Aleksandra Zagórska: Różnice pomiędzy wersjami

[wersja przejrzana][wersja przejrzana]
Usunięta treść Dodana treść
m drobne redakcyjne
Oldpolihistor (dyskusja | edycje)
m drobne merytoryczne, źródła/przypisy, kat., infobox
Linia 1:
{{Żołnierz infobox
|imię i nazwisko = Aleksandra Zagórska
|imię i nazwisko org =
|pseudonim =
|rodzaj wojsk = lądowe
|zwycięstwa =
|grafika = Aleksandra Zagórska.JPG
|opis grafiki =
|stopień grafika = PL Epolet pplk.svg
|stopień = [[podpułkownik]]
|data urodzenia = 22 czerwca 1882
|miejsce urodzenia = [[Lublin]], [[Królestwo Polskie (kongresowe)|Królestwo Polskie]], [[Imperium Rosyjskie]]
|data śmierci = 14 kwietnia 1965
|miejsce śmierci = [[Warszawa]], [[Polska Rzeczpospolita Ludowa|Polska]]
|lata służby =
|siły zbrojne = [[Plik:Orzełek legionowy.svg|20px]] [[Legiony Polskie (1914–1918)|Legiony Polskie]]<br />[[Plik:Orzełek II RP.svg|20px]] [[Wojsko Polskie (II RP)|Wojsko Polskie]]
|formacja =
|jednostki = [[Ochotnicza Legia Kobiet]]
|stanowiska = komendantka O. L. K.
|wojny i bitwy = [[I wojna światowa]]<br />[[wojna polsko-ukraińska]] ([[Bitwa o Lwów (1918–1919)|obrona Lwowa]])<br />[[wojna polsko-bolszewicka]]
|późniejsza praca =
|odznaczenia = {{Order|OOPKN|KKKNM}} {{Order|KNOOP|KNMKO}} {{Order|KW|2}} {{Order|KZ|Z}} {{Order|MW1918-21}}<br />{{order|PL-KOL}} {{order|PL-OHO}}
|commons =
|wikiźródła =
|wikicytaty =
}}
[[Plik:Aleksandra Zagórska grób.jpg|mały|318x318px|Grób Aleksandry Zagórskiej na cmentarzu Bródnowskim]]
'''Aleksandra Zagórska''', ''primo voto''v. '''BitschanBitschanowa''', ''secundo voto''v. '''Zagórska''', vel '''Aleksandra Bednarz''' (ur. [[22 czerwca]] [[1882]] w [[Lublin]]ie<ref>Iwona Szaleniec, ''Jurek Bitschan – orlątko rodem z Czeladzi'', Czeladź 2018, s. 58-6158–61.</ref>, zm. [[14 kwietnia]] [[1965]] w [[Warszawa|Warszawie]]) – [[podpułkownik]] [[Wojsko Polskie (II RP)|Wojska Polskiego]], żołnierz [[Legiony Polskie 1914-1918|Legionów]], organizatorka i komendantka [[Ochotnicza Legia Kobiet|Ochotniczej Legii Kobiet]]<ref>Anna Marcinkiewicz-Gołaś, ''Ochotnicza Legia Kobiet: 1918-19221918–1922'', Warszawa, PAT, 2006.</ref>, działaczka niepodległościowa.
 
