Wikipedia

Vulcan Centaur

rakieta nośna należąca do United Launch Alliance

Vulcan Centaur – dwustopniowa rakieta nośna stworzona i obsługiwana przez United Launch Alliance, która składa się z pierwszego stopnia Vulcan i drugiego stopnia Centaur[1]. Rakieta ta zastąpiła dużo starsze rakiety Atlas V i Delta IV należące do United Launch Alliance[2]. Vulcan Centaur został zaprojektowany głównie na potrzeby amerykańskiego programu National Security Space Launch, w ramach którego wystrzeliwane są sztuczne satelity, które są własnością amerykańskich agencji wywiadowczych i Departamentu Obrony, ale rakieta ma również być wykorzystywana do wystrzeliwania satelitów komercyjnych[3].

Vulcan Centaur
Ilustracja
Rakieta Vulcan Centaur w 2024 roku
Producent

United Launch Alliance

Koszt wystrzelenia

Około 100-200 milionów USD

Data pierwszego startu

8 stycznia 2024

Data ostatniego startu

4 października 2024

Statystyki
Wszystkie starty

2

Udane starty

2 (100%)

Nieudane starty

0

Zdolność wynoszenia

27 200 kg na LEO

Siła ciągu przy starcie

6944 kN

Wymiary
Długość

61,6 m

Średnica

5,4 m

Masa całkowita

546 700 kg

Ilość stopni

2

Stopień 0.

0-6x GEM-63XL

Stopień 2.

Centaur V

Multimedia w Wikimedia Commons

United Launch Alliance rozpoczęło prace nad rakietą Vulcan Centaur w 2014 roku, głównie po to, aby móc konkurować z rakietą Falcon 9 należącą do firmy SpaceX i by móc spełnić wymogi amerykańskiego Kongresu dotyczące zaprzestania używania rosyjskiego silnika rakietowego RD-180, który jest wykorzystywany w rakiecie Atlas V[4][5][6]. Pierwszy lot rakiety Vulcan Centaur miał początkowo odbyć się w 2019 roku, ale był wielokrotnie opóźniany z powodu problemów związanych z silnikiem BE-4 i górnym stopniem Centaur[7]. Vulcan Centaur wystartował po raz pierwszy 8 stycznia 2024 roku, wynosząc lądownik księżycowy Peregrine, który był pierwszą misją programu Commercial Lunar Payload Services organizowanym przez NASA[8].

Budowa

edytuj

Pierwszy stopień rakiety Vulcan Centaur jest podobnych rozmiarów co Common Booster Core, używany w rakietach z rodziny Delta, co pozwala United Launch Alliance na dalsze wykorzystanie sprzętu używanego przy produkcji rakiet[4].

Vulcan Centaur wykorzystuje dwa silniki BE-4 zbudowane przez amerykańską firmę Blue Origin, które są zasilane na mieszankę paliwową, wykorzystującą ciekły tlen i ciekły metan[9][10]. Metan spala się czyściej niż nafta używana w rakiecie Atlas V, emitując znacznie mniej zanieczyszczeń, czyniąc dodatkowo silnik BE-4 bardziej zdatnym do ponownego wykorzystania[11][12].

Drugi stopień rakiety Vulcan Centaur to Centaur V, który jest większą i ulepszoną wersją Centaura III, wykorzystywanego w rakietach Atlas. Napędzany jest on dwoma silnikami RL10 zbudowanymi przez Aerojet Rocketdyne, które są zasilane na mieszankę paliwową wykorzystującą ciekły wodór i ciekły tlen[13]. Pierwszy stopień może zostać rozszerzony przez maksymalnie sześć boosterów rakietowych GEM 63XL, skonstruowanych przez przez Northrop Grumman[14].

Vulcan Centaur został zaprojektowany, aby móc spełnić wymagania programu National Security Space Launch i został zaprojektowany w celu uzyskania amerykańskiego certyfikatu human-rating, aby móc umożliwić w przyszłości wynoszenie załogowych statków kosmicznych takich jak Boeing Starliner lub Dream Chaser[13].

Historia

edytuj

Początek

edytuj

United Launch Alliance zdecydowało się opracować rakietę Vulcan Centaur w 2014 roku z dwóch głównych powodów. Po pierwsze, komercyjni klienci zaczęli korzystać z tańszej rakiety nośnej wielokrotnego użytku; Falcon 9 należącej do firmy SpaceX, przez co United Launch Alliance stawała się coraz bardziej zależna od kontraktów z amerykańskimi agencjami wojskowymi i wywiadowczymi[15][16]. Po drugie, aneksja Krymu przez Rosję w 2014 roku zwiększyła niepokój amerykańskiego Kongresu związany z poleganiem Pentagonu na rakiecie Atlas V, która wykorzystywała rosyjski silnik RD-180. W 2016 roku Kongres przyjął ustawę zakazującą wojsku zamawiania usług wynoszenia na orbitę rakiet opartych na silniku RD-180 po 2022 roku[17].

We wrześniu 2014 roku United Launch Alliance ogłosiło, że wybrano silnik BE-4 od Blue Origin, zasilany na mieszankę paliwową ciekłego tlenu i ciekłego metanu, który zastąpi RD-180 w nowym pierwszym stopniu rakiety. Prace nad silnikiem trwały już trzeci rok, a United Launch Alliance poinformowała, że nowy stopień wraz z silnikiem BE-4 zaczną latać już w 2019 roku[18]. W październiku 2014 roku United Launch Alliance dokonała restrukturyzacji w celu redukcji kosztów. Firma zapowiedziała, że następca rakiety Atlas V będzie połączeniem istniejących rakiet Atlas V i Delta IV[15].

Pierwsze zapowiedzi

edytuj

W 2015 roku United Launch Alliance ogłosiło po raz pierwszy rakietę Vulcan Centaur przy której wprowadzeniu zaproponowano stopniowe zastępowanie nią istniejących rakiet firmy[19]. Wdrożenie Vulcana Centaur miało rozpocząć się od stworzenia nowego pierwszego stopnia, którego średnica i proces produkcyjny miałaby zostać wzorowany na tym wdrożonym przy rakiecie Delta IV. Drugim stopniem miał być istniejący Centaur III, który był używany już w rakiecie Atlas V[19]. United Launch Alliance ujawniła również koncepcję ponownego wykorzystania silników rakietowych w rakiecie Vulcan Centaur, które miałyby zostać odłączone od głównego zbiornika paliwa jako oddzielny moduł, po czym ów moduł ponownie wszedłby w ziemską atmosferę, by później rozłożyć spadochron i zostać złapanym przez helikopter[20].

Rozwój, produkcja i testowanie

edytuj

We wrześniu 2015 roku ogłoszono, że produkcja silników rakietowych BE-4 zostanie rozszerzona[21], a w styczniu następnego roku United Launch Alliance projektowała już dwie wersje pierwszego stopnia rakiety Vulcan; wersję z silnikami BE-4, która powstała aby wspierać wykorzystanie mniej gęstego paliwa metanowego[10]. Pod koniec 2017 roku drugi stopień został zmieniony na Centaur V, a rakieta nośna otrzymała nazwę Vulcan Centaur[22]. W maju 2018 roku United Launch Alliance ogłosiło wybór silnika RL10 firmy Aerojet Rocketdyne dla górnego stopnia rakiety Vulcan Centaur[23], a we wrześniu United Launch Alliance ogłosiło oficjalnie, że silnikiem pierwszego stopnia rakiety Vulcan Centaur zostanie silnik BE-4, produkowany przez Blue Origin[24][25]. W październiku Siły Powietrzne Stanów Zjednoczonych ogłosiło nowe wymagania dotyczące programu National Security Space Launch, opóźniając początkowe uruchomienie Vulcana do kwietnia 2021 roku, po wcześniejszym przesunięciu do 2020 roku[26].

W sierpniu 2019 roku części mobilnej platformy wyrzutni przeznaczonej dla rakiety Vulcan Centaur zostały przetransportowane do Spaceflight Processing Operations Center w pobliżu SLC-40 i SLC-41 na Przylądku Canaveral na Florydzie[27]. W lutym 2021 roku United Launch Alliance przetransportowała pierwszy stopień rakiety nośnej Vulcan Centaur na Florydę w celu przeprowadzenia testów przed pierwszym lotem rakiety Vulcan Centaur[28].

