Wieszanie zdrajców (obraz Jana Piotra Norblina)

Wieszanie zdrajców – obraz olejny namalowany przez francuskiego malarza, rysownika i grafika Jana Piotra Norblina około 1794 roku, znajdujący się w zbiorach Muzeum Narodowego w Warszawie.

Wieszanie zdrajców

Autor	Jan Piotr Norblin
Rodzaj	obraz
Data powstania	około 1794
Medium	olej na płótnie
Wymiary	68 × 92 cm
Miejsce przechowywania
Miejscowość	Warszawa
Lokalizacja	Muzeum Narodowe

Autorstwo obrazu przypisuje się Norblinowi, ale badacze skłaniają się również do teorii że pewne fragmenty dzieła namalował jego uczeń Aleksander Orłowski, na co wskazuje karykaturalne przedstawienie niektórych postaci z ludu, pojawiające się także w malarstwie Orłowskiego. Inni kategorycznie odrzucają autorstwo Norblina: pracy nie uwzględnia opracowany przez Muzeum Narodowe w Warszawie katalog obrazów szkoły francuskiej.

Opis

Obraz przedstawia autentyczne wydarzenie w Warszawie dnia 29 września 1794 roku podczas insurekcji kościuszkowskiej, kiedy to na szubienicy zawisły malarskie portrety przywódców konfederacji targowickiej zawiązanej w kwietniu 1792 roku w Petersburgu, przeciwko Konstytucji 3 maja i reformom Sejmu Czteroletniego usprawniającym Rzeczpospolitą. Ponieważ skazani przez Sąd Najwyższy Kryminalny na karę śmierci, konfiskatę majątków, wieczną infamię i utratę pełnionych urzędów uciekli wcześniej z miasta i nie można im było wymierzyć sprawiedliwości, postanowiono zastosować znaną od średniowiecza normę prawną zwaną in effigie (pol. w obrazie). Odnosiła się do prawa, które pozwalało wykonać wymierzony wyrok na wizerunku skazanego gdy on sam zbiegł lub zmarł przed egzekucją. Sąd polecił umieszczenie w prasie ogłoszenia o poszukiwaniu portretów targowiczan do powieszenia lub wypożyczenia i skopiowania. Nie wiadomo kto podjął się namalowania wizerunków przygotowywanych na szubienicę. W przypadku nieznalezienia odpowiedniej podobizny sąd zalecił powieszenie tablicy z nazwiskiem skazanego.

Wieszanie zdrajców przedstawia moment wciągania na sznurze portretu Stanisława Szczęsnego Potockiego. Mężczyzna wchodzący na drabinę zaraz poda kolejny obraz z wizerunkiem Seweryna Rzewuskiego, a tymczasem mężczyzna w okularach odczytuje wyrok. Na drugim planie po prawej widać wozy z następnymi trzema obrazami, dostarczonymi właśnie przez zakonników na miejsce egzekucji – na pierwszym wozie widoczny jest portret Franciszka Ksawerego Branickiego. Wokół szubienicy zgromadził się tłum warszawiaków żądnych ukarania zdrajców Ojczyzny i spragnionych widowiska. Po lewej stronie można dostrzec stojących w równych szeregach żołnierzy 10 Regimentu Pieszego, nazywanych Działyńczykami od nazwiska dowódcy regimentu generała Ignacego Działyńskiego, który co ciekawe złożył przysięgę wierności konfederacji targowickiej.