Tâmpa

Tâmpa (niem. Zinne lub Kapellenberg, węg. Cenk, łac. Mons Cinum) – góra w południowej części Karpat Wschodnich, w masywie Postăvarul (niem. Schuler, węg. Keresztényhavas), niemal w całości otoczona rumuńskim miastem Braszów. Szczyt znajduje się na wysokości 960 metrów (według innych źródeł 995), prawie 400 metrów powyżej miasta.

Tâmpa

Państwo	Rumunia
Położenie	Braszów
Pasmo	Karpaty Wschodnie
Wysokość	960 m n.p.m.
Wybitność	350 m
Położenie na mapie Rumunii Tâmpa
45°38′N 25°35′E

Kolej linowa do wieży telewizyjnej i restauracji "Panoramic"

Schützenhaus na początku XX wieku

Góra w większości składa się z formacji wapiennych. Większa część (1,5 km²) jest rezerwatem przyrody: występują tutaj m.in. niedźwiedzie oraz 35% rumuńskich gatunków motyli oraz rzadkie odmiany roślin.

Tâmpa już w XIX wieku była miejscem popularnym wśród turystów – powstały wówczas pierwsze ścieżki na szczyt. Obecnie większość osób korzysta z kolejki gondolowej – przy górnej stacji znajduje się restauracja Complexul "Panoramic", z której roztacza się panorama Braszowa, a przy dobrej widoczności, całego Burzenlandu.

Charakterystycznym dla góry jest biały napis Brașov, stylizowany na słynny napis z Hollywood.

Historia

Pomnik Árpáda

Najstarsze ślady ludzkie pochodzą z okresu dackiego. W średniowieczu na górze powstał jeden z siedmiu zamków Siedmiogrodu – być może powstał podczas rządów krzyżackich na tym terenie (1212-1218). W 1241 mieszkańcy okolicy schronili się w niej podczas najazdu tatarskiego, a potem podczas kolejnych wojen. W XV wieku twierdza stała się niebezpieczna dla Braszowian (przez jakiś czas obsadzili ją Turcy i kontrolowali miasto z góry), pod koniec XV została więc rozebrana, a jej kamienie zużyto do rozbudowy umocnień wokół Braszowa u podnóża góry.

Pod koniec XVII wieku na szczycie pojawił się krzyż, który mieli postawić Rumunii z dzielnicy Șchei. Około 1714 stanęła tam kaplica pod wezwaniem św. Leonarda, wybudowana przez Johanna Draudta po jego przejściu na katolicyzm. Kilkukrotnie była okradana lub bezczeszczona przez miejscowych ewangelików i została ostatecznie zniszczona od uderzenia pioruna w 1737. Z tego okresu pochodzi niemiecka nazwa Kapellenberg (Wzgórze Kaplicy).

W 1849, po zgnieceniu węgierskiego powstania przez wojska austriacko-rosyjskie, na szczycie wybudowano pomnik w kształcie piramidy z napisem Rusia et Austria unitae MDXXXIL. Niszczony przez siły natury lub przez ludzkie ręce został rozebrany w 1869 – w już nowych, politycznych warunkach. Po 1865 funkcjonowała na górze restauracja w stylu myśliwskim (Schützenhaus), bardzo popularna wśród męskiej populacji miasta (posiadała tor do bowlingu) – uszkodził ją pożar w 1916.

W 1896 Tâmpa była miejscem kolejnej demonstracji politycznej – z okazji 1000-lecia państwa węgierskiego Węgrzy wznieśli tam monumentalny pomnik Árpáda (jeden z siedmiu w Koronie Węgierskiej). Pomnik nie miał szczęścia – już we wrześniu 1913 został częściowo uszkodzony przez rumuński atak bombowy, w grudniu tego roku uderzył w niego piorun i figura spadła z cokołu, tłukąc się na kawałki. W 1916 pozostałe części zniszczyli żołnierze rumuńscy, którzy wtargnęli na teren Siedmiogrodu. Resztki pomnika i gruz usunęły władze komunistyczne w 1966, jednak do tej pory na górze znajduje się podstawa, a głowa z figury Árpáda jest przechowywana w kościele ewangelickim w Braszowie.

Pod koniec XIX wieku na górze działa też druga (oprócz Schützenhaus) restauracja Bethlen (lub Bethlen Grotto), nazwana tak na cześć węgierskiego ministra, który odwiedził Braszów w 1891. W 1905 dobudowano do niej taras, który był popularnym miejscem podziwiania panoramy miasta. W 1948 zmieniono nazwę obiektu na Cabana-restaurant "Tâmpa", który ostatecznie spłonął w 1977. Do dnia dzisiejszego ocalał taras – w 2001 rada miejska wzniosła w tym miejscu marmurowy krzyż.

Początki działającej do dziś restauracji Casa Pădurarului, sięgają XX wieku – służyła jako miejsce wypoczynku dla mieszkańców spacerujących promenadą wokół góry. Obok znajduje się dolna stacja 20-osobowej kolejki gondolowej, która przeszła gruntowny remont po pożarze w 2000. Wywozi ona turystów na górę w niecałe 3 minuty – pokonuje dystans 573 metrów i 320 metrów wysokości.

W 1986 na górze wybudowano wieżę telewizyjną, obok której powstał współczesny lokal Complexul "Panoramic".

Inne wydarzenia związane z górą

W XX wieku kilkukrotnie pojawiał się projekt przekopania tunelu pod Tâmpą (według legendy miejskiej pierwszy taki tunel powstał w czasie I wojny światowej), tak, aby połączył Stare Miasto z okolicą. Po raz pierwszy pomyślano o tym w 1940, ale później go zarzucono. Powrócili do niego komuniści – w 1979 planowano tunel Wschód-Zachód do osiedla Răcădău o długości 842 m, szerokości 9,8 m i wysokości 7,65. Wskutek ogromnych kosztów także wtedy nie rozpoczęto prac.

Według innej miejskiej legendy wewnątrz góry ma znajdować się podwodne jezioro i wiercenie przez Tâmpę może doprowadzić do zalania miasta.

Prawdopodobnie rzeczywiście istnieje kilka tuneli pod górą lub w jej okolicy – tylko jeden z nich jest obecnie użytkowany i łączy Casa Sfatului z jednym z obiektów obwarowań miejskich (Turnul Cuțitarilor albo Bastionul Postăvarilor), ale ze względów bezpieczeństwie został zabezpieczony kratą. Kolejna legenda mówi, że w czasie bombardowań miasta podczas II wojny światowej w jednym z tuneli gruz pogrzebał ukrywających się tam ludzi.

W 1946 pożar zniszczył część roślinności. W 1950, kiedy nazwę miasta zmieniono na Orașul Stalin (Miasto Stalina), władze miejskie posadziły tak drzewa, aby układały się w słowo STALIN. Z biegiem czasu roślinność rozrosła się i zatarła część liter, ale do tej pory, zwłaszcza w zimie, widać jeszcze resztki "napisu" w formie ALIN.

Linki zewnętrzne

• Tampa Mountain and Tiberiu Brediceanu Alley. brasovtravelguide.ro. [zarchiwizowane z tego adresu (2011-07-19)].