Jasna Góra (wzniesienie)
Jasna Góra (dawniej Stara Góra) − wzgórze w Częstochowie o wysokości 295 m n.p.m., położone w Obniżeniu Górnej Warty[1]. Na północno-wschodnim wierzchołku wzniesienia znajduje się zespół klasztorny o tej samej nazwie.
 Widok na wzgórze i kompleks klasztorny od alei Najświętszej Maryi Panny | |
| Państwo | |
|---|---|
| Położenie | |
| Pasmo | |
| Wysokość |
295 m n.p.m. |
Położenie na mapie Częstochowy  | |
Położenie na mapie Polski  | |
Położenie na mapie województwa śląskiego  | |
 50°48′42″N 19°05′28″E/50,811667 19,091111
| |
Rejestr TERYT wymienia Jasną Górę jako część miasta Częstochowy (SIMC: 0931000). Pod względem administracyjnym należy do dzielnic Podjasnogórska oraz Częstochówka-Parkitka[2].
Geografia
edytujWzgórze ma trzy kulminacje[3][4]. Najwyższy punkt (295 m n.p.m[3][5][6].) znajduje się około 325 metrów na zachód od murów klasztoru, za parkingiem domu pielgrzyma[3]. Zespół klasztorny położony jest na wierzchołku północno-wschodnim[3][4], o wysokości 293 m n.p.m[3][7][8]. Trzeci wierzchołek, południowo-zachodni, znajduje się przy ulicy św. Moniki[3]. Dla porównania, śródmieście Częstochowy położone jest na wysokości 250–255 m n.p.m[5].
Jest to wzniesienie ostańcowe zbudowane z wapieni górnojurajskich[1], otoczone u podstawy warstwą iłów jury środkowej[6]. Obszar wzgórza jest mocno zurbanizowany, wychodnie skał wapiennych zachowały się tylko w dwóch miejscach (przy bastionie św. Jakuba i VI stacji Drogi Krzyżowej)[3].
Nazwa
edytujNazwa Jasna Góra po raz pierwszy została użyta w dokumencie z 1388 roku[8][9]. Została ona nadana przez węgierskich paulinów w nawiązaniu do ich macierzystego klasztoru św. Wawrzyńca na Jasnej Górze w Budzie[10]. Mało prawdopodobna jest zatem hipoteza, że nazwa wzgórza pochodzi od jasnych kamieni wapiennych[9]. Wcześniej wzgórze było określane jako Stara Góra[9].
Można spotkać się także z nieco innym podejściem, według którego nazwa Stara Góra dotyczy całego wzgórza, a Jasna Góra tylko kulminacji północno-wschodniej, na której położony jest klasztor[4].
Przypisy
edytuj- ↑ a b Renata Dulias, Wyżyna Śląsko-Krakowska – region fizycznogeograficzny, [w:] Ryszard Kaczmarek (red.), Encyklopedia Województwa Śląskiego. Tom I, Katowice: Instytut Badań Regionalnych Biblioteki Śląskiej, 2014, s. 1039, ISBN 978-83-64210-14-3 [zarchiwizowane z adresu 2021-05-08].
- ↑ E-usługi dla mieszkańców Częstochowy. e.czestochowa.pl. [dostęp 2021-06-10].
- ↑ a b c d e f g Przemysław Jaskurzyński: Spotkanie z historią. [w:] Biuro Prasowe Jasnej Góry [on-line]. [dostęp 2021-06-05].
- ↑ a b c Adam Królikowski: Niwa Częstocha (5). [w:] Gazeta Częstochowska [on-line]. 15 grudnia 2011. [dostęp 2021-06-05].
- ↑ a b Aktualizacja Programu Ochrony Środowiska Dla Miasta Częstochowy z Uwzględnieniem Lat 2010 – 2014 z Perspektywą Do Roku 2017, [w:] Urząd Miasta Częstochowa [online], s. 11 [dostęp 2021-06-10].
- ↑ a b Jerzy Groch. Miastotwórcza funkcja sanktuarium jasnogórskiego. „Peregrinus Cracoviensis”. 3, s. 205–218, 1996.
- ↑ Jacek Kraś. Istota i znaczenie ruchu pielgrzymkowego w Polsce. „Saeculum Christianum”. 18, s. 231-243, 2011.
- ↑ a b Dlaczego Jasna Góra jest „Jasna”?. [w:] Stacja7.pl [on-line]. 8 lipca 2017. [dostęp 2021-06-05].
- ↑ a b c Adam Królikowski: O Częstochu i Starej Górze. [w:] Gazeta Częstochowska [on-line]. 23 grudnia 2010. [dostęp 2021-06-05].
- ↑ Violetta Jaros. Chrematonimia Jasnej Góry i jej uwarunkowania kulturowe. „Instytut Języka Polskiego Polskiej Akademii Nauk”, 2018. DOI: 10.17651/ONOMAST2018.14.