W sierpniu 2019 roku United Launch Alliance ogłosiło, że Vulcan Centaur odbędzie swój pierwszy lot na początku 2021 roku, wynosząc lądownik Peregrine należący do firmy Astrobotic Technology[29][30][31]. W grudniu 2020 roku start został opóźniony do 2022 roku z powodu problemów technicznych z silnikiem BE-4[32][33]. W czerwcu 2021 roku Astrobotic poinformowało, że lądownik Peregrine nie będzie gotowy na czas z powodu pandemii COVID-19. Misja została ponownie opóźniona, przesuwając pierwszy lot Vulcana Centaur na 2023 rok[34][35]. W marcu 2023 roku drugi stopień rakiety Vulcan Centaur, Centaur V uległ awarii podczas testu, a United Launch Alliance była zmuszona zbudować nowy stopień Centaur, który byłby przeznaczony na pierwszy lot rakiety Vulcan Centaur[36]. W październiku 2023 roku United Launch Alliance ogłosiło, że zamierza wystrzelić rakietę Vulcan Centaur do końca roku[37].

Loty certyfikacyjne

edytuj
 
Start rakiety Vulcan Centaur wraz z lądownikiem księżycowym Peregrine, 8 stycznia 2024 roku

8 stycznia 2024 roku rakieta Vulcan Centaur wystartowała po raz pierwszy wykorzystując konfigurację dwóch boosterów rakietowych. W ramach lotu Vulcan Centaur pomyślnie umieścił lądownik Peregrine na trajektorię prowadzącą na Księżyc. Po 1 godzinie i 18 minutach lotu, stopień Centaur został uruchomiony po raz trzeci, umieszczając lądownik na orbicie heliocentrycznej[8][38]. Awaria systemu napędowego lądownika Peregrine, która wystąpiła krótko po oddzieleniu się od rakiety Vulcan Centaur uniemożliwiła jego lądowanie na powierzchni Księżyca, Astrobotic Technology stwierdziło, że rakieta Vulcan Centaur działała prawidłowo bez żadnych problemów[39].

14 sierpnia 2019 roku United Launch Alliance wygrało konkurs po którym ogłoszono, że drugi lot certyfikacyjny rakiety Vulcan Centaur będzie nosił nazwę SNC Demo-1, który będzie pierwszym z siedmiu bezzałogowych lotów wahadłowca Dream Chaser w ramach programu Commercial Resupply Services finansowanego przez NASA[40]. Start misji SNC Demo-1 miał odbyć się nie wcześniej niż w kwietniu 2024 roku[41].

Po drugiej misji certyfikacyjnej rakieta Vulcan Centaur zostanie oficjalnie zakwalifikowana do użytku w amerykańskich misjach wojskowych[42]. Od sierpnia 2020 roku rakieta Vulcan Centaur będzie wystrzeliwać przyznane przez United Launch Alliance 60% wszystkich ładunków przypisanych do programu National Security Space Launch, realizowanych w latach 2022-2027[43]. Niestety pojawiły się opóźnienia, a start USSF-51 przez Siły Kosmiczne Stanów Zjednoczonych pod koniec 2022 roku miało być pierwszą utajnioną misją związaną z amerykańskim bezpieczeństwem narodowym, ale w maju 2021 roku ładunek został przeniesiony do Atlasa V[44]. W międzyczasie przeniesiono także lot pierwszego ładunku należącego do Kuiper Systems na rakietę Atlas V[45].

Po pierwszym starcie rakiety Vulcan Centaur w styczniu 2024 roku opóźnienia w rozwoju wahadłowca Dream Chaser skłoniły United Launch Alliance do rozważenia zastąpienia go symulatorem masy, aby Vulcan Centaur mógł przejść certyfikację wymaganą przez kontrakt[46]. Bloomberg News poinformował w maju 2024 roku, że United Launch Alliance otrzymuje kary finansowe z powodu nasilających się opóźnień[47]. W czerwcu 2024 roku Tory Bruno ogłosił, że Vulcan Centaur wykona swój drugi lot certyfikacyjny we wrześniu z symulatorem masy oraz kilkoma eksperymentami[48].

Vulcan Centaur wykonał swój drugi lot certyfikacyjny 4 października 2024 roku o godzinie 11:25 UTC[49]. Po około 37 sekundach od startu odpadła dysza należąca do jednego z boosterów rakiety, mimo to ów booster działał nadal, wykonując pełne 90-sekundowe spalanie, anomalia doprowadziła do zmniejszonego, asymetrycznego ciągu, powodując lekkie przechylenie rakiety Vulcan Centaur, zanim główne silniki rakiety mogły ją skutecznie skorygować, wydłużając jednocześnie spalanie pierwszego stopnia rakiety o około 20 sekund. Pomimo anomalii, rakieta osiągnęła idealną trajektorię pozwalającą dolecieć symulatorowi masy na orbitę[50][51]. W komunikacie prasowym, Siły Kosmiczne Stanów Zjednoczonych nazwały lot testowy znaczącym osiągnięciem dla United Launch Alliance[50].

