sidiousa]]), które odwołuje się do jego ambicji i podsyca je, aby ostatecznie zawrzeć „szatański pakt” – poddanie się mu za cenę zaspokojenia własnych pragnień i posiadania wszechmocy, która okazuje się złudna.
Dobro i Zło są w ''Gwiezdnych wojnach'' przedstawione jednoznacznie, jednak nie oznacza to, że opisywany świat jest czarno-biały: nawet Jedi (w tym Mistrz Yoda) mają swoje słabości. Nawet Vader nie jest w istocie zły, jest zwyczajnym człowiekiem, który uległ powabom zła. ''Gwiezdne wojny'' to opowieść o sile tkwiącej w miłości: to, czego nie mogli dokonać najwięksi i najpotężniejsi Rycerze Jedi – pokonanie Sithów – dokonuje się dzięki miłości syna do ojca oraz ojca do syna. Opowieść zestawia też dwa rodzaje „miłości”: egoistyczną, wpychającą Anakina w objęcia Ciemnej Strony, oraz altruistyczną, która doprowadza do jego ostatecznego ocalenia.
Istnieje także antytechnologiczna interpretacja. Prymitywne ludy Ewoków i Gungan pokonują wrogów wyposażonych w nowoczesną broń. Bywa to także interpretowane jako rozrachunek Lucasa z zakończoną na krótko przed rozpoczęciem zdjęć do pierwszej trylogii [[wojna wietnamska|wojną w Wietnamie]]{{fakt|data=2013-05}}.
=== Muzyka ===
Muzykę do wszystkich części ''Gwiezdnych wojen'' skomponował [[John Williams (kompozytor)|John Williams]], za co w 1978 roku otrzymał [[Nagroda Akademii Filmowej|Oscara]] w kategorii „[[Oscar za najlepszą muzykę filmową|Najlepsza muzyka oryginalna]]”, a w latach 1981, 1984, 2016, 2018 i 2020 był nominowany do tej nagrody.
=== Inspiracje ===
Kręcąc oryginalną sagę George Lucas inspirował się przede wszystkim powieścią [[Frank Herbert|Franka Herberta]] ''[[Diuna (powieść)|Diuna]]'' oraz komiksem science fiction ''[[Valerian (komiks)|Valerian]]'' (oba zostały wydane w latach 60. [[XX wiek]]u). Duże znaczenie miały również ''[[Władca Pierścieni]]'' [[J.R.R. Tolkien]]a, cykl ''[[Cykl Fundacja|Fundacja]]'' [[Isaac Asimov|Isaaca Asimova]] i filmy o [[samuraj]]ach (m.in. w reżyserii [[Akira Kurosawa|Akiry Kurosawy]]).
== Inne media ==
=== Expanded Universe (Legendy) ===
Expanded Universe (EU), czyli [[język angielski|z ang.]] ''rozszerzony wszechświat'', obejmuje wszystkie oficjalnie licencjonowane materiały poza obiema filmowymi trylogiami. Są to książki, [[komiks]]y, [[Gra komputerowa|gry komputerowe]] i [[Gwiezdne wojny (gra fabularna)|fabularne]], seriale animowane oraz inne rodzaje wydawnictw. EU zapoczątkowany został książką ''Spotkanie na Mimban'' napisaną przez [[Alan Dean Foster|Alana Deana Fostera]] w 1978 roku. ''Expanded Universe'' obejmuje okres daleko wybiegający poza ramy filmów, bardzo rozbudowując historię Galaktyki, zarówno przed akcją filmów, jak i po nich. Książki najczęściej skupiają się na wydarzeniach poprzedzających lub następujących bezpośrednio po akcji filmów.
EU wprowadza wiele nowych postaci. Są nimi np. bliźniaki [[Jaina Solo|Jaina]] i [[Darth Caedus|Jacen]] Solo, [[Gwiezdne wojny#Mara Jade|Mara Jade]] oraz taktyczny geniusz: wielki admirał [[Thrawn]]. Wprowadzone są nowe wielkie historie, takie jak wojna z [[Yuuzhan Vongowie|Yuuzhan Vongami]], także historia postaci pobocznych w EU jest znacząco rozbudowana – na przykład losy [[Jango Fett|Jango]] i [[Boba Fett|Bobby]] Fetta. Dokładnie zostają też opisane historie Sithów, wraz z wprowadzeniem Zasady Dwóch, czy też historia zakonu Jedi.
25 kwietnia 2014, planując wydanie siódmego filmu, firma Lucasfilm Ltd. ogłosiła, że za kanon z wydanych dotąd utworów uważane będą tylko dwie filmowe trylogie i serial animowany ''[[Gwiezdne wojny: Wojny klonów (serial animowany 2008)|Gwiezdne wojny: Wojny klonów]]'', a pierwszym nowym elementem będzie ''[[Star Wars: Rebelianci]]''. Kolejne wydania pozostałych utworów z poprzedniego EU otrzymały szyld ''Legends''<ref>{{Cytuj | tytuł = [http://web.archive.org/web/20140627101530/http://starwars.com/news/the-legendary-star-wars-expanded-universe-turns-a-new-page.html The Legendary Star wars Universe Turns a New Page] | data dostępu = 2016-01-01 | data = 2014-04-25 | praca = StarWars.com | opublikowany = [[Lucasfilm]] | język = en}}</ref>.
=== Adaptacja radiowa ===
Radiowa [[Adaptacja filmowa|adaptacja]] ''Gwiezdnych wojen'' została wyemitowana w amerykańskim [[National Public Radio]] w 1981 roku. Potem kolejno przedstawiono nagrania dwóch pozostałych części. Scenariusze były stworzone przez pisarza [[Fantastyka naukowa|science-fiction]] Briana Delaya, który także napisał serię książek o przygodach [[Han Solo|Hana Solo]].
=== Seriale animowane ===
{| class="wikitable" style="text-align:center"
|-
! Serial
! Sezon
! Liczba odcinków
! Premiera serii
! Finał serii
! Stacja
! Twórca
|-
| rowspan="2" |''[[Gwiezdne wojny: Droidy]]''
| 1
| 13
| 7 września 1985
| 7 czerwca 1986
| rowspan="2" |[[American Broadcasting Company|ABC]]
| [[Miki Herman]]<br />[[Peter Sauder]]
|-
| colspan ="2" |[[Droids: The Great Heep|Film]]
| colspan ="2" |7 czerwca 1986
| [[Clive A. Smith]]
|-
| rowspan="2" |''[[Gwiezdne wojny: Ewoki]]''
| 1
| 13
| 7 września 1985
| 30 listopada 1985
| rowspan="2" |[[American Broadcasting Company|ABC]]
| rowspan="2" |[[Miki Herman]]<br />[[Peter Sauder]]
|-
| 2
| 22
| 13 września 1986
| 13 grudnia 1986
|-
| rowspan="8" |''[[Gwiezdne wojny: Wojny klonów (serial animowany 2008)|Gwiezdne wojny: Wojny klonów]]''
| colspan ="2" |[[Gwiezdne wojny: Wojny klonów (film)|Film]]
| colspan ="2" |15 sierpnia 2008
| [[20th Century Fox]]
| rowspan="8" |[[Dave Filoni]]
|-
| 1
| 22
| 3 października 2008
| 20 marca 2009
| rowspan="5" |[[Cartoon Network]]
|-
| 2
| 22
| 2 października 2009
| 30 kwietnia 2010
|-
| 3
| 22
| 17 września 2010
| 1 kwietnia 2011
|-
| 4
| 22
| 16 września 2011
| 16 marca 2012
|-
| 5
| 20
| 29 września 2012
| 2 marca 2013
|-
| 6
| 13
| colspan ="2" |7 marca 2014
| [[Netflix]]
|-
| 7
| 12
| 2 lutego 2020
| 4 maja 2020
| [[Disney+]]
|-
| rowspan="6" |''[[Star Wars: Rebelianci]]''
| Krótkie
| 4
| 11 sierpnia 2014
| 1 września 2014
| rowspan="6" |[[Disney XD (Stany Zjednoczone)|Disney XD]]
| rowspan="4" |[[Dave Filoni]]
|-
| colspan ="2" |[[Rebelianci: Iskra Rebelii|Film]]
| colspan ="2" |26 września 2014
|-
| 1
| 15
| 3 października 2014
| 2 marca 2015
|-
| 2
| 22
| 20 czerwca 2015
| 20 marca 2016
|-
| 3
| 22
| 24 września 2016
| 25 marca 2017
| [[Justin Ridge]]
|-
| 4
| 16
| 16 października 2017
| 5 marca 2018
| [[Dave Filoni]]
