Wiedza ukryta
Wiedza ukryta, wiedza milcząca, wiedza cicha, wiedza niejawna – pojęcie, które do filozofii nauki wprowadził Michael Polanyi, pozostając pod wpływem metody przykładów paradygmatycznych Wittgensteina i kwestionując utożsamianie całości wiedzy z wiedzą zwerbalizowaną. Argumentował on, że możemy wiedzieć więcej, niż umiemy wypowiedzieć, czyli że istnieje wiedza personalna, którą trudno wyartykułować lub przekazać komuś innemu. Pojęcie to jest obecnie ważne w dziedzinie zarządzenia wiedzą.
Jest to rodzaj wiedzy wykorzystywanej w codziennych działaniach, której istoty nie do końca jednak można określić, przez co formalizacja i przekazywanie innym osobom wiedzy ukrytej jest bardzo utrudnione; zaliczane jest do niej tak zwane know-how (czyli „wiedzieć jak”, w kontraście do know-what (znajomość faktów), know-why (wiedza naukowa), czy know-who (powiązania społeczne)).
Przykład
edytujPrzykładem wiedzy ukrytej może być wiedza, jak się jeździ na rowerze. Trudno tę wiedzę wyartykułować. Wiedza milcząca może być czasem wyrażona – ale wciąż niemożliwym jest nauczyć się jazdy na rowerze przez studiowanie zasady, że:[1]
W celu kompensacji danego kąta braku balansu (α), należy wybrać łuk jazdy, skierowany w stronę braku balansu, z promieniem (r) proporcjonalnym do prędkości ruchu (v) do kwadratu, podzielonej przez kąt braku balansu r~v2/α
Wiedzy ukrytej nie należy identyfikować z umiejętnościami manualnymi lub motorycznymi. Polanyi używa pojęcia wiedzy milczącej w celu zrozumienia paradoksu Menona (Szukać rozwiązania problemu to absurd; ponieważ albo wiesz, czego szukasz, i wtedy nie ma problemu; albo nie wiesz, czego szukasz, a wtedy nie możesz oczekiwać, że cokolwiek znajdziesz[2]).
Zastosowanie
edytujZdaniem Polanyi'ego wiedza ukryta tłumaczy: (1) prawdziwe rozpoznanie problemu; (2) zdolność do poszukiwań naukowych przez wyczucie kiedy rozwiązanie staje się bliższe; (3) przeczucie niemożliwych jeszcze do wypowiedzenia przyszłych implikacji końcowego odkrycia[3].
Zobacz też
edytujPrzypisy
edytuj- ↑ Michael Polanyi,The Logic of Tacit Inference. Philosophy, 1966. 41(1): s. 1–18. Cytat oryginalny: „In order to compensate for a given angle of imbalance (α) we must take a curve on the side of the imbalance, of which the radius (r) should be proportionate to the square of the velocity (v) over the imbalance r~v2/α”.
- ↑ Michael Polanyi, "The Tacit Dimension", The University of Chicago Press, 1966, p.22. Cytat oryginalny: „...to search for the solution of a problem is an absurdity; for either you know what you are looking for, and then there is no problem; or you do not know what you are looking for, and then you cannot expect to find anything.”
- ↑ Michael Polanyi, ibid, strona 24.
Bibliografia
edytuj- Michael Polanyi, Science and Man's Place in the Universe w: H. Wolf (ed.), Science as Cultural Force, The Johns Hopkins Press, Baltimore 1964, s. 54 i 55.