Encyklopedia: Różnice pomiędzy wersjami
| [wersja nieprzejrzana] | [wersja przejrzana] |
Usunięta treść Dodana treść
nic Znaczniki: Zastąpiono Wycofane blanking (filtr nadużyć) VisualEditor |
m Wycofano edycje użytkownika 2A01:117F:608:4900:F896:44D2:35AC:D9C9 (dyskusja). Autor przywróconej wersji to PawełMM. Znacznik: Wycofanie zmian |
||
Linia 1:
{{dopracować|źródła=2013-02}}
[[Plik:Cihai 1937.JPG|thumb|[[Cihai]], najstarsza nowoczesna encyklopedia chińska (pierwsze wydanie [[1937]])]]
[[Plik:PWN Encyclopedia.jpg|thumb|[[Wielka Encyklopedia Powszechna PWN|WEP PWN]], tomy 1-13, 1962-69,70]]
[[Plik:Oxford Wielka Encyklopedia Świata.JPG|thumb|Encyklopedia Oxford]]
'''Encyklopedia''' ([[Łacina ludowa|łac.]] ''encyclopaedia'' z {{greka|ἐνκύκλιos}}, ''enkýklios'' „tworzący krąg” + {{greka|παιδεία}}, ''paideía'' „wykształcenie”) – [[kompendium]] [[wiedza|wiedzy]] zapisane w formie zbioru [[Artykuł hasłowy|artykułów hasłowych]], złożonych z [[Hasło (informacja naukowa)|haseł]] (słów kluczowych) i tekstów je objaśniających (zawierających informacje dotyczące tych haseł). Hasła są ułożone w pewnym logicznym porządku, zazwyczaj [[alfabet]]ycznym, dzięki czemu możliwe jest szybkie odnalezienie właściwej informacji.
Encyklopedia może być powszechna, tj. starająca się ująć całą ludzką wiedzę (np. ''[[Wielka Encyklopedia Powszechna PWN]]''), lub specjalistyczna z określonej dziedziny (np. ''[[Encyklopedia muzyczna PWM]]'', ''[[Encyklopedia wiedzy o książce]]'', ''[[Encyklopedia Krakowa]]'')<ref>{{encyklopedia PWN|id = 3897884|tytuł=encyklopedia|data dostępu=2016-09-19}}</ref>.
== Historia ==
Często przyjmuje się, że pomysł księgi składającej się z alfabetycznie ułożonej listy haseł wraz z wyczerpującym wyjaśnieniem ich znaczenia pochodzi od [[John Harris|Johna Harrisa]], który w [[1704]] roku opublikował swój ''Lexicon technicum'', aczkolwiek terminu ''encyklopedia'' w znaczeniu „całokształt wiedzy” użył po raz pierwszy w 1532 roku [[François Rabelais]]. W tytule dzieła ''encyklopedia'' pojawiła się w [[1559]] r. w pracy humanisty chorwackiego Pavao Skalicia (''Encyclopaediae seu orbis disciplinarum tam sacrarum quam profanarum epistemon'').
Prace mające charakter encyklopedyczny pojawiły się już dwa tysiące lat temu i powstawały w następnych wiekach:
* [[Marek Terencjusz Warron]] – ''Disciplinarum libri IX'' (ok. [[50 p.n.e.]])
* [[Pliniusz Starszy]] – ''Historia naturalna'' (''Historia naturalis'') ([[I wiek|I w.]])
* ''Panorama cesarska'' (皇覽 ''Huanglan'') ([[Chińska Republika Ludowa|Chiny]], ok. [[220]])
* [[Nonius Marcellus]] – ''De compendiosa doctrina'' (pierwsza połowa [[IV wiek|IV w.]])
* [[Marcjanus Kapella]] – ''De nuptiis Philologiae et Mercuri'' (między [[410]] a [[439]])
* [[Izydor z Sewilli]] – ''Etymologiarum seu originum libri XX'' (początek [[VII wiek|VII w.]])
* [[Al-Dżahiz]] – ''Księga zwierząt'' (''Kitab al-chajwan'') (kraje arabskie, [[IX wiek|IX w.]])
* ''Semadewa'' (Indie, [[XII wiek|XII w.]])
* ''Hemadri'' (Indie, [[XIII wiek|XIII w.]])
* [[Wincenty z Beauvais]] – ''Zwierciadło większe'' (''Speculum maius''), [[XIII wiek|XIII w.]]<ref>[http://portalwiedzy.onet.pl/74822,,,,wincenty_z_beauvais,haslo.html ''Wincenty z Beauvais'']</ref>
* [[Brunetto Latini]] – ''Skarbiec wiedzy'' (''Li livres dou Tresor''), [[XIII wiek|XIII w.]]
