Willa Ziese
Willa Ziese – nieistniejąca, największa z trzech elbląskich rezydencji należących do Carla Ziesego, zięcia Ferdynanda Schichaua. Zbudowana w 1903 roku na podstawie projektu Bodo Ebhardta przez Otto Depmeyera na terenie obecnego Parku Modrzewie.
| Państwo | |
|---|---|
| Miejscowość |
Elbląg |
| Typ budynku |
rezydencja |
| Architekt |
Bodo Ebhardt |
| Inwestor |
Otto Depmeyer |
| Ukończenie budowy |
1903 |
| Zniszczono |
1961 |
| Pierwszy właściciel |
dr inż. Carl Zeise i Elesabeth Ziese |
Położenie na mapie Elbląga  | |
Położenie na mapie Polski  | |
Położenie na mapie województwa warmińsko-mazurskiego  | |
 54°11′05,831″N 19°23′29,771″E/54,184953 19,391603
| |
Historia
edytuj
Na terenie dzisiejszego Parku Modrzewie znajdowały się majątki Jeruzalem i Emuas, które istniały tam od czasów krzyżackich. W 1801 r. teren sąsiedni zakupił ostatni elbląski kat - Martin Sigismund Schesmer, który potem od jego nazwiska nazywano Okręgiem "Schesmershof"[1]. Na tym terenie znajdował Schlossberg, staropruski mur zamkowy. Późniejsza Schloßstrasse, która łączyła Ziesestrasse (Browarna) z Pangritzstrasse (Wiejska), przypominała czasy prehistoryczne aż do 1945 roku.
W 1873 roku Carl Ziese przyjechał do Elbląga, gdzie został zatrudniony w stoczni Ferdynanda Schichaua. W 1876 roku poślubił on córkę swego pracodawcy, a w 1901 roku przejął po nim stocznię. Ziese posiadał małą willę przy ulicy Królewieckiej, która jednak nie była dostatetcznie reprezentacyjna. Nabył on więc majątek Schesmershof, a później Jeruzalem i Emuas (Lärchwalde nr 16)[1] w celu budowy nowej willi. Budowę ukończono w 1903 roku. Do budynku była dobudowana oranżeria, w której hodowano różne gatunki roślin. Do domu Państwa Ziesów zapraszano wielu artystów, inżnierów i bankierów takich jak malarz Theodor Compton, pianistka Elly Ney, skrzypek Joseph Joachim[2]. W kwietniu 1912 roku do willi przybył z wizytą król saksoński Fryderyk August[3].
Po śmierci Ziesego w 1917 roku majątek "Kruppów Wschodu" zaczął podupadać. Następny właściciel Carl Carlson zmarł nagle w 1924 roku. Willa została przejęta przez miasto w 1929 roku. Planowano przekształcić ją w krematorium na potrzeby budowy elbląskiego Cmentarza Centralnego. Jednak nie doszło to do skutku i w budynku tym uruchomiono szkołę NSDAP. Pod koniec wojny funkcjonował tam lazaret[4]. Po wojnie willa była ciągle dewastowana najpierw przez Armię Czerwoną, a potem przez elblążan.
Pomimo prób ratowania budynku przez Zakłady im. Wielkiego Proletariatu budynek wyburzono w 1961 roku. W późniejszych latach zostały zniszczone lub rozkradzione rzeźby w otaczającym nieistniejącą już willę parku i inne elementy małej architektury. W 2011, 2014 i 2015 roku przeprowadzono na terenie, gdzie stał budynek, badania archeologiczne, w wyniku których odnaleziono fundamenty Willi Ziesego[5].
Architektura
edytujWilla zbudowana w stylu historyzmu na wzgórzu nazwiązując formą do zamku. Przy narożniku wznosiła się ośmioboczna wieża. Budynek wieńczyły wzajemnie przenikające się, wysokie czterospadowe dachy. Z każdej strony pałacu umieszczