Wacław Rytel
Wacław Rytel, Wenancjusz Rytel; imię zakonne Wiator, Viator a Mojówka (ur. 28 lipca 1883 w Mojówce, powiat jampolski, zm. po 12 sierpnia 1942 w zamku Hartheim w Austrii) – kapucyn, działacz niepodległościowy, kapelan wojskowy, działacz Polskiego Czerwonego Krzyża, więzień KL Sachsenhausen i KL Dachau, zamordowany w Hartheim. Brat inżyniera Zygmunta Rytla.
| Wacław Rytel | |
| Data i miejsce urodzenia | |
|---|---|
| Data i miejsce śmierci |
12 sierpnia 1942 |
| Wyznanie | |
| Kościół | |
| Inkardynacja | |
| Śluby zakonne |
15 grudnia 1908 |
Życiorys edytuj
.jpg)
Syn Cezarego i Józefy z Jachimowiczów. W latach 1901-1904 był studentem seminarium duchownego w Petersburgu, skąd został usunięty za kontakty z działaczami socjalistycznymi. W 1907 wstąpił do klasztoru kapucynów w Nowym Mieście nad Pilicą. W 1912 roku ukończył studia teologiczne w seminarium duchownym we Włocławku i przyjął święcenia kapłańskie. Został redaktorem miesięcznika dla tercjarzy „Rodzina Seraficka”[1].
Podczas I wojny światowej założył w Nowym Mieście ochronkę dla dzieci. Za pośrednictwo między mieszkańcami miasta a dowództwem okupujących je wojsk niemieckich został w lutym 1915 roku oskarżony przez Rosjan o zdradę stanu, uwięziony w warszawskim więzieniu w Mokotowie, a potem wywieziony do Piotrogrodu i więziony w Kriestach. 4 września 1916 został uniewinniony przez sąd wojskowy w Witebsku. Uwolniony działał wśród Polaków na terenie Rosji, min. w Saratowie, Kijowie i Smoleńsku. Został kapelanem obozu dla jeńców i szpitala polowego nr 2 w Darnicy pod Kijowem, a potem kapelanem Koncentracyjnego Punktu Wojskowych Polaków w Kijowie. Do Polski powrócił w grudniu 1918 r. i osiadł w warszawskim klasztorze kapucynów[1].
Wziął udział w wojnie polsko-bolszewickiej (1919-1921) jako kapelan wojskowych szpitali warszawskich i przewodniczący Towarzystwa „Pomoc Żołnierzowi Frontu[1]. W okresie niepodległości zajmował się działalnością religijno-społeczną. Pracował nad zaangażowaniem tercjarzy (Trzeciego Zakonu Franciszkańskiego) w życie społeczne. Zaangażowany był również w działalność Polskiego Czerwonego Krzyża. Związany był ze środowiskami prawicowymi. 31 stycznia 1923 wyspowiadał i udzielił ostatniego namaszczenia przed egzekucją Eligiuszowi Niewiadomskiemu, zabójcy prezydenta Gabriela Narutowicza[2][3]. Od 1927 roku pełnił funkcję kapelana rezerwy Wojska Polskiego.
Po klęsce wrześniowej został aresztowany przez Niemców 23 marca 1940 w Chełmie, gdzie prowadził rekolekcje. Przetrzymywany był w więzieniu na Zamku w Lublinie. 20 czerwca 1940 przewieziony do obozu koncentracyjnego KL Sachsenhausen. Stamtąd 14 grudnia 1940 przetransportowany do obozu koncentracyjnego KL Dachau (nr obozowy 22690). Wywieziony z Dachau 12 sierpnia 1942 w tzw. „transporcie inwalidów” do centrum eutanazyjnego na zamku Hartheim w Górnej Austrii, gdzie został zamordowany w komorze gazowej[1][3][4].
Bibliografia edytuj
- Katechizm Trzeciego Zakonu założonego przez św. Franciszka z Asyżu a zreformowanego przez papieża Leona XIII. uzupełniony przez o. Viatora a Mojówka, kapucyna
- Reguła Trzeciego Zakonu św. Franciszka z Asyżu dla osób w świecie żyjących oraz wykaz odpustów, zebrał o. Viator a Mojówka, kapucyn
- Żywy różaniec: tajemnice różańca świętego z rozmyślaniami, zebrał o. Viator a Mojówka, kapucyn
Przypisy edytuj
- ↑ a b c d Roland Prejs OFMCap, Kapucyni prowincji polskiej wobec wydarzeń lat 1914-1921, Teka Kom. Hist. OL PAN–TN KUL, 2018
- ↑ Dołęga-Mostowicz. Największy gwiazdor „Rzeczpospolitej” [online], Rzeczpospolita [dostęp 2021-10-30] (pol.).
- ↑ a b Rytel Wacław Wiator — BIAŁA KSIĘGA Martyrologium duchowieństwa Polska XX w. (lata 1914 – 1989)
- ↑ Instytut Pamięci Narodowej | Lista ujawnionych osób zamordowanych w Hartheim [online], web.archive.org, 8 kwietnia 2016 [dostęp 2021-10-30] [zarchiwizowane z adresu 2016-04-08].