Kraton: Różnice pomiędzy wersjami

[wersja nieprzejrzana][wersja nieprzejrzana]
Usunięta treść Dodana treść
→‎Akrecja kontynentalna: + terran-szew kolizyjny
Linia 21:
Warto zaznaczyć, że kraton nie jest ściśle nieruchomy i nieaktywny tektonicznie. Obecnie uważa się, że poszczególne partie kratonów mogą ulec odmłodzeniu, czyli zostać pobudzone do aktywności tektonicznej, najczęściej przez zmianę rozkładu naprężeń wewnątrz płyty litosferycznej. Przykładowo, zderzenie mikropłyty indyjskiej z płytą eurazjatycką, które spowodowało wypiętrzenie się Himalajów, odmłodziło róznież leżące na północ stare góry [[Tien-szan]], sfałdowane pierwotnie w [[paleozoik]]u. Istniejące pasmo fałdowe, nawet jeśli było już stare i tektonicznie nieaktywne, stanowiło wciąż osłabiony region litosfery, dzięki czemu narastające w związku z kolizją kontynentów napięcie znalazło ujście właśnie w tym obszarze. Również sfery dawnych zderzeń - szwy kolizyjne - czy istniejące prawdopodobnie od archaiku potężne sieci uskoków - rozłamy wgłębne - są regionami potencjalnej aktywności sejsmicznej, nawet gdy leżą na terenie na pozór sztywnych i tektonicznie "martwych" kratonów.
 
Wreszcie, cokół krystaliczny nie jest wcale płaską, jednorodną pokrywą krystaliczną. Obok wspomnianych rozłamów i szwów występują na kratonach rozległe strefy fałdowe: '''syneklizy''' (zagłębienia) i '''anteklizy''' (podwyższenia). Niektóre syneklizy mogą być świadkami długotrwałego procesu rozciągania płyty, związanego z powstrzymanym na czas rozpadem kontynentów - są to tzw. '''aulakogeny[[aulakogen]]y''', podobne w swojej budowie do [[ryft|dolin ryftowych]], których są właściwie prekursorami. Okazuje się, że to, co niegdyś określano po prostu jako martwa "podstawa krystaliczna" kontynentu, jest w rzeczywistości bogatym, zróżnicowanym medium noszącym ślady swojego rozwoju i mogącym jeszcze uaktywnić się przy sprzyjających warunkach.
 
[[Image:North america craton nps.gif|thumb|Kraton Ameryki Północnej]]