Teatr japoński

Teatr japoński rozwijał się początkowo pod wpływem miejscowej kultury oraz wzorców czerpanych z kontynentu (gł. z Chin). Wraz z otwarciem się Japonii na świat zachodni w połowie XIX wieku mamy do czynienia z powstaniem teatru nowożytnego, tworzonego również w oparciu o tradycję teatralną Europy. W okresie poprzedzającym teatr nowożytny, w klasycznym teatrze japońskim dostrzec można kilka etapów wiążących się z wykształceniem nowych form teatralnych. Każdorazowo ich powstanie łączyło się ze zmianami ekonomiczno-społecznymi, zmieniając charakter, jak i kategorie twórców i odbiorców teatru.

Do form klasycznych teatru japońskiego należy zaliczyć:

• wykształcone w okresie panowania w Japonii kultury dworskiej (VI/VII–XII w.), a wywodzące się z ceremonialnych i obrzędowych tańców:
  • bugaku,
  • gigaku,
  • dengaku,
  • sarugaku,
  • kagura;
• powstałe w okresie rozkwitu kultury samurajskiej (XII–XVII w.) na bazie poprzednich:
  • nō,
  • kyōgen;
• wreszcie pochodzące z okresu dominacji kultury mieszczańskiej (XVII–poł. XIX w.):
  • kabuki,
  • bunraku.

Cechy wspólne większości form klasycznego teatru japońskiego to:

• swoboda w traktowaniu czasu i przestrzeni;
• efektowna widowiskowość;
• skupienie się na osobie aktora, a co za tym idzie kodyfikacja gry aktorskiej w szereg ustalonych figur i kanonów;
• powszechność występowania istot ponadnaturalnych;
• w miarę zaniku konfliktów między postaciami, rozwój konfliktu wewnątrz postaci;
• zakaz występowania kobiet na scenie (podobnie jak w starożytnej Grecji).

Wraz z rewolucją Meiji, szybką industrializacją i zmianami w obliczu tradycyjnego społeczeństwa japońskiego, początkowo od końca XIX wieku odchodzono od klasycznego teatru japońskiego na rzecz wzorców świadomie kopiowanych z teatru europejskiego (shingeki). Dopiero od przełomu lat 50. i 60. wraz z rozwojem nurtu post-shingeki można mówić o wpływie i powrocie do źródeł rodzimej sztuki teatralnej, przy równoczesnym zachowaniu kanonów europejskich.

Wpływ tradycyjnego teatru japońskiego polega przede wszystkim na:

• powrocie do tradycyjnych wątków tematycznych;
• korzystaniu z dorobku tradycyjnej techniki aktorskiej;
• kształtowanie kompozycji utworów w oparciu o schematy pochodzące z nō i kabuki;
• zakazana jeszcze do niedawna gra aktorów tradycyjnych form w filmie, sztukach współczesnych rodzimych i zachodnich dramaturgów.

Ta asymilacja pozwoliła klasycznemu teatrowi japońskiemu na przetrwanie i rozwój w obrębie kulturowej ciągłości. Obecnie bowiem większość historycznych form tego teatru wiąż funkcjonuje (główne ośrodki w Tokio, Osace i Kioto), stanowiąc swoisty skarb dziedzictwa narodowego Japończyków i tak też jest przezeń traktowany. Teatr klasyczny pozostaje źródłem inspiracji zarówno dla twórców miejscowych jak i z kręgów cywilizacji europejskiej.

Zobacz też

• Takarazuka Revue
• Motokiyo Zeami
• Monzaemon Chikamatsu
• Kan’ami

Linki zewnętrzne

• Strona oficjalna Nowego Teatru Narodowego (New National Theatre Tokyo / NNTT; 新国立劇場 Shin Kokuritsu Gekijō) (ang. • jap.)