Wykaz lotów

edytuj

2024

edytuj
Numer lotu Data Konfiguracja rakiety Miejsce startu Ładunek Masa ładunku Orbita Klient Wynik
1 8 stycznia 2024 roku Vulcan Centaur VC2S Cape Canaveral, SLC-41 Peregrine 1283 kg TLI Astrobotic Technology Sukces[38]
Enterprise

(kosmiczny pogrzeb)

Heliocentryczna Celestis
Pierwszy lot rakiety Vulcan Centaur, a także jego pierwsza misja certyfikacyjna. Ładunek firmy Celestis zademonstrował możliwość ponownego uruchomienia silnika górnego stopnia rakiety; Centaur, udowadniając możliwość dostarczenia przez rakietę kilka ładunków na różne orbity. Lądownik Peregrine uległ awarii podczas lotu na Księżyc, co uniemożliwiło jego próbę lądowania z przyczyn niezwiązanych z rakietą nośną[52].
2 4 października 2024 roku Vulcan Centaur VC2S Cape Canaveral, SLC-41 Symulator masy 1500 kg Heliocentryczna United Launch Alliance Sukces
Druga misja certyfikacyjna rakiety Vulcan Centaur. Pierwotnie planowano wystartować z wahadłowcem Dream Chaser, jednak z powodu opóźnień nad jego rozwojem, United Launch Alliance przeprowadziło lot z symulatorem masy zawierającym eksperymenty naukowe[53][54]. Po około 37 sekundach od startu odpadła dysza należąca do jednego z boosterów rakiety, mimo to ów booster działał nadal, wykonując pełne 90-sekundowe spalanie, anomalia doprowadziła do zmniejszonego, asymetrycznego ciągu, powodując lekkie przechylenie rakiety Vulcan Centaur, zanim główne silniki rakiety mogły ją skutecznie skorygować, wydłużając jednocześnie spalanie pierwszego stopnia rakiety o około 20 sekund. Pomimo anomalii, Vulcan Centaur osiągnęł idealną trajektorię, która pozwoliła dolecieć symulatorowi masy na wyznaczoną orbitę[50]