|-
| rowspan="2" |''[[Gwiezdne wojny: Ruch oporu]]''
| 1
| 21
| 7 października 2018
| 17 marca 2019
| rowspan="2" |[[Disney Channel]]
| rowspan="2" |[[Justin Ridge]]
|-
| 2
| 19
| 6 października 2019
| 26 stycznia 2020
|-
|''[[Gwiezdne wojny: Parszywa zgraja]]''<ref name="nowe">{{Cytuj stronę | url = https://www.starwars.com/news/future-lucasfilm-projects-revealed | tytuł = Future LucasFilm projects revealed | opublikowany = starwars.com | język = en | data dostępu = 2020-12-10}}</ref>
| 1
| 16
| 4 maja 2021
| 13 sierpnia 2021
| rowspan="2" |[[Disney+]]
|[[Dave Filoni]]
|-
|''[[Star Wars: Visions]]''<ref name="nowe" />
| 1
| 9
| 22 września 2021
|
|
|}
=== Krótkometrażowe seriale animowane ===
{| class="wikitable" style="text-align:center"
|-
! Serial
! Sezon
! Liczba odcinków
! Premiera serii
! Finał serii
! Stacja
|-
| rowspan="3" |''[[Gwiezdne wojny: Wojny klonów (serial animowany 2003)|Gwiezdne wojny: Wojny klonów]]''
| 1
| 10
| 7 listopada 2003
| 20 listopada 2003
| rowspan="3" |[[Cartoon Network]]
|-
| 2
| 10
| 26 marca 2004
| 8 kwietnia 2004
|-
| 3
| 5
| 21 marca 2005
| 25 marca 2005
|-
| rowspan="2" |''Gwiezdne wojny: Siły przeznaczenia''<ref>{{Cytuj odcinek|tytuł=Star Wars: Forces of Destiny|url=https://www.filmweb.pl/serial/Star+Wars%3A+Forces+of+Destiny-2017-798742|data dostępu=2018-12-28}}Filmweb. [dostęp 2018-12-28]</ref>
| 1
| 16
| 3 lipca 2017
| 1 listopada 2017
| rowspan="5" |[[YouTube]]
|-
| 2
| 16
| 19 marca 2018
| 25 maja 2018
|-
| rowspan="2" |''Gwiezdne wojny: Galaktyka przygód''<ref>{{Cytuj |tytuł = Star Wars Galaxy of Adventures to Debut on New “Star Wars Kids” YouTube Channel |data = 2018-11-28 |data dostępu = 2018-12-28 |opublikowany = StarWars.com |url = https://www.starwars.com/news/star-wars-galaxy-of-adventures |język = en}}</ref>
| 1
| 36
| 30 listopada 2018
| 13 lipca 2019
|-
| 2
| 19
| 13 marca 2020
| 2 października 2020
|-
| ''Star Wars: Roll Out''
| 1
| 16
| 9 sierpnia 2019
| 1 kwietnia 2020
|-
|}
=== Filmy telewizyjne ===
{| class="wikitable" style="text-align:center"
|-
! Film
! Data premiery
! Reżyseria
! Scenariusz
! Produkcja
! Stacja
|-
| ''[[Star Wars Holiday Special|The Star Wars Holiday Special]]''
| 17 listopada 1978
| [[Steve Binder]]
| Pat Proft, Leonard Ripps, Bruce Vilanch, Rod Warren, Mitzie Welch
| Joe Layton, Jeff Starsh, Ken Welch, Mitzie Welch
| [[CBS]]
|-
| ''[[Przygoda wśród Ewoków]]''
| 25 listopada 1984
| [[John Korty]]
| [[Bob Carrau]]
| Thomas G. Smith, Patricia Rose Duignan
| rowspan="2" |[[American Broadcasting Company|ABC]]
|-
| ''[[Ewoki: Bitwa o Endor]]''
| 24 listopada 1985
| colspan ="2" |[[Jim Wheat]], [[Ken Wheat]]
| Thomas G. Smith, Ian Bryce
|}
=== Seriale aktorskie ===
{| class="wikitable" style="text-align:center"
|-
! Serial
! Sezon
! Liczba odcinków
! Premiera serii
! Finał serii
! Stacja
! Twórca
|-