== Znane encyklopedie ==
Pierwszą encyklopedią powszechną była [[Francja|francuska]] ''[[Encyclopédie]]'', której edytorami byli [[Jean le Rond d’Alembert|Jean d'Alembert]] i [[Denis Diderot]]. Encyklopedia ta została ukończona w [[1772]] roku. Liczyła ona 28 [[Wolumin (bibliotekoznawstwo)|tomów]], 71818 artykułów i 2885 ilustracji. Jej współautorzy są często nazywani kręgiem francuskich encyklopedystów, z których wielu zostało później współorganizatorami [[rewolucja francuska|Wielkiej Rewolucji Francuskiej]].
Równolegle z encyklopedią francuską zaczęła powstawać ''[[Encyklopedia Britannica|Encyclopaedia Britannica]]'', której pierwsze trzytomowe wydanie opublikowano w latach [[1768]]–[[1771]].
W 2004 pełna wersja ''Encyklopedii Britannica'' zawierała ok. 120 tysięcy artykułów, liczących razem około 44 milionów słów.
Obecnie jest największym na świecie tego rodzaju [[Wydawnictwo (publikacja)|wydawnictwem]], liczącym 32 tomy (17 Macropaedii, 12 Micropaedii, 1 Propaedii i 2 Indeksu).
W niemieckim obszarze językowym dużym uznaniem cieszą się wydawnictwa encyklopedyczne [[Brockhaus]].
W Polsce dominującą pozycję na rynku wydawnictw encyklopedycznych od dziesięcioleci zajmuje PWN.
== Encyklopedie cyfrowe ==
[[Plik:Wikipedia 2005 Label DVD small.PNG|thumb|Niemiecka Wikipedia na DVD]]
Encyklopedia jest bardzo wygodnym źródłem wiedzy, możliwym do zaimplementowania w formie cyfrowej. W związku z tym olbrzymia większość wydawnictw encyklopedycznych przechodzi z wersji papierowych na wersje rozprowadzane na płytach [[Płyta kompaktowa|CD-ROM]], innych [[nośnik danych|nośnikach]] lub dostępne przez [[internet]]. Dodatkową zaletą takiej formy rozprowadzania jest możliwość dodawania do haseł plików [[multimedia]]lnych, które nie mogłyby się znaleźć w papierowej wersji.
Cyfrowe wersje encyklopedii nie muszą już w zasadzie posiadać alfabetycznego układu haseł. Hasła wyszukuje się w nich zwykle przez rozmaite automatyczne systemy wyszukiwawcze, w których można często stosować zaawansowane metody wyszukiwania za pomocą rozbudowanych wyrażeń (np. [[Koniunkcja (logika)|koniunkcji]] lub [[alternatywa|alternatywy]] wyrazów kluczowych). Przeszukiwanie takich encyklopedii ułatwia mechanizm [[hiperłącze|hipertekstu]], łączący pokrewne treściowo hasła.
Bardzo obszerną paletę cyfrowych wydawnictw encyklopedycznych, ogólnych i specjalistycznych, publikuje PWN – dzięki szybko rosnącej liczbie [[komputer]]ów i niskich cenach tego rodzaju wydawnictw publikacje encyklopedyczne stają się powszechnie dostępne. Dużą popularnością cieszy się też wydawana przez Optimus Pascal Multimedia encyklopedia [[WIEM (encyklopedia)|WIEM]].
Najwięcej, bo ponad 6 milionów haseł, ma chińska cyfrowa encyklopedia [[Hudong]]<ref>[http://tech.qq.com/a/20120206/000257.htm 互动百科盘点百万词条折射网民思维变迁]</ref>.
Liczącą najwięcej haseł encyklopedią cyfrową w języku polskim jest [[polskojęzyczna Wikipedia]]<ref>[http://www.gazetawyborcza.pl/1,75475,4346521.html ''Fenomen Wikipedii'', M. Strzelecka, „Gazeta Wyborcza”, 27.07.2007]</ref>, która zawiera {{NUMBEROFARTICLES}} artykułów (stan na {{CURRENTDAY}} {{CURRENTMONTHNAMEGEN}} {{CURRENTYEAR}} roku).
== Zobacz też ==
{{Wikicytaty|dopełniacz=o encyklopedii}}
{{wikisłownik|encyklopedia}}
{{commonscat|Encyclopedias}}
* [[polskie encyklopedie]]
* [[Wikipedia]]
* [[leksykon]]
== Przypisy ==
{{Przypisy}}
{{Kontrola autorytatywna}}
[[Kategoria:Encyklopedie| ]]
| |||