Stopień pisma, stopień czcionki – w typografii podstawowa miara wielkości znaków składanego tekstu. Określana jest jako wysokość pola znaku, a wyrażana w punktach typograficznych.

Wysokość pola znaku w tradycyjnym składzie, czyli w metalowych czcionkach, jest równoznaczna z wysokością płaszczyzny czołowej czcionki oraz wysokością wiersza linotypowego. Jest to tym samym szerokość płaszczyzny bocznej słupka czcionki oraz odległość pomiędzy płaszczyzną przednią (sygnaturową) i tylną tego słupka.

W czcionkach komputerowych, czyli fontach, pole znaku (jako odpowiednik płaszczyzny czołowej czcionki) jest zdefiniowanym pojęciem wirtualnym i pełni tę samą rolę.

Co do zasady wysokość pola znaku (a więc i wartość stopnia pisma) jest większa od wysokości kształtów uzyskiwanych znaków, czyli ich glifów, ponieważ jest powiększona o wielkość odstępów zwanych odsadkami, a konkretnie o odsadkę górną i dolną. Ponadto te same glify w różnych krojach pisma mają indywidualną wysokość ustaloną przez projektanta kroju, aczkolwiek zazwyczaj są to wartości podobne.

W szczególnych przypadkach glify wybranych, nietypowych znaków mogą być jednak wyższe od pola znaku. Zjawisko to nazywa się przewieszką.

Pojęcie stopnia pisma nie ma nic wspólnego z odległościami pomiędzy wybranymi liniami pisma, ponieważ są one ustalane indywidualnie dla każdego kroju pisma przez jego projektanta.

Zwyczajowe nazwy stopni pisma w tradycyjnym zecerstwie
Nazwa Wartość
w punktach
typograficznych
punkt 1
nonplusultra 2
brylant 3
diament 4
perl 5
nonparel 6
kolonel (mignon) 7
petit 8
borgis (burgos) 9
garmond 10
brevier 11
cycero (pica) 12
średnian (mitel) 14
tercja 16
dwugarmond 20
półkwadrat 24
dwuśrednian 28
dwutercja 32
konkordans 36
kwadrat 48

Zobacz też

edytuj

Bibliografia

edytuj
  • Chwałowski Robert, hasło: „Stopień pisma”, Typografia.info.
  • Drabczyński Marian, Zecerstwo, Wydawnictwo Przemysłu Lekkiego i Spożywczego, Warszawa 1964, wyd. II, s. 80–81.
  • Druździel Mieczysław, Fijałkowski Tadeusz, Inwertarium wiedzy o poligrafii. Tom 1. Zecerstwo, Zakład Narodowy imienia Ossolińskich, Wrocław–Warszawa–Kraków–Gdańsk–Łódź 1988, s. 196–197
  • Encyklopedia wiedzy o książce, Zakład Narodowy im. Ossolińskich, Wrocław–Warszawa–Kraków 1971, s. 2238–2240.
  • Felici James, Kompletny przewodnik po typografii, Słowo/obraz, Gdańsk 2006, s. 353, ISBN 978-83-89945-15-0.
  • Tomaszewski Andrzej, Leksykon pism drukarskich, Wydawnictwo Krupski i S-ka, Warszawa 1996, s. 218.