Przypisy

edytuj
  1. ↑ Stephen Clark, Here’s a first look at United Launch Alliance’s new Vulcan rocket [online], Ars Technica, 6 stycznia 2024 [dostęp 2024-10-03] (ang.).
  2. ↑ Andrew MayContributions from Elizabeth Howell, Vulcan Centaur rocket: The space workhorse of tomorrow [online], Space.com, 17 sierpnia 2022 [dostęp 2024-10-03] (ang.).
  3. ↑ Mike Wall, ULA's Vulcan Centaur rocket is 'go' for 2nd-ever launch on Oct. 4 [online], Space.com, 2 października 2024 [dostęp 2024-10-03] (ang.).
  4. ↑ a b Trevor Sesnic, How Does ULA's Vulcan Compare To The Competition? [online], Everyday Astronaut, 11 stycznia 2024 [dostęp 2024-10-03] (ang.).
  5. ↑ Mike Gruss, Spending Bill Lifts RD-180 Ban, Puts ULA Back in Competitive Game [online], SpaceNews, 16 grudnia 2015 [dostęp 2024-10-03] (ang.).
  6. ↑ Stephen Clark, With a landmark launch, the Pentagon is finally free of Russian rocket engines [online], Ars Technica, 30 lipca 2024 [dostęp 2024-10-03] (ang.).
  7. ↑ Eric Berger, As Vulcan nears debut, it’s not clear whether ULA will live long and prosper [online], Ars Technica, 5 stycznia 2024 [dostęp 2024-10-03] (ang.).
  8. ↑ a b Jeff Foust, Vulcan Centaur launches Peregrine lunar lander on inaugural mission [online], SpaceNews, 8 stycznia 2024 [dostęp 2024-10-03] (ang.).
  9. ↑ United Launch Alliance nears first fueling test on Vulcan rocket – Spaceflight Now [online] [dostęp 2024-10-04] (ang.).
  10. ↑ a b Peter B. de Selding, ULA intends to lower its costs, and raise its cool, to compete with SpaceX [online], SpaceNews, 16 marca 2016 [dostęp 2024-10-04] (ang.).
  11. ↑ BE-4 [online], Blue Origin [dostęp 2024-10-04] (ang.).
  12. ↑ Daniel P. Thunnissen i inni, Advanced Space Storable Propellants for Outer Planet Exploration [online], NASA, 2014 [dostęp 2024-10-04] [zarchiwizowane z adresu 2016-03-10] (ang.).
  13. ↑ a b Jeff Foust, ULA studying long-term upgrades to Vulcan [online], SpaceNews, 11 września 2020 [dostęp 2024-10-04] (ang.).
  14. ↑ Jason Rhian, ULA selects Orbital ATK's GEM 63/63 XL SRBs for Atlas V and Vulcan boosters [online], spaceflightinsider.com, 11 stycznia 2016 [dostęp 2024-10-04] [zarchiwizowane z adresu 2016-01-11] (ang.).
  15. ↑ a b Greg Avery, Exclusive: ULA plans new rocket, restructuring to cut launch costs in half [online], www.bizjournals.com, 16 października 2014 [dostęp 2024-10-04] (ang.).
  16. ↑ Andrea Shalal, Lockheed-Boeing rocket venture needs commercial orders to survive - Yahoo News [online], yahoo.com, 23 lipca 2015 [dostęp 2024-10-04] [zarchiwizowane z adresu 2015-07-23] (ang.).
  17. ↑ Sandra Erwin, National security launch in transition as Space Force waits for Vulcan [online], SpaceNews, 19 sierpnia 2021 [dostęp 2024-10-04] (ang.).
  18. ↑ Eric Fleischauer, ULA’s CEO talks challenges, engine plant plans for Decatur [online], web.archive.org, 7 lutego 2015 [dostęp 2024-10-04] [zarchiwizowane z adresu 2017-06-12] (ang.).
  19. ↑ a b Mike Gruss, ULA’s Vulcan Rocket To be Rolled out in Stages [online], SpaceNews, 13 kwietnia 2015 [dostęp 2024-10-04] (ang.).
  20. ↑ ULA chief explains reusability and innovation of new rocket – Spaceflight Now [online] [dostęp 2024-10-04] (ang.).
  21. ↑ Doug Cameron, Andy Pasztor, Boeing, Lockheed Differ on Whether to Sell Rocket Joint Venture [online], wsj.com, 10 września 2015 [dostęp 2024-10-04] (ang.).
  22. ↑ Sandra Erwin, Air Force stakes future on privately funded launch vehicles. Will the gamble pay off? [online], SpaceNews, 25 marca 2018 [dostęp 2024-10-04] (ang.).
  23. ↑ Richard Tribou, ULA chooses Aerojet Rocketdyne over Blue Origin for Vulcan's upper stage engine [online], orlandosentinel.com, 13 maja 2018 [dostęp 2024-10-04] [zarchiwizowane z adresu 2018-05-13] (ang.).
  24. ↑ United Launch Alliance Building Rocket of the Future with Industry-Leading Strategic Partnerships [online], www.ulalaunch.com [dostęp 2024-10-04].
  25. ↑ Eric M. Johnson, Joey Roulette, Jeff Bezos' Blue Origin to supply engines for Vulcan rocket [online], Reuters, 28 września 2018 [dostęp 2024-10-04] (ang.).
  26. ↑ Jeff Foust, ULA now planning first launch of Vulcan in 2021 [online], SpaceNews, 25 października 2018 [dostęp 2024-10-04] (ang.).
