Towarzystwo Surinamu
Towarzystwo Surinamu (hol. Geoctroyeerde Sociëteit van Suriname) – spółka zarządzająca kolonią Surinam w latach 1683–1795, w skład spółki wchodzili trzej równorzędni udziałowcy: miasto Amsterdam, rodzina Van Aerssen van Sommelsdijck oraz Holenderska Kompania Zachodnioindyjska (hol. West-Indische Compagnie, WIC).
Historia edytuj
W 1682 roku Surinam został sprzedany przez Zelandię nowo powstałej spółce Holenderskiej Kompanii Zachodnioindyjskiej (hol. West-Indische Compagnie, WIC) przemianowanej na Towarzystwo Surinamu[1]. Surinam został sprzedany za 260 tys. guldenów[2]. Stany Generalne zaaprobowały transakcję i nadały Kompanii wyłączność na handel z Surinamem i import niewolników przez dziesięć lat[2].
20 września 1682 roku Stany Generalne uchwaliły Kartę Towarzystwa Surinamu[1], która była zarazem pierwszą konstytucją Surinamu[3]. Karta wprowadzała system władzy lokalnej – stanowisko gubernatora oraz Radę Polityki i Sprawiedliwości Kryminalnej, natomiast prawo kolonii stanowiły Stany Generalne[1].
Karta nie regulowała jednak spraw własności[1]. Towarzystwo Surinamu mogło zakupić prawa własności nabyte przez Zelandię – nabyło prywatne prawa własności do wszystkich ziem nabytych od Anglików oraz ziem, do których prawo Zelandia nadała plantatorom[1]. Ponadto jako przedstawiciel Stanów Generalnych Towarzystwo uzyskało tytuł (nie prawo własności) do wszystkich innych ziem Surinamu, w tym do ziem „dzikich i leżących odłogiem” oraz do ziem ludów tubylczych, które na mocy Ordre van Regieringe zachowały prawo własności[1].
W 1682 roku Towarzystwo zaczęło porządkować strukturę relacji własności ziemi w celu maksymalizacji produkcji rolnej[1]. Wprowadzono system podobny do feudalnego – ziemia Towarzystwa Surinamu wypuszczana była w dzierżawę[1].
Wobec rosnących wydatków na administrację i obronę Kompania zmuszona była przyjąć wspólników[2]. Od 1683 roku Towarzystwo miało trzech równorzędnych udziałowców: obok Holenderskiej Kompanii Zachodnioindyjskiej, miasto Amsterdam i Cornelisa van Aerssena van Sommelsdijcka (1637–1688)[4]. W tym samym roku Cornelis van Aerssen van Sommelsdijck został gubernatorem Surinamu[5] i zaczął zakładać liczne plantacje trzciny cukrowej[4]. Na plantacjach pracowali niewolnicy, których dostarczała WIC[4]. WIC miała monopol na sprowadzanie niewolników do Surinamu[6], a miasto Amsterdam i van Aerssen van Sommelsdijck współfinansowali wyposażenie ich statków[6]. Towarzystwo zarabiało na każdym sprowadzonym niewolniku 15 guldenów[6].
W 1770 roku rodzina van Aerssen van Sommelsdijck sprzedała swoje udziały a Kompania i miasto Amsterdam pozostali w spółce z 50% udziałami[2]. Towarzystwo Surinamu zostało rozwiązane w 1795 roku niedługo po proklamowaniu Republiki Batawskiej[4].
Archiwum Towarzystwa Surinamu edytuj
Działalność Towarzystwa Surinamu (1683–1795) dokumentują liczne i dobrze zachowane dokumenty administracji, uchwały, protokoły, mapy i rysunki, listy itd.[4] Tworzą one archiwum Towarzystwa, które znajduje się w holenderskim archiwum narodowym w Hadze[7].
Przypisy edytuj
- ↑ a b c d e f g h The Rights of Indigenous Peoples and Maroons in Suriname. Fergus MacKay (red.). IWGIA, 1999, s. 36–38. ISBN 978-87-90730-17-8. [dostęp 2019-07-27]. (ang.).
- ↑ a b c d Cornelis C. Goslinga: A Short History of the Netherlands Antilles and Surinam. Springer Science & Business Media, 2012, s. 96. ISBN 978-94-009-9289-4. [dostęp 2019-07-29].
- ↑ The Rights of Indigenous Peoples and Maroons in Suriname. Fergus MacKay (red.). IWGIA, 1999, s. 134. ISBN 978-87-90730-17-8. [dostęp 2019-07-27]. (ang.).
- ↑ a b c d e Sociëteit van Suriname. Overgekomen brieven en papieren. [w:] www.nationaalarchief.nl [on-line]. [dostęp 2019-07-27]. (niderl.).
- ↑ The Rights of Indigenous Peoples and Maroons in Suriname. Fergus MacKay (red.). IWGIA, 1999, s. 52. ISBN 978-87-90730-17-8. [dostęp 2019-07-27]. (ang.).
- ↑ a b c 1683 Amsterdam koopt Suriname. [w:] Stadsarchief Amsterdam: Amsterdam en Slavernij [on-line]. [dostęp 2019-07-27]. (niderl.).
- ↑ M.E. van Opstall: Inventaris van het archief van de Sociëteit vanSuriname, (1650) 1682-1795 (1796). [w:] Nationaal Archief, Den Haag [on-line]. 1976. [dostęp 2019-07-27]. (niderl.).