| rowspan="3" |''[[The Mandalorian]]''<ref>{{Cytuj stronę|tytuł = Znamy tytuł i opis fabuły aktorskiego serialu „Gwiezdne wojny”|url = https://www.antyradio.pl/Film/News/Znamy-tytul-i-opis-fabuly-aktorskiego-serialu-Gwiezdne-Wojny-26159|opublikowany = [[Antyradio]]|data dostępu = 2018-10-04}}</ref><ref>{{Cytuj stronę|tytuł = More Details Revealed For ‘Star Wars’ Series ‘The Mandalorian’: Taika Waititi, Bryce Dallas Howard Directing & More; First Look Image Drops|url = https://deadline.com/2018/10/star-wars-jon-favreau-series-the-mandalorian-boba-fett-1202475775/|opublikowany = Deadline.com|data dostępu = 2018-10-04}}</ref>
| 1
| 8
| 12 listopada 2019
| 27 grudnia 2019
| rowspan="10" |[[Disney+]]
| rowspan="3" |[[Jon Favreau]]
|-
| 2
| 8
| 30 października 2020
| 18 grudnia 2020
|-
| 3
|
| grudzień 2021
|
|-
| ''[[The Book of Boba Fett]]''<ref>{{Cytuj stronę|tytuł = Ujawniono logo i twórców „The Book of Boba Fett”. Trwają już zdjęcia do spin-offu!|url = https://rebe1scum.com/2020/12/21/ujawniono-logo-i-tworcow-the-book-of-boba-fett-trwaja-juz-zdjecia-do-spin-offu/|opublikowany = rebe1scum.com|data dostępu = 2020-12-21}}</ref>
| 1
|
| grudzień 2021
|
| [[Jon Favreau]], [[Dave Filoni]], [[Robert Rodriguez]]
|-
| ''[[Andor (serial telewizyjny)|Andor]]''<ref name="nowe" />
| 1
|
| 2022
|
| [[Tony Gilroy]]
|-
| ''[[Obi-Wan Kenobi (serial telewizyjny)|Obi-Wan Kenobi]]''<ref name="nowe" />
| 1
|
| 2022
|
| [[Deborah Chow]]
|-
| ''The Acolyte''<ref name="nowe" />
| 1
|
|
|
| [[Leslye Headland]]
|-
| ''Ahsoka''<ref name="nowe" />
| 1
|
|
|
| rowspan="2" |[[Jon Favreau]], [[Dave Filoni]]
|-
| ''Rangers of the New Republic''<ref name="nowe" />
| colspan="4" | anulowano
|-
| ''Lando''<ref name="nowe" />
| 1
|
|
|
| [[Justin Simien]]
|-
|}
=== Filmy i seriale LEGO ===
* ''Lego Star Wars: Revenge of the Brick'' (2005)
* ''Lego Star Wars: The Quest for R2-D2'' (2009)
* ''[[Lego Star Wars: Wielki łowca]]'' (''Lego Star Wars: Bombad Bounty'') (2010)
* ''[[Lego Star Wars: Padawańskie widmo]]'' (''Lego Star Wars: The Padawan Menace'') (2011)
* ''[[Lego Gwiezdne wojny: Imperium kontratakuje|Lego Star Wars: Upadek Imperium]]'' (''Lego Star Wars: The Empire Strikes Out'') (2012)
* ''[[Lego Star Wars: Kroniki Yody]]'' (''Lego Star Wars: The Yoda Chronicles'') (2013–2014)
* ''[[Lego Star Wars: Opowieści droidów]]'' (''Lego Star Wars: Droid Tales'') (2015)
* ''Lego Star Wars: The Resistance Rises'' (2016)<ref>{{Cytuj |tytuł = Lego Star Wars: The Resistance Rises to Debut on Disney XD February 15 |data = 2016-02-12 |data dostępu = 2018-12-26 |opublikowany = Oh My Disney |url = https://ohmy.disney.com/news/2016/02/12/lego-star-wars-the-resistance-rises-to-debut-on-disney-xd-february-15/ |język = en}}</ref>
* ''[[Lego Star Wars: Przygody Freemakerów]]'' (''Lego Star Wars: The Freemaker Adventures'') (2016)
* ''[[Lego Gwiezdne wojny: Świąteczna przygoda]]'' (''The Lego Star Wars Holiday Special'') (2020)
=== Książki ===
{{Osobny artykuł|Lista książek w uniwersum Gwiezdnych wojen}}
=== Komiksy ===
{{Układ wielokolumnowy|liczba=2|
* ''Mroczne Imperium'' (''Dark Empire'') 1-3 (TM-Semic 1997)
* ''Mroczne Imperium II'' (''Dark Empire II'') 1-3 (polska numeracja jako 4-6; TM-Semic 1997)
* ''Gwiezdne wojny – komiks'' (miesięcznik, kompilacje po kilka komiksów) 1-5/1999, 1-6/2000 (Egmont)
* ''Mroczne widmo'' (''The Phantom Menace'') (Egmont 1999)
* ''Opowieści Jedi'' (''Tales of the Jedi'') (Egmont):
* ''Złoty wiek Sith'' (''Golden Age of the Sith'') 1-2 (Egmont 2000)
* ''Upadek Imperium Sith'' (''The Fall of the Sith Empire'') (Egmont)
* ''Atak klonów'' (''Attack of the Clones'') (Egmont 2002)
* ''Trylogia Thrawna'' (''Thrawn Trilogy'') (Amber):
* ''Dziedzic Imperium'' (''Heir to the Empire'') (Amber)
* ''Ciemna strona Mocy'' (''Dark Force Rising'') (Amber)
* ''Ostatni Rozkaz'' (''The Last Command'') (Amber)
* ''Karmazynowe Imperium'' (''Crimson Empire'') (Egmont)
* ''Karmazynowe Impeium II: Rada w krwi'' (''Crimson Empire II: Council of Blood'') (Egmont)
* ''Jango Fett'' (Amber)
* ''Zam Wesell'' (Amber 2002)
* ''Ciemność'' I, II (''Darkness'') (Amber komiks 2003)
* ''Związek'' I, II (''Union'') (Amber komiks 2004)
* ''Republika'' (''Republic'') 67 (Mandragora 2005)
* ''Obsesja'' (''Obsession'') 1-5 (Mandragora 2005)
* ''Tag i Bink kopnęli w kalendarz'' (''Tag & Bink Are Dead – Issue 1'') (Mandragora 2005)
* ''Więzy krwi, wojny klonów'' (''Republic – issue #64: bloodlines'') (Mandragora 2005)
* ''Tag & Bink kopnęli w kalendarz'' II (''Tag & Bink Are dead – Issue 2'') (Mandragora 2006)
* ''„Generał” Skywalker'' (Empire #27: „General” Skywalker) 1-2 (Mandragora 2006)
* ''Star Wars Komiks'' (miesięcznik, kompilacje po kilka komiksów) (Egmont, od 2008)
* ''Dziedzictwo: Złamany'' (''Legacy: Broken'') (Egmont 2008)
* ''Dziedzictwo: Kawałki'' (''Legacy: Shards'') (Egmont 2008)
* ''Dziedzictwo: Smocze Szpony'' (''Legacy: Claws of Dragon'') (Egmont 2009)
* ''Dzieci Mocy'' (Egmont 2008)
* ''Chwila Zwątpienia'' (Egmont 2008)
* ''Ścieżka Wojownika'' (Egmont 2008)
* ''Dziedzictwo: Nowy'' (Egmont 2008)
* ''Boba Fett: Narzędzie Zniszczenia'' (Egmont 2008)
* ''Wedge Antilles: Szczęściarz'' (Egmont 2008)
* ''Sith Pośród Cieni'' (Egmont 2008)
* ''Darth Maul: Naznaczony'' (Egmont 2008)
* ''Dzięki, Stwórco'' (Egmont 2008)
* ''Troje Przeciwko Galaktyce'' (Egmont 2008)
* ''Rutyna'' (Egmont 2009)
* ''Cienie i Światło'' (Egmont 2009)
* ''Boba Fett: Poświęcenie'' (Egmont 2009)
* ''Żołnierz'' (Egmont 2009)
* ''Hoth'' (Egmont 2009)
* ''Za Linią Wroga'' (Egmont 2009)
}}
=== Gry komputerowe ===
{{Osobny artykuł|Lista gier komputerowych w uniwersum Gwiezdnych wojen}}
== Zobacz też ==
* [[Gwiezdne wojny (gra fabularna)|Gwiezdne wojny]] – gra fabularna
== Przypisy ==
{{Przypisy}}
== Bibliografia ==
* [http://www.starwars.com Oficjalna strona serii Gwiezdne wojny] {{lang|en}}
== Linki zewnętrzne ==
{{Wikicytaty|z Gwiezdnych wojen}}
{{commonscat|Star Wars|Gwiezdne wojny}}
* {{Biblioteka Ossus}}
* [http://starwars.wikia.com Wookieepedia – encyklopedia ''Gwiezdnych wojen'' oparta o mechanizm MediaWiki] {{lang|en}}
{{Gwiezdne wojny}}
{{Kontrola autorytatywna}}
| |||