== Życiorys ==
[[Plik:Ochotnicza Legia Kobiet 1920 z karabinem maszynowym.jpg|thumb|240px|Aleksandra Zagórska (z tyłu) z członkiniami [[Ochotnicza Legia Kobiet|Ochotniczej Legii Kobiet]] w 1920 roku]]
Urodziła się w rodzinie Antoniego Lubicz-Radzimińskiego i Flory z Dzięciołowskich. Dzieciństwo spędziła w [[Sandomierz]]u. Od 1894 roku uczyła się w [[progimnazjum]] w [[Zamość|Zamościu]], a od 1895 do gimnazjum w [[Radom]]iu. W gimnazjum uczestniczyła w kolportażu odezw [[Polska Partia Socjalistyczna|PPS]]. Od 1904 roku studiowała chemię na [[Uniwersytet Jagielloński|Uniwersytecie Jagiellońskim]]. Podjęła współpracę z techniką partyjną PPS kierowaną przez [[Ksawery Prauss|Ksawerego Praussa]]. W 1905 roku wstąpiła do [[Organizacja Bojowa PPS|Organizacji Bojowej PPS]]. W 1906 roku założyła wspólnie z [[Czesław Świrski|Czesławem Świrskim]] wytwórnię materiałów wybuchowych, w której wyprodukowano ładunki wybuchowe wykorzystane m.in. w akcji „[[krwawa środa]]”. W listopadzie 1906 r. uległa zatruciu wyziewami [[Piorunian rtęci(II)|piorunianu rtęci]], służącego do produkcji bomb, z tego powodu przebywała na kuracji w [[Zakopane]]m. Po rekonwalescencji powróciła do Warszawy, gdzie nadal uczestniczyła w działaniach bojowych. W lipcu 1907 r. uczestniczyła w nieudanym zamachu na pociąg wiozący żołnierzy pułku wołyńskiego w [[Łapy|Łapach]]. W marcu 1908 r. została aresztowana i osadzona na [[Pawiak]]u. Dzięki łapówce została w trakcie procesu uwolniona od zarzutów i tymczasowo zwolniona w październiku 1908 r., jednak zagrożona aresztowaniem zbiegła do [[Galicja (Europa Środkowa)|Galicji]]. Zamieszkała we Lwowie i z polecenia [[Tomasz Arciszewski|Tomasza Arciszewskiego]] przewoziła broń i wydawnictwa PPS do [[Królestwo Polskie (kongresowe)|Królestwa]]. W 1911 wstąpiła do [[Związek Walki Czynnej|Związku Walki Czynnej]], a także do [[Związek Strzelecki|Związku Strzeleckiego we Lwowie]]. Była organizatorką kobiecych drużyn [[Polska Organizacja Wojskowa|Polskiej Organizacji Wojskowej]].
Urodziła się w rodzinie Lubicz-Radzimińskich: Antoniego i Flory z domu Dzięciołowskiej. Dzieciństwo spędziła w [[Sandomierz]]u. Od 1894 uczyła się w [[progimnazjum]] w [[Zamość|Zamościu]], a od 1895 do gimnazjum w [[Radom]]iu. W gimnazjum uczestniczyła w kolportażu odezw PPS.
 
W czasie [[I wojna światowa|I wojny światowej]] była organizatorką kobiecej służby wywiadowczej [[I Brygada Legionów Polskich|I Brygady Legionów Polskich]]. W stopniu [[major]]a wzięła udział w [[Bitwa o Lwów (1918–1919)|obronie Lwowa w latach 1918–1919]] w trakcie [[Wojna polsko-ukraińska|wojny polsko-ukraińskiej]], organizując oddział kurierek (jej adiutantką była [[Stanisława Paleolog]]). 4 listopada 1918 r. zorganizowała kobiecą organizację paramilitarną [[Ochotnicza Legia Kobiet]]. Była komendantką OLK we Lwowie. U kresu walk we Lwowie zaangażowała się w organizowanie milicji kobiecej w ramach Miejskiej Straży Obywatelskiej<ref>{{Cytuj książkę |tytuł = Obrona Lwowa. 1–22 listopada 1918. Tom 2. Źródła do dziejów walk o Lwów i województwa południowo-wschodnie 1918-19201918–1920. Relacje uczestników |inni = Jarosław Waniorek (red.) |miejsce = Warszawa |data = 1993 |strony = 470 |isbn = 83-85218-56-4 |rozdział = Grupa „Sokół” – Macierz |autor r = [[Wit Sulimirski]]}}</ref>. Ochotniczki z OLK wzięły czynny udział w [[Wojna polsko-bolszewicka|wojnie z bolszewikami]]. 1 kwietnia 1920 rokur. została mianowana naczelniczką Wydziału Ochotniczej Legii Kobiet przy Sekcji Mobilizacyjnej Oddziału I Sztabu [[Ministerstwo Spraw Wojskowych|Ministerstwa Spraw Wojskowych]] w Warszawie z równoczesnym przyznaniem stopnia funkcyjnego majora (jej adiutantką pozostawała ppor. S. Paleolog)<ref>{{Cytuj książkę |autor = Wanda Kiedrzyńska |tytuł = Zarys Historii Wojennej O. L. K. (Ochotnicza Legia Kobiet) |url = http://www.wbc.poznan.pl/dlibra/plain-content?id=332059|wydawca = [[Wojskowe Biuro Historyczne]] |miejsce = Warszawa |data = 1931 |strony = 31}}</ref>. Z racji zajmowanego stanowiska była „dowódczynią wszystkich formacji OLK na terenie podległym Ministerstwu Spraw Wojskowych”<ref>Dziennik Rozkazów Dowództwa Okręgu Generalnego „Kielce” Nr 34 z 14 kwietnia 1920 roku, pkt 15 Utworzenie i etat Wydziału OLK.</ref>. Z dniem 1 października 1921 rokur., na własną prośbę, została zwolniona z czynnej służby wojskowej<ref>''Polska Zbrojna'' Nr 17 z 25 października 1921 r. s. 3.</ref>. Dosłużyła się stopnia podpułkownika.
Od 1904 roku studiowała na [[Uniwersytet Jagielloński|Uniwersytecie Jagiellońskim]]. Podjęła współpracę z techniką partyjną PPS kierowaną przez [[Ksawery Prauss|Ksawerego Praussa]]. W tym samym roku wstąpiła do [[Organizacja Bojowa PPS|Organizacji Bojowej PPS]].
 
W okresie międzywojennym w latach 1922–1924 mieszkała w [[Kobierzyn (Kraków)|Kobierzynie]], zaś od 1927 roku we Lwowie, gdzie jej mąż kierował szpitalami psychiatrycznymi. Po śmierci męża przeniosła się do [[Radość (Warszawa)|Radości]] pod Warszawą i podjęła pracę w Radzie Szkolnej Miasta Stołecznego Warszawy przy organizowaniu kolonii dla dzieci. W 1928 roku organizowała Związek Legionistek Polskich, pełniąc do 1939 funkcję prezesa. W trakcie okupacji hitlerowskiej brała udział w konspiracji piłsudczykowskiego [[Konwent Organizacji Niepodległościowych|Konwentu Organizacji Niepodległościowych]]. Po wojnie mieszkała w Zakopanem pod nazwiskiem Aleksandra Bednarz.
W 1906 roku założyła wspólnie z [[Czesław Świrski|Czesławem Świrskim]] wytwórnię materiałów wybuchowych, w której wyprodukowano ładunki wybuchowe wykorzystane m.in. w akcji „[[krwawa środa]]”. W listopadzie 1906 uległa zatruciu wyziewami [[Piorunian rtęci(II)|piorunianu rtęci]], służącego do produkcji bomb, z tego powodu przebywała na kuracji w [[Zakopane]]m. Po rekonwalescencji powróciła do Warszawy, gdzie nadal uczestniczyła w działaniach bojowych. W lipcu 1907 r. uczestniczyła w nieudanym zamachu na pociąg wiozący żołnierzy pułku wołyńskiego w [[Łapy|Łapach]]. W marcu 1908 r. została aresztowana i osadzona na [[Pawiak]]u.
 
