Wikipedia:Propozycje do Artykułów na Medal/Wielka akcja deportacyjna w getcie warszawskim

Wielka akcja deportacyjna w getcie warszawskim

Dyskusja zakończona
Rozpoczęcie: 19 lipca 2022 15:34:10	Zakończenie: 18 sierpnia 2022 15:34:10
Wynik: Przyznano

Uzasadnienie

Artykuł uzyskał DA. Myślę, że po drobnej rozbudowie nadaje się na AnM LadyDaggy (dyskusja) 15:34, 19 lip 2022 (CEST)

Uwagi merytoryczne

Przydałaby się sekcja o obecności w kulturze LadyDaggy (dyskusja) 15:36, 19 lip 2022 (CEST)
Co nieco dodałem.Dreamcatcher25 (dyskusja) 09:08, 21 lip 2022 (CEST)
Po przeniesieniu do getta Szpital Starozakonnych na Czystem zmienił nazwę na Żydowski Szpital Zakaźny „Czyste" . Może dodać referencje do ksiażki Marii Ciesielskiej o lekarzach getta i wykorzystać w przypisach. Badania nad głodem prowadzone były cześciowo do 1943. Warto wspomnieć o pielęgniarkach.
Przy najbliższej wizycie w bibliotece zajrzę do tej pozycji i postaram się z niej skorzystać. Jeśli chodzi o nazwę szpitala, to podczas dyskusji ws. przyznania DA opowiedziano się za tym, aby używać nazwy przedwojennej - jako bardziej znanej i w przeciwieństwie do Żydowski Szpital Zakaźny „Czyste" nie narzuconej przez okupanta.Dreamcatcher25 (dyskusja) 21:37, 7 sie 2022 (CEST)
Popatrzyłem na DA. Rzeczywiście był jeden głos Bostona, żeby zostawić stara nazwę. Ale problem z nazwa Szpital Starozakonnych na Czystem jest taki, że to sugeruje, że Szpital był wtedy na Czystem. A może użyć nazwy “dawny Szpital Starozakonnych”? Przypuszczam, że wiem dlaczego Niemcy chcieli w nazwie “zakaźny” (bo to była motywacja do izolacji getta). Dlatego też uważam, że nie należy używać tej nazwy bez odpowiedniej kwalifikacji i wyjaśnienia w tekście artykułu. We wstępie Emil Apfelbaum: Choroba głodowa. Badania kliniczne nad głodem wykonane w getcie warszawskim z roku 1942. Warszawa: American Joint Distribution Committe, 1946. (pol.) jest też dramatyczny opis jak akcja deportacyjna przerwała działalność Szpitala. Oczywiście artykuł jest medalowy, moje uwagi dotycza małego aspektu.
@Boston9 Odniesiesz się ew. do kwestii nazewnictwa szpitala?Dreamcatcher25 (dyskusja) 20:25, 9 sie 2022 (CEST)

Artykuł kapitalny, kilka drobnych uwag:

Na jeden kilometr kwadratowy powierzchni przypadało 110,8 tys. osób, a w izbach mieszkalnych musiało się średnio pomieścić 6–7 lub nawet więcej osób – z uwagi na szeroko opisane wcześniej przesiedlenia i zmiany granic dzielnicy zamkniętej dobrze jest napisać, kiedy tak było (miesiąc, rok).
Doprecyzowałem na ile się dało.Dreamcatcher25 (dyskusja) 20:23, 12 sie 2022 (CEST)
Na mocy zarządzenia komisarza Heinza Auerswalda z 23 października 1941 roku ukształtował się podział dzielnicy zamkniętej na dwie części: „małe getto” – obejmujące obszar zamknięty ulicami: Żelazną, Sienną, Wielką, Bagno, pl.Grzybowskim, Rynkową, Krochmalną, Waliców, Chłodną – nie do końca ścisłe z mapą wskazywaną przeze mnie w dyskusji DA (do grudnia 1941 wchodził obszar aż do Wroniej), może napisać, że w grudniu 1941? Nie do końca także precyzyjny początek (Żelazna-Sienna), gdyż mur biegł do Waliców i wyłączał (ale do grudnia) enklawę przy Ceglanej, co też dobrze widać na mapie. Podobnie w opisie granic dużego getta do grudnia 1941 na mapie zaznaczony jest teren na wschód od Bonifraterskiej, a do marca 1942 – Tłomackie do Bielańskiej.
W tym fragmencie opierałem się ściśle na monografii Engelking i Leociaka, w tym także jeśli chodzi o kolejność wymienianych ulic. Może warto jednak uzupełnić, że zarządzenie Auserswalda nie weszło w życie od razu. Wysiedlenia i grodzenie trwały aż do początków grudnia i w międzyczasie miały też miejsce pewne drobne modyfikacje przebiegu ustalonych w zarządzeniu granic.Dreamcatcher25 (dyskusja) 08:53, 12 sie 2022 (CEST)
W kolejnych miesiącach z getta kilkukrotnie wyłączano poszczególne posesje i fragmenty ulic, czego skutkiem było stopniowe zmniejszenie jego powierzchni – to prawda, że trend uszczuplał terytorium getta, ale były też przecież istotne włączenia do getta (kolor zielony na mapie)
Rozwinąłem nieco ten wątek, choć przyznam, że nie dostrzegłem wzmianek o istotniejszych włączeniach nowych terenów do getta. Opierałem się jednak głównie na tekście, wolę samodzielnie nie interpretować mapy. Ponadto odniosłem się w tym fragmencie do zmian po grudniu 1941 r., tj. po realizacji październikowego zarządzenia Auerswalda.Dreamcatcher25 (dyskusja) 09:48, 12 sie 2022 (CEST)
… , w którym polski polski lekarz Franciszek Paweł Raszeja odwiedzał swego żydowskiego pacjenta, jubilera Alberta Schulberga. Zginął także przebywający przypadkiem w mieszkaniu żydowski antykwariusz Bernard Gutnajer, a według niektórych źródeł jeszcze jeden lekarz – Kazimierz Pollak – chciałbym się tylko upewnić, tak wygląda najnowszy stan wiedzy historycznej na temat tego wydarzenia? Engelking i Leociak (s. 723) piszą jeszcze „Na ul. Chłodnej 26 zamordowano przybyłego ze strony aryjskiej z oficjalną przepustką na konsultację medyczną prof. Franciszka Raszeję. Konsultował on chorego Abe Gutnajera, znanego warszawskiego antykwariusza”. Ani słowa o Albercie Schulbergu. Abe (nie Bernard) był jedynym pacjentem. Mamy też hasło o Abe Gutnajerze.
Kluczowym źródłem był dla mnie artykuł Śmierć antykwariusza na Chłodnej z pisma "Zagłada Żydów. Studia i Materiały". Został on opublikowany w 2016 r., podczas gdy monografia Engelking i Leociaka (przynajmniej w wersji, którą dysponuję) jest z 2013 r. Nie odnotowałem jak dotąd, aby ktoś zakwestionował wersję wydarzeń, którą przedstawiła autorka. Kluczowy jest przy tym fakt, że jako pierwsza wykorzystała ona informacje z zeznań złożonych przez najbliższych krewnych ofiar tej zbrodni, podczas gdy większość wcześniejszych publikacji opierała się na relacjach z "trzeciej ręki". Z jej ustaleń wynika, że zamordowanym nie był Abe Gutnajer (najprawdopodobniej zmarł on w getcie z przyczyn naturalnych), lecz jego starszy brat Bernard. Tak czy inaczej zachęcam do lektury tego bardzo ciekawego artykułu. Wydaje się, że sporo naszych artykułów powinno w oparciu o niego zostać zaktualizowanych.Dreamcatcher25 (dyskusja) 09:48, 12 sie 2022 (CEST)
Pretekstem do utworzenia dzielnicy zamkniętej stał się ponadto tzw. pogrom wielkanocny z marca 1940 roku – raczej pretekstem do wnoszenia murów, a nie utworzenia dzielnicy (bo to formalnie nastąpiło pół roku później)
Nieco przeformułowałem.Dreamcatcher25 (dyskusja) 10:07, 12 sie 2022 (CEST)
Pod rozmaitymi pretekstami przeprowadzano egzekucje zakładników – bardzo znana jest sprawa mieszkańców jednej z kamienic z ul. Nalewki, jeszcze przed Wawrem, którzy zostali zamordowani, ale o jakich jeszcze egzekucjach żydowskich zakładników może być mowa w tym pierwszym okresie okupacji?
