T-X (lotnictwo)
T-X – oznaczenie programu mającego wyłonić nowy samolot szkolno-treningowy dla wojsk lotniczych Stanów Zjednoczonych, następcę Northropa T-38 Talona.
Historia programu
edytujPrace nad sformułowaniem wymagań odnośnie do następcy Talonów, nadającego się do szkolenia przyszłych pilotów myśliwców piątej i szóstej generacji, trwały już w 2003 roku. Planowano wówczas, że nowa maszyna trafi w ręce wojsk lotniczych w roku 2020, kiedy najstarsze T-38 będą mieć za sobą już blisko sześćdziesiąt lat służby[1]. Wprawdzie T-38 zmodernizowano, instalując w nich tak zwany szklany kokpit, ale właściwości lotne tych maszyn oraz zainstalowane na nich wyposażenie elektroniczne zanadto odstają od nowoczesnych myśliwców, których pilotów szkoli się obecnie na Talonach[2].
Pierwotnie oczekiwano, że producent zostanie wybrany już w roku 2012[1]. Wymagania techniczne zostały jednak opublikowane przez US Air Force dopiero 20 marca 2015 roku[2]. Wstępna gotowość operacyjna ma być osiągnięta w 2024 roku[3].
Zapotrzebowanie US Air Force oszacowano na 350 egzemplarzy, ale niewykluczone są dalsze zamówienia – ze strony marynarki wojennej czy na wersję bojową (uderzeniową) – które potencjalnie mogą zwiększyć liczbę wyprodukowanych samolotów nawet do 1000 sztuk[1][4]. Następca T-38 ma także odgrywać rolę „adwersarza” w ćwiczeniach walki powietrznej[2].
Uczestnicy programu
edytuj- Boeing – nowa konstrukcja we współpracy z Saabem, częściowo ujawniona w sierpniu roku 2016. Jednosilnikową maszynę z podwójnym statecznikiem pionowym zaprezentowano publicznie 13 września tego samego roku[5]. Pierwszy lot odbył się 20 grudnia 2016 roku[6].
- Leonardo – T-100 na bazie samolotu M-346 Master. Początkowo T-100 miał być zgłoszony przez Leonarda jako dostawcę płatowca wspólnie z Raytheonem (producentem silników jest Honeywell Aerospace), ale w styczniu 2017 roku Raytheon i Leonardo zerwały współpracę, a włoski koncern postanowił uczestniczyć w przetargu samodzielnie[7][8].
- Lockheed Martin – T-50A Golden Eagle, kompleksowo zmodernizowany wariant tego samolotu, wyposażony między innymi w odbiornik paliwa do tankowania w locie w grzbiecie kadłuba i kabinę o zupełnie nowej architekturze[9]. Samolot wykonał pierwszy lot 2 czerwca 2016 roku z Markiem Wardem za sterami[10]. T-50 od początku pomyślany był jako następca T-38[1].
- Sierra Nevada Corporation / Turkish Aerospace Industries – nowy samolot o konstrukcji kompozytowej, wstępnie nazwany Freedom Trainer, opracowany pod marką Freedom Aircraft Ventures[11].
- Stavatti Aerospace – przedsiębiorstwo zapowiedziało wystawienie w przetargu konstrukcji opartej na oblatanym w 2006 roku prototypie cywilnego odrzutowca o nazwie Javelin[12].
Northrop Grumman opracował nową konstrukcję, noszącą oznaczenie Model 400, we współpracy z BAE Systems. Pierwszy raz nieoficjalnie pokazano ją publicznie 19 sierpnia 2016 roku na lotnisku Mojave w Kalifornii. Jako napęd wybrano pojedynczy silnik General Electric F404-GE-102D[13]. 1 lutego 2017 roku Northrop Grumman i BAE Systems wycofały się jednak z przetargu[14].
Pierwotnie w przetargu miał brać udział General Dynamics. Właśnie to przedsiębiorstwo miało być oferentem wiodącym proponującym T-100[15]. Z udziału w programie T-X zrezygnował także Textron AirLand z samolotem Scorpion[16]. Konsorcjum, w którego skład wchodzi BAE Systems, pierwotnie zamierzało zaś wystawić do przetargu Hawka[13].
Rozstrzygnięcie
edytuj27 września 2018 roku ogłoszono, że w przetargu wygrała konstrukcja Boeinga i Saaba[17].
Przypisy
edytuj- ↑ a b c d Stephen Trimble: US Air Force, industry prepare for T-38 replacement. flightglobal.com, 22 czerwca 2010. [dostęp 2016-08-24]. (ang.).
- ↑ a b c Capt. Jason Smith: T-X, future T-38 jet replacement, requirements released. af.mil, 20 marca 2015. (ang.).
- ↑ Maciej Hypś: Zapytania ofertowe na T-X w grudniu. konflikty.pl, 10 kwietnia 2016. [dostęp 2016-08-25].
- ↑ Łukasz Golowanow: Pierwszy lot T-X Northropa już wkrótce?. konflikty.pl, 21 stycznia 2016. [dostęp 2016-08-24].
- ↑ Łukasz Golowanow: T-X Boeinga zaprezentowany. konflikty.pl, 13 września 2016. [dostęp 2016-09-13].
- ↑ Łukasz Golowanow: Dziewiczy lot T-X Boeinga. konflikty.pl, 21 grudnia 2016. [dostęp 2016-12-21].
- ↑ Łukasz Golowanow: Raytheon zgłasza samolot na bazie M-346 do programu T-X. konflikty.pl, 23 lutego 2016. [dostęp 2016-09-13].
- ↑ Łukasz Golowanow: Leonardo i Raytheon zerwały współpracę w sprawie T-X. konflikty.pl, 26 stycznia 2017. [dostęp 2017-01-26].
- ↑ Łukasz Golowanow: T-50 propozycją Lockheeda w programie T-X. konflikty.pl, 12 lutego 2016. [dostęp 2016-09-13].
- ↑ Maciej Hypś: Pierwszy lot T-50A. konflikty.pl, 3 czerwca 2016. [dostęp 2016-09-13].
- ↑ James Drew: Sierra Nevada Corp., TAI Team To Offer Freedom Trainer For T-X. aviationweek.com, 16 grudnia 2016. [dostęp 2016-12-26]. (ang.).
- ↑ Jacek Zemło: Stavatti Aerospace – nieznany uczestnik programów T-X i A-X?. konflikty.pl, 6 marca 2017. [dostęp 2017-03-06].
- ↑ a b Łukasz Golowanow: Wiemy, jak wygląda T-X Northropa Grummana. konflikty.pl, 20 sierpnia 2016. [dostęp 2016-08-24].
- ↑ Northrop Grumman and BAE Systems Statement on the T-X Trainer Program. northropgrumman.com, 1 lutego 2017. [dostęp 2017-02-01]. (ang.).
- ↑ Maciej Hypś: General Dynamics wycofuje się z programu T-X. konflikty.pl, 27 marca 2015. [dostęp 2016-08-24].
- ↑ Maciej Hypś: Program T-X bez Scorpiona. konflikty.pl, 24 września 2015. [dostęp 2016-08-24].
- ↑ Valerie Insinna: US Air Force awards $9B contract to Boeing for next training jet. Defense News, 27 września 2018. [dostęp 2018-09-28]. (ang.).