Z pierwszego małżeństwa miała syna, [[Jerzy Bitschan|Jerzego]], który mając czternaście lat jako [[Orlęta Lwowskie|Orlę Lwowskie]] wziął udział w walkach o Lwów i poległ 21 listopada 1918 rokur.<ref>{{Cytuj pismo |tytuł = Dla Ciebie Polsko Orlęta Lwowskie. Dziecko – bohater |url = http://www.sbc.org.pl/dlibra/plain-content?id=16834|czasopismo = [[Panteon Polski]]|wolumin=nr 16|strony = 16 |data = nr 16 z 1 listopada 1925}}</ref><ref>''W obronie Lwowa i Kresów Wschodnich. Polegli od 1-go Listopada 1918 do 30-go Czerwca 1919'', Nakładem Straży Mogił Polskich Bohaterów, Lwów 1926, s. 79–80.</ref><ref>{{Cytuj pismo |tytuł = Z żałobnej karty |url = http://dlibra.kul.pl/publication/2062|czasopismo = Biuletyn |wydawca = Koło Lwowian w Londynie |wolumin = Nr 2 (9) |strony = 100 |data = listopad 1965}}</ref><ref name="BKL">{{Cytuj pismo |autor = Aleksandra Zagórska |tytuł = Walka i śmierć Orlęcia |url = http://dlibra.kul.pl/publication/2098|czasopismo = Biuletyn |wydawca = Koło Lwowian w Londynie |wolumin = Nr 27 |strony = 11–13 |data = grudzień 1974}}</ref>. Jej drugim mężem był [[Józef Władysław Bednarz|Józef Bednarz]], wybitny psychiatra, z którym miała syna Władysława (małżeństwo rozpadło się w 1912), trzecim był lwowski lekarz [[Roman Zagórski]], z którym mieszkała na lwowskim [[Kulparków|Kulparkowie]]<ref name="BKL" />. Zmarła 14 kwietnia 1965 w wieku 82 lat. Została pochowana na [[Cmentarz Bródnowski|cmentarzu Bródnowskim]] (aleja 71B, rząd III, grób 11).
Dzięki łapówce została w trakcie procesu uwolniona od zarzutów i tymczasowo zwolniona w październiku 1908 r., jednak zagrożona aresztowaniem zbiegła do Galicji. Zamieszkała we Lwowie i z polecenia [[Tomasz Arciszewski|Tomasza Arciszewskiego]] przewoziła broń i wydawnictwa PPS do Królestwa.
 
Zmarła 14 kwietnia 1965 r. w Warszawie. Została pochowana na [[Cmentarz Bródnowski|cmentarzu Bródnowskim]] (aleja 71B-III-11).
W 1911 wstąpiła do [[Związek Walki Czynnej|Związku Walki Czynnej]], a także do [[Związek Strzelecki|Związku Strzeleckiego we Lwowie]]. Była organizatorką kobiecych drużyn [[Polska Organizacja Wojskowa|Polskiej Organizacji Wojskowej]].
 
W czasie [[I wojna światowa|I wojny światowej]] była organizatorką kobiecej służby wywiadowczej [[I Brygada Legionów Polskich|I Brygady Legionów Polskich]]. W stopniu [[major]]a wzięła udział w [[Bitwa o Lwów (1918–1919)|obronie Lwowa w latach 1918–1919]] w trakcie [[Wojna polsko-ukraińska|wojny polsko-ukraińskiej]], organizując oddział kurierek (jej adiutantką była [[Stanisława Paleolog]]). 4 listopada 1918 zorganizowała kobiecą organizację paramilitarną [[Ochotnicza Legia Kobiet]]. Była komendantką OLK we Lwowie. U kresu walk we Lwowie zaangażowała się w organizowanie milicji kobiecej w ramach Miejskiej Straży Obywatelskiej<ref>{{Cytuj książkę |tytuł = Obrona Lwowa. 1–22 listopada 1918. Tom 2. Źródła do dziejów walk o Lwów i województwa południowo-wschodnie 1918-1920. Relacje uczestników |inni = Jarosław Waniorek (red.) |miejsce = Warszawa |data = 1993 |strony = 470 |isbn = 83-85218-56-4 |rozdział = Grupa „Sokół” – Macierz |autor r = [[Wit Sulimirski]]}}</ref>. Ochotniczki z OLK wzięły czynny udział w [[Wojna polsko-bolszewicka|wojnie z bolszewikami]]. 1 kwietnia 1920 roku została mianowana naczelniczką Wydziału Ochotniczej Legii Kobiet przy Sekcji Mobilizacyjnej Oddziału I Sztabu Ministerstwa Spraw Wojskowych w Warszawie z równoczesnym przyznaniem stopnia funkcyjnego majora (jej adiutantką pozostawała ppor. S. Paleolog)<ref>{{Cytuj książkę |autor = Wanda Kiedrzyńska |tytuł = Zarys Historii Wojennej O. L. K. (Ochotnicza Legia Kobiet) |url = http://www.wbc.poznan.pl/dlibra/plain-content?id=332059|wydawca = [[Wojskowe Biuro Historyczne]] |miejsce = Warszawa |data = 1931 |strony = 31}}</ref>. Z racji zajmowanego stanowiska była „dowódczynią wszystkich formacji OLK na terenie podległym Ministerstwu Spraw Wojskowych”<ref>Dziennik Rozkazów Dowództwa Okręgu Generalnego „Kielce” Nr 34 z 14 kwietnia 1920 roku, pkt 15 Utworzenie i etat Wydziału OLK.</ref>. Z dniem 1 października 1921 roku, na własną prośbę, została zwolniona z czynnej służby wojskowej<ref>''Polska Zbrojna'' Nr 17 z 25 października 1921 r. s. 3.</ref>. Dosłużyła się stopnia podpułkownika.
 
W okresie międzywojennym w latach 1922–1924 mieszkała w [[Kobierzyn (Kraków)|Kobierzynie]], zaś od 1927 we Lwowie, gdzie jej mąż kierował szpitalami psychiatrycznymi. Po śmierci męża przeniosła się do [[Radość (Warszawa)|Radości]] pod Warszawą i podjęła pracę w Radzie Szkolnej Miasta Stołecznego Warszawy przy organizowaniu kolonii dla dzieci.
 
W 1928 organizowała Związek Legionistek Polskich, pełniąc do 1939 funkcję prezesa. W trakcie okupacji hitlerowskiej brała udział w konspiracji piłsudczykowskiego [[Konwent Organizacji Niepodległościowych|Konwentu Organizacji Niepodległościowych]]. Po wojnie mieszkała w Zakopanem pod nazwiskiem Aleksandra Bednarz.
 
Z pierwszego małżeństwa miała syna, [[Jerzy Bitschan|Jerzego]], który mając czternaście lat jako [[Orlęta Lwowskie|Orlę Lwowskie]] wziął udział w walkach o Lwów i poległ 21 listopada 1918 roku<ref>{{Cytuj pismo |tytuł = Dla Ciebie Polsko Orlęta Lwowskie. Dziecko – bohater |url = http://www.sbc.org.pl/dlibra/plain-content?id=16834|czasopismo = [[Panteon Polski]] |strony = 16 |data = nr 16 z 1 listopada 1925}}</ref><ref>''W obronie Lwowa i Kresów Wschodnich. Polegli od 1-go Listopada 1918 do 30-go Czerwca 1919'', Nakładem Straży Mogił Polskich Bohaterów, Lwów 1926, s. 79–80.</ref><ref>{{Cytuj pismo |tytuł = Z żałobnej karty |url = http://dlibra.kul.pl/publication/2062|czasopismo = Biuletyn |wydawca = Koło Lwowian w Londynie |wolumin = Nr 2 (9) |strony = 100 |data = listopad 1965}}</ref><ref name="BKL">{{Cytuj pismo |autor = Aleksandra Zagórska |tytuł = Walka i śmierć Orlęcia |url = http://dlibra.kul.pl/publication/2098|czasopismo = Biuletyn |wydawca = Koło Lwowian w Londynie |wolumin = Nr 27 |strony = 11–13 |data = grudzień 1974}}</ref>. Jej drugim mężem był [[Józef Władysław Bednarz|Józef Bednarz]], wybitny psychiatra, z którym miała syna Władysława (małżeństwo rozpadło się w 1912), trzecim był lwowski lekarz [[Roman Zagórski]], z którym mieszkała na lwowskim [[Kulparków|Kulparkowie]]<ref name="BKL" />. Zmarła 14 kwietnia 1965 w wieku 82 lat. Została pochowana na [[Cmentarz Bródnowski|cmentarzu Bródnowskim]] (aleja 71B, rząd III, grób 11).
 
== Ordery i odznaczenia ==
* [[Krzyż Niepodległości]] z Mieczami (3 maja 1932)<ref>{{Monitor Polski|rok=1932|2=109|3=142}} „za pracę w dziele odzyskania niepodległości”.</ref>
* [[Order Odrodzenia Polski|Krzyż Kawalerski Orderu Odrodzenia Polski]]
*Krzyż Oficerski [[Order Odrodzenia Polski|Orderu Odrodzenia Polski]]<ref name=":0">{{Cytuj książkę|tytuł=Czy wiesz kto to jest? Uzupełnienia i sprostowania|rok=1939|miejsce=Warszawa|strony=354|autor=[[Stanisław Łoza]] (red.)|url=https://polona.pl/item/czy-wiesz-kto-to-jest-uzupelnienia-i-sprostowania,ODQ1NjUxOA/363/#info:metadata|data dostępu=2021-12-03}}</ref>
* [[Krzyż i Medal Niepodległości|Krzyż Niepodległości z Mieczami]]
* [[Krzyż Walecznych]] (dwukrotnie, (1922)<ref>{{Cytuj pismo |tytuł = Rozporządzenia Ministra Spraw Wojskowych |url = http://www.wbc.poznan.pl/dlibra/docmetadata?id=64718|czasopismo = Dziennik Personalny |wydawca wolumin=nr [[Ministerstwo Spraw Wojskowych]] 12|strony = 377 |data = nr 12 z 10 maja 1922|wydawca=[[Ministerstwo Spraw Wojskowych]]}}</ref><ref>{{Cytuj pismo |tytuł = Ze spraw kobiecych. Odznaczenie Krzyżem Walecznych |url = http://jbc.bj.uj.edu.pl/dlibra/plain-content?id=38067|czasopismo = [[Gazeta Lwowska (1810–1939)|Gazeta Lwowska]]|wolumin=nr 161|strony = 3 |data = nr 161 z 27 lipca 1922}}</ref>
* Złoty [[Krzyż Zasługi|Złoty Krzyż Zasługi]]
* [[Medal Pamiątkowy za Wojnę 1918–1921]]<ref name=":0" />
* [[Krzyż Obrony Lwowa]]<ref name="BKL" />
* [[Odznaka Honorowa „Orlęta”]]<ref name="BKL" />
Linia 70 ⟶ 65:
{{SORTUJ:Zagórska, Aleksandra}}
[[Kategoria:Absolwenci Uniwersytetu Jagiellońskiego]]
[[Kategoria:Członkinie Ochotniczej Legii Kobiet]]
[[Kategoria:Członkowie Konwentu Organizacji Niepodległościowych]]
[[Kategoria:Członkinie Ochotniczej Legii Kobiet]]
[[Kategoria:Członkowie Organizacji Bojowej PPS]]
[[Kategoria:Członkowie Polskiej Organizacji Wojskowej]]
[[Kategoria:Członkowie Związku Strzeleckiego (1910–1914)]]
[[Kategoria:Członkowie Związku Walki Czynnej]]
[[Kategoria:PolscyKobiety - żołnierze podziemiaWojska Polskiego]]
[[Kategoria:Kobiety w wojnie polsko-bolszewickiej]]
[[Kategoria:KobietyLudzie -urodzeni żołnierzew Wojska PolskiegoLublinie]]
[[Kategoria:Polscy żołnierze podziemia]]
[[Kategoria:Odznaczeni Krzyżem Kawalerskim Orderu Odrodzenia Polski (II Rzeczpospolita)]]
[[Kategoria:Odznaczeni Krzyżem Niepodległości z Mieczami]]
[[Kategoria:Odznaczeni Krzyżem Obrony Lwowa]]
[[Kategoria:Odznaczeni Krzyżem KawalerskimOficerskim Orderu Odrodzenia Polski (II Rzeczpospolita)]]
[[Kategoria:Odznaczeni Krzyżem Walecznych (dwukrotnie)]]
[[Kategoria:Odznaczeni Medalem Pamiątkowym za Wojnę 1918–1921]]
[[Kategoria:Odznaczeni odznaką pamiątkową „Orlęta”]]
[[Kategoria:Odznaczeni Złotym Krzyżem Zasługi]]
[[Kategoria:Pochowani na cmentarzu Bródnowskim w Warszawie]]
[[Kategoria:Podpułkownicy II Rzeczypospolitej]]
[[Kategoria:PochowaniPolscy nażołnierze cmentarzu Bródnowskim w Warszawiepodziemia]]
[[Kategoria:Radzimińscy herbu Lubicz]]
[[Kategoria:Uczestnicy bitwy o Lwów 1918–1919 (strona polska)]]
[[Kategoria:Urodzeni w 1884]]
[[Kategoria:Zmarli w 1965]]
[[Kategoria:Żołnierze Legionów Polskich 1914–1918]]
[[Kategoria:Radzimińscy herbu Lubicz]]