Starliner (statek kosmiczny)
Ten artykuł od 2024-03 wymaga modyfikacji na podstawie najświeższych informacji. |
Starliner (pełna nazwa CST-100 Starliner) – załogowy statek kosmiczny zaprojektowany i budowany przez amerykańską firmę The Boeing Co. we współpracy z Bigelow Aerospace, w ramach ogłoszonego przez NASA programu Commercial Crew Development (CCDev). Skrót w nazwie statku pochodzi od Crew Space Transportation. Jego podstawowym zadaniem będzie transport załóg do Międzynarodowej Stacji Kosmicznej (ISS)[1] oraz do prywatnej stacji orbitalnej projektowanej przez Bigelow Aerospace. Kapsuła Starliner będzie mogła być wynoszona za pomocą różnych rakiet nośnych, w tym Atlas V, Delta IV i Falcon 9[2], a nawet zaproponowaną przez Alliant Techsystems rakietą Liberty.
Według planów z 2018 roku pierwszy orbitalny, bezzałogowy lot testowy Starlinera miał nastąpić w kwietniu 2019 roku[3]. Pierwszy załogowy lot statku miał się odbyć w sierpniu 2019 roku[3]. Pojazd zostanie wyniesiony na orbitę rakietą Atlas V 422 z kosmodromu Cape Canaveral Air Force Station[4]. Załogę mają stanowić: Christopher Ferguson, Robert Behnken i Nicole Aunapu Mann[3].
Wygląd statku Starliner zewnętrznie przypomina budowany przez Lockheed Martin dla NASA statek Orion. Nie podano jeszcze ostatecznych wymiarów nowego statku, ale będzie on miał wielkość pomiędzy statkami Apollo i Orion. Będzie on wykorzystywany wyłącznie do transportu ludzi na niską orbitę okołoziemską (LEO), zatem nie potrzebuje obecnej na Orionie infrastruktury niezbędnej do przeprowadzania lotów w głębszy kosmos, np. na orbitę wokółksiężycową. W związku z tym będzie w stanie zabrać 7-osobową załogę dzięki większej pojemności użytecznej oraz zredukowanej masie wyposażenia.
Parametry[5][6] edytuj
- Średnica maksymalna – 4,56 m
- Wysokość maksymalna (łącznie moduł narzędziowy i załogowy) – 5,03 m
- Maksymalny czas lotu:
- autonomiczny – 60 godz.
- zacumowany do stacji orbitalnej – 210 dni
- Przeznaczenie – loty załogowe na LEO
Historia edytuj
W ramach programu Commercial Crew Program (CCP) NASA w pierwszej rundzie, nazwanej Commercial Crew Development (CCDev), w lutym 2009 r. przyznała firmie Boeing kwotę 18 mln USD na prace wstępne nad statkiem[7]. W drugiej rundzie (Commercial Crew Development Round 2, CCDev2), która rozpoczęła się w kwietniu 2011 r., Boeing otrzymał 92,3 mln USD[8], zaś jesienią tego samego roku dodatkowe 20,6 mln USD. Łącznie z kwotą 130,9 mln USD Boeing był największym beneficjentem dwóch pierwszych rund programu CCP. Następnie Boeing został największym beneficjentem trzeciej rundy programu, nazwanej CCiCap, rozpoczętej w sierpniu 2012 r.[9], otrzymując dalsze 460 mln USD. W czwartej rundzie CCtCap, której beneficjentów ogłoszono we wrześniu 2014 r.[10], Boeingowi przyznano 4,2 mld USD. Kapsuła Starliner została jednym z dwóch finalistów programu CCP, obok Dragona firmy SpaceX.
31 października 2011 r. NASA ogłosiła wydzierżawienie Orbiter Processing Facility-3 w Kennedy Space Center (KSC) na potrzeby produkcji i testów statku Starliner[11].
4 września 2015 r. Boeing poinformował o nadaniu statkowi, dotychczas określanemu jako CST-100, oficjalnej nazwy CST-100 Starliner[12].
20 grudnia 2019 Starliner wystartował do pierwszego lotu w kosmos. W czasie tego bezzałogowego lotu przetestowane miały być wszystkie komponenty oraz procedury dokowania do ISS. Do wyniesienia użyto rakiety Atlas V[13]. Lot odbył się z awarią, statek kosmiczny nie osiągnął celu[14]. 22 grudnia 2019 r. statek kosmiczny powrócił na Ziemię[15].
Zobacz też edytuj
Przypisy edytuj
- ↑ Boeing Submits Proposal for NASA Commercial Crew Transport System, The Boeing Co., 23.09.2009.
- ↑ Commercial Crew and Cargo Program. aiaa.org. [zarchiwizowane z tego adresu (2010-03-05)]., NASA, 11.02.2010.
- ↑ a b c Stephen Clark: No commercial crew test flights expected this year. [w:] Spaceflight Now [on-line]. 2018-10-06. [dostęp 2018-10-23]. (ang.).
- ↑ Chris Gebhardt: Starliner’s first complete hull mated at Kennedy; crew launch delayed to 2018. [w:] NASASpaceflight [on-line]. 2016-05-12. [dostęp 2016-05-13]. (ang.).
- ↑ Mike Burghardt: Boeing CST-100: Commercial Crew Transportation System. Boeing, sierpień 2011. [dostęp 2015-09-05]. [zarchiwizowane z tego adresu (2016-08-09)]. (ang.).
- ↑ Reiley, Keith; Burghardt, Michael; Wood, Michael; Ingham, Jay; Lembeck, Michael: Design Considerations for a Commercial Crew Transportation System. AIAA SPACE 2011 Conference & Exposition, Long Beach, California, September 27–29, 2011. doi:10.2514/6.2011-7101, 2011. [dostęp 2015-09-05]. [zarchiwizowane z tego adresu (2016-03-03)]. (ang.).
- ↑ NASA Selects Boeing for American Recovery and Reinvestment Act Award to Study Crew Capsule-based Design, The Boeing Co., 2.02.2010.
- ↑ NASA Awards Next Set Of Commercial Crew Development Agreements, NASA, 18.04.2011.
- ↑ NASA Announces Next Steps In Effort To Launch Americans From U.S. Soil. NASA, 3.08.2012. [dostęp 2012-08-05]. (ang.).
- ↑ NASA Chooses American Companies to Transport U.S. Astronauts to International Space Station. NASA, 2014-09-16. [dostęp 2015-09-05].
- ↑ NASA Signs Agreement with Space Florida to Reuse Kennedy Facilities, NASA, 31.10.2011.
- ↑ Chris Gebhardt: CST-100 named Starliner; Boeing reveals processing facility at Kennedy. NASASpaceflight, 2015-09-04. [dostęp 2015-09-04]. (ang.).
- ↑ Paulina Górnicka (oprac.), Boeing Starliner wystartował. Pierwszy lot przełomowej kapsuły [online], wiadomosci.wp.pl, 20 grudnia 2019 [dostęp 2019-12-21] (pol.).
- ↑ Nieudany start Boeinga Starliner - Altair Agencja Lotnicza [online], www.altair.com.pl [dostęp 2019-12-23] (ang.).
- ↑ Boeing Starliner powrócił na Ziemię. Nieudany lot - WP Tech [online], tech.wp.pl [dostęp 2019-12-23] (pol.).