  27. ↑ Tory Bruno, Mighty Atlas is not the only thing rolling at the Cape today. Check the new Vulcan MLP arrival. [online], x.com, 6 sierpnia 2019 [dostęp 2024-10-07] (ang.).
  28. ↑ ULA, Three rockets depart factory aboard RocketShip [online], blog.ulalaunch.com [dostęp 2024-10-07] (ang.).
  29. ↑ Bigger, faster, farther: A batch of new rockets is set to blast into space this year [online], NBC News, 4 lutego 2023 [dostęp 2024-10-07] (ang.).
  30. ↑ Astrobotic Selects United Launch Alliance Vulcan Centaur Rocket to Launch its First Mission to the Moon [online], www.ulalaunch.com [dostęp 2024-10-07].
  31. ↑ Mihir Neal, Vulcan on track as ULA eyes early-2021 test flight to the Moon [online], NASASpaceFlight.com, 8 czerwca 2020 [dostęp 2024-10-07] (ang.).
  32. ↑ Joey Roulette, Bezos' Blue Origin to deliver first flight-ready rocket engines next summer - ULA CEO [online], Reuters, 18 grudnia 2020 [dostęp 2024-10-07] (ang.).
  33. ↑ Weapon Systems Annual Assessment [online], gao.gov, czerwiec 2021, s. 106 [dostęp 2024-10-07] (ang.).
  34. ↑ Lee Kanayama, As Centaur turns 60 years old, ULA prepares to evolve Centaur V [online], NASASpaceFlight.com, 9 maja 2022 [dostęp 2024-10-07] (ang.).
  35. ↑ Joey Roulette, United Launch Alliance's debut Vulcan mission slips to 2023 -CEO [online], Reuters, 10 października 2022 [dostęp 2024-10-07] (ang.).
  36. ↑ Jeff Foust, First Vulcan launch further delayed for Centaur modifications [online], SpaceNews, 24 czerwca 2023 [dostęp 2024-10-07] (ang.).
  37. ↑ Jeff Foust, ULA sets Christmas Eve launch date for first Vulcan Centaur [online], SpaceNews, 24 października 2023 [dostęp 2024-10-07] (ang.).
  38. ↑ a b Aaron McCrea, Vulcan successfully launches Peregrine lunar lander on inaugural flight [online], NASASpaceFlight.com, 7 stycznia 2024 [dostęp 2024-10-07] (ang.).
  39. ↑ Update #8 for Peregrine Mission One – Astrobotic [online], www.astrobotic.com [dostęp 2024-10-07].
  40. ↑ SNC Selects ULA for Dream Chaser® Spacecraft Launches [online], www.ulalaunch.com [dostęp 2024-10-07].
  41. ↑ ULA Sets Dec. 24 As Target Date For Vulcan’s Debut | Aviation Week Network [online], aviationweek.com [dostęp 2024-10-07].
  42. ↑ Jeff Foust, Vulcan on the pad for its first launch [online], SpaceNews, 6 stycznia 2024 [dostęp 2024-10-07] (ang.).
  43. ↑ Contracts For Aug. 7, 2020 [online], defense.gov [dostęp 2024-10-07] [zarchiwizowane z adresu 2020-09-20] (ang.).
  44. ↑ Sandra Erwin, With ULA’s new rocket Vulcan behind schedule, Space Force agrees to let Atlas 5 fill in [online], SpaceNews, 20 maja 2021 [dostęp 2024-10-07] (ang.).
  45. ↑ Stephen Clark, Amazon shifts launch of its first Internet satellites to Atlas V rocket [online], Ars Technica, 7 sierpnia 2023 [dostęp 2024-10-07] (ang.).
  46. ↑ Sandra Erwin, ULA could fly dummy payload on next Vulcan launch if Dream Chaser is delayed [online], SpaceNews, 13 maja 2024 [dostęp 2024-10-07] (ang.).
  47. ↑ Lockheed-Boeing Alliance Hit With US Penalties for Launch Delays, „Bloomberg.com”, 14 maja 2024 [dostęp 2024-10-07] (ang.).
  48. ↑ ULA owners add ‘review team’ after Pentagon airs concerns about launch schedule [online], Defense One, 26 czerwca 2024 [dostęp 2024-10-07] (ang.).
  49. ↑ Udany test rakiety ULA Vulcan [online], www.altair.com.pl [dostęp 2024-10-07] (ang.).
  50. ↑ a b c Stephen Clark, ULA’s second Vulcan rocket lost part of its booster and kept going [online], Ars Technica, 4 października 2024 [dostęp 2024-10-07] (ang.).
  51. ↑ Jeff Foust, Vulcan competes second flight despite SRB anomaly [online], SpaceNews, 4 października 2024 [dostęp 2024-10-07] (ang.).
  52. ↑ The first US Moon landing in more than 50 years has hit a major hurdle after a 'critical' fuel leak, „ABC News”, 9 stycznia 2024 [dostęp 2024-10-07] (ang.).
  53. ↑ Stephen Clark, A mid-September test flight of Vulcan could permit a military launch this year [online], Ars Technica, 23 lipca 2024 [dostęp 2024-10-07] (ang.).
  54. ↑ Vulcan Cert-2 [online], www.ulalaunch.com [dostęp 2024-10-07].
Źródło: „https://pl.wikipedia.org/w/index.php?title=Vulcan_Centaur&oldid=74934866”