Po ucieczce Andrzeja Kotta z siedziby Gestapo w al. Szucha aresztowano 255 członków żydowskiej inteligencji, których później rozstrzelano w Palmirach. Niemniej egzekucja mieszkańców domu przy ul. Nalewski 9 jest najbardziej jaskrawym takim wydarzeniem, więc nieco doprecyzowałem.Dreamcatcher25 (dyskusja) 10:07, 12 sie 2022 (CEST)
W getcie funkcjonowały dwa rzymskokatolickie kościoły: kościół Wszystkich Świętych przy pl. Grzybowskim oraz kościół Narodzenia Najświętszej Maryi Panny przy ul. Leszno. Uczęszczali do nich Żydzi-konwertyci – chyba wymaga zaznaczenia, że tak było w czasie akcji (na początku istnienia getta był także czynny kościół św. Augustyna, o którym Engelking i Leociak piszą zaraz potem), lub zaznaczania, że trzeci kościół, św. Augustyn, w lipcu 1942 roku był zamknięty,
Doprecyzowałem.Dreamcatcher25 (dyskusja) 11:20, 12 sie 2022 (CEST)
Zatrudniono ich w szopach i zakładach produkcyjnych znajdujących się na terenie getta oraz na placówkach zewnętrznych – 1) przed lipcem 1942 roku tak (np. fabryka Konrada Jarnuszkiewicza na Grzybowskiej), a czy po wielkiej akcji deportacyjnej w getcie pozostały jeszcze jakieś zakłady produkcyjne niebędące szopami? Dalej zresztą jest Na południe od tych ulic przeplatały się ze sobą ogrodzone strefy, zajmowane przez poszczególne szopy, oraz obszary wyludnione. 2) „placówki” były już wyjaśnione wcześniej (bez dookreślenia „zewnętrznych” i pisane w cudzysłowie)
Wszystkim szopom i przedsiębiorstwom, a także instytucjom… – taka sama uwaga jak w 1. powyżej
Odnosząc się do obu powyższych uwag: 1) Obok szopów znajdujących się na terenie getta szczątkowego Engelking i Leociak wskazują jeszcze "garbarnię Weiglego (d. Braci Lejzerowicz)" przy ul. Gęsiej. Nie określają jej mianem szopu więc i ja z ostrożności tego nie zrobiłem, używając w zamian słowa "zakład". 2) pisownię placówek ujednoliciłem.Dreamcatcher25 (dyskusja) 11:20, 12 sie 2022 (CEST)
Żydowscy więźniowie nie nadążali z grzebaniem ofiar, stąd obóz i pobocza prowadzących do niego torów kolejowych były zasłane tysiącami zwłok, które błyskawicznie rozkładały się w letnim upale – chodzi o tory poza obozem, czy wewnątrz obozu? Jeżeli to pierwsze, to trudno jest to powiązać ze sobą.
Chodzi oczywiście o tory linii kolejowej Siedlce – Sokołów Podlaski – Małkinia oraz bocznicy, która prowadziła od stacji Treblinka do obozu zagłady. Nieco przeredagowałem.Dreamcatcher25 (dyskusja) 11:20, 12 sie 2022 (CEST)
Żydów zatrudniono także w komandach roboczych podległych Werterfassungsstelle – dużo wcześniej, w sekcji o „Kotle na Miłej” jest natomiast (…) podczas gdy dla pracowników Judenratu, ŻSP, komanda SS-Werterfassung oraz warsztatów SS był to niewielki plac u zbiegu ulic Zamenhofa i Gęsiej – czy chodzi o to samo? Jeżeli tak, ujednoliciłbym pisownię.
Ujednoliciłem.Dreamcatcher25 (dyskusja) 11:20, 12 sie 2022 (CEST)
ŻOB udało się nawiązać kontakt z Armią Krajową, której komendant główny zgodził się − może warto dodać imię i nazwisko komendanta?
Dodałem.Dreamcatcher25 (dyskusja) 11:42, 12 sie 2022 (CEST)
„Pro memoria o sytuacji w kraju w okresie od 1–15 lipca 1942 r.” – tylko dla upewniania się: daty wcześniejsze niż rozpoczęcie akcji?
Literówka, chodziło 1–25 lipca 1942 r., dzięki za wychwycenie.Dreamcatcher25 (dyskusja) 11:42, 12 sie 2022 (CEST)
Oczekujący na transport Żydzi byli bici, grabieni, a nawet zabijani przez „hiwisów” – dość niespodziewanie pojawia się w artykule to obce jednak słowo. Może np. wcześniej wyjaśnić w tym zdaniu, w nawiasie: Do miasta oddelegowano także dwa oddziały złożone z ukraińskich, litewskich i łotewskich kolaborantów, liczące łącznie około 1000 osób?
Z drugiej strony mamy jednak od razu niebieski link do Hiwisów. Czy to nie wystarczy?Dreamcatcher25 (dyskusja) 11:42, 12 sie 2022 (CEST)
Na czarnym rynku cena chleba wzrosła na początku sierpnia do 100 złotych za bochenek – moim zdaniem konieczne wskazanie, od jakiego poziomu wzrosła, gdyż dopiero to da wyobrażenie, co się działo na rynku chleba
Zrobione.Dreamcatcher25 (dyskusja) 13:38, 12 sie 2022 (CEST)
Jak się wkrótce okazało, współpraca z Deutsche Reichsbahn przebiegła bardzo sprawnie – artykuł powinien być spójny z grafiką (i odwrotnie). Obok, pod dokumentem mamy podpis Rozkład nr 548 Generalnej Dyrekcji Kolei Wschodniej w Krakowie z 3 sierpnia 1942 roku wprowadzający kursowanie od 6 sierpnia dodatkowego pociągu z dworca Warszawa Gdańska do stacji Treblinka. Moim zdaniem dobrze byłoby wprowadzić tę nazwę (tj. Generalną Dyrekcję Kolej Wschodniej) gdzieś w haśle, bo to krakowski Gedob operacyjnie „obsługiwał” akcję.

Trochę przeformułowałem i uzupełniłem. Jest już Gedob.Dreamcatcher25 (dyskusja) 20:51, 12 sie 2022 (CEST)

Ze znajdujących się przy placu nowoczesnych budynków szkolnych przy ul. Stawki 6/8 ewakuowano oddziały wewnętrzny i zakaźny Szpitala na Czystem (…) 13 sierpnia w budynkach przy ul. Stawki 6/8 ponownie ulokowano Szpital Zakaźny, a także Szpital Dziecięcy Berhsonów i Baumanów – Szpital Zakaźny czy oddział zakaźny? Jeżeli oddział, to czy razem z oddziałem wewnętrznym, gdyż dalej jest w liczbie mnogiej (…) oddziały wewnętrzne i zakaźne Szpitala na Czystem usunięto na początku „Wielkiej Akcji” z budynków przy ul. Stawki 6/8. (…) 13 sierpnia przeniesiono je z powrotem na Stawki – wraz z pacjentami i personelem.
Ujednoliciłem i doprecyzowałem, że 13 sierpnia powróciły oddziały wew. i zakaźny.Dreamcatcher25 (dyskusja) 12:50, 12 sie 2022 (CEST)
Na południe od tych ulic przeplatały się ze sobą ogrodzone strefy – myślę, że warto zaznaczyć, że na południe do ul. Leszno,
Chodziło pewnie, że na północ od Leszno? W każdym razie opisałem to nieco bardziej szczegółowo.Dreamcatcher25 (dyskusja) 12:50, 12 sie 2022 (CEST)
Resztę byłych policjantów osadzono wraz z rodzinami w tzw. blokach policyjnych przy ulicach Lubeckiego i Ostrowskiej. Mieszkańców tego pierwszego wkrótce wywieziono do Treblinki – czy gdzieś tutaj nie umknęła informacja, że chodzi o dwa bloki?
Tak wynika z informacji w książce K. Person. Byłych funkcjonariuszy ŻSP podzielono na dwie grupy i umieszczono w blokach policyjnych przy ulicach Lubeckiego i Ostrowskiej.Dreamcatcher25 (dyskusja) 20:51, 12 sie 2022 (CEST)
Wydaje mi się, że w sekcji „Epilog” warto dodać jedno zdanie, że zgodnie z zarządzeniem gubernatora dystryktu Ludwiga Fishera z listopada 1942 roku getto warszawskie było jednym z 6 oficjalnie istniejących „żydowskich dzielnic mieszkaniowych” w dystrykcie (jego dalsze istnieje zyskało umocowanie prawne).
Dodałem stosowny akapit, aczkolwiek z zaznaczeniem (w ślad za autorami, którymi się podpieram), że podstawą prawną było przede wszystkim rozporządzenie Friedricha Wilhelma Krügera z 28.10.1942 r.Dreamcatcher25 (dyskusja) 14:03, 12 sie 2022 (CEST)
W artykule dwukrotnie pojawia się ciekawy a niewyjaśniony wątek, jak „Wielka Akcja” wpłynęła na rynek walutowy w Warszawie. Jeżeli są źródła, może warto dodać taki akapit o jej skutkach gospodarczych i finansowych dla miasta (czarny rynek i ceny żywności, obrót walutami, mieszkalnictwo, znaczenie dla infrastruktury komunalnej, dodatkowe koszty lub przychody dla Zarządu Miejskiego)? Boston9 (dyskusja) 20:49, 11 sie 2022 (CEST)
Dodałem akapit na podstawie tych źródeł, którymi dysponuję. Jeśli jeszcze coś znajdę, to dodam.Dreamcatcher25 (dyskusja) 14:40, 12 sie 2022 (CEST)

Uwagi do stylu (język, struktura)

Uwagi do uźródłowienia

Uwagi dot. neutralności

Uwagi dot. problemów technicznych

Sprawdzone przez

Hermod (dyskusja) 00:01, 24 lip 2022 (CEST)
Boston9 (dyskusja) 20:49, 11 sie 2022 (CEST) I jeszcze raz − gratuluję
Witold1977 (dyskusja) 02:27, 14 sie 2022 (CEST) i również gratuluję