Izrael Sztern: Różnice pomiędzy wersjami

[wersja przejrzana][wersja przejrzana]
Usunięta treść Dodana treść
→‎Życiorys: drobnica
Linia 23:
W 1917 roku Sztern przybył do [[Warszawa|Warszawy]], gdzie osiadł na stałe<ref name="nekr"/>, zaś w 1919 debiutował jako poeta. Sympatyzował przez pewien czas z grupą literacką „[[Hałastra]]”<ref name="bio"/>. Tworzył wyłącznie w języku jidysz. Jego wiersze i eseje publikowane były natomiast przez pisma reprezentujące wszystkie możliwe barwy polityczne i światopoglądowe. Publikował między innymi w ''[[Literarisze Bleter]]''<ref name="culture"/> oraz dzienniku społeczno-politycznym ''[[Hajnt]]''. Przedwojenną sławę przyniósł Szternowi cykl poetycki ''Shpitol lider'' (Wiersze szpitalne) z 1923 roku<ref name="ang"/><ref name="culture"/> opisujący przewlekłą chorobę poety<ref name="ang"/>. Uznawany był za jednego najważniejszych poetów jidysz okresu międzywojennego<ref name="nekr"/>. Jednak pomimo przychylnych ocen krytyków nie wydał za życia żadnej książki. Stronił od środowisk literackich<ref name="bio"/> i był samotnikiem<ref name="ang"/>. Większość czasu spędzał wśród [[chasydyzm|chasydów]] oraz na studiach [[talmud]]ycznych<ref name="bio"/><ref name="ang"/>.
 
Po wybuchu [[II wojna światowa|II wojny światowej]] bezskutecznie próbował uciec do [[Związek Socjalistycznych Republik Radzieckich|ZSRR]]. Ostatecznie powrócił do Warszawy<ref name="ang"/> i trafił do [[Getto warszawskie|getta warszawskiego]], gdzie żył w skrajnej biedzie i zmagał się z objawami choroby głodowej. Dzięki pomocy [[Rachela Auerbach|Racheli Auerbach]] korzystał przez pewien czas z działających w getcie kuchni ludowych, a później dzięki wsparciu Aurebach i [[Josef Kirman|Josefa Kirmana]], którzy zaalarmowali Żydowską Samopomoc Społeczną o złym stanie poety<ref name="drzewo">{{Cytuj stronę | url = http://www.varshe.org.pl/en/source-texts/people/241-drzewo-w-getcie | tytuł = ''Drzewo w getcie'' | opublikowany = varshe.org.pl | autor = [[Rachela Auerbach]] | język = pl | data dostępu = 2021-11-22}}</ref> – trafił do jednego z szopów<ref name="bio"/> i został umieszczony w hospicjum dla uchodźców<ref name="ang"/>. Sztern brał udział w urządzanych w getcie wieczorach literackich. WWedług Auerbach w trakcie [[Wielka Akcja|akcji likwidacyjnej w getcie]] według Auerbach, Sztern zdołał dołączyć do jednego z komand roboczych, jednak został wyznaczony do deportacji w trakcie tzw. dzikiej blokady, gdy w ramach uzupełniania braków na [[Umschlagplatz w Warszawie|Umschlagplatzu]] kierowano tam także bezpośrednio także komanda robocze wracające do getta ze strony aryjskiej<ref name="drzewo"/>. Zginął prawdopodobnie w [[Obóz zagłady|obozie zagłady]] w [[Obóz zagłady w Treblince|Treblince]]<ref name="get">Aleksandra Bańkowska, [[Tadeusz Epsztein]] (opr.) – ''Archiwum Ringelbluma. Konspiracyjne Archiwum Getta Warszawy, tom 11, Ludzie i prace "Oneg Szabat"'' (Wydawnictwo Uniwersytetu Warszawskiego, Warszawa, 2013) str. 162</ref><ref name="ang"/> w sierpniu 1942<ref name="culture"/> lub według innej wersji; jeszcze w Warszawie w trakcie akcji deportacyjnej. Jako możliwy rok śmierci podaje się również 1943<ref name="bio"/>. Razem z nim zginęła większość jego rękopisów<ref name="culture"/><ref name="ang"/>. Jeden z jego wierszy Rachela Auerbach złożyła w podziemnym archiwum getta warszawskiego, tworzonym przez grupę [[Oneg Szabat]] (w trzeciej, nieodnalezionej po wojnie części archiwum)<ref name="drzewo"/>.
 
Izraela Szterna pośmiertnie upamiętnił w jednym ze swoich wierszy [[H. Lejwik]], który w 1955 roku doprowadził również do wydania zbioru utworów Szterna w USA,Stanach Zjednoczonych Ameryki pt. ''Lider un esejen''<ref name="bio"/>. Jego wiersze tłumaczone były na [[język angielski]]<ref name="nekr"/>.
 
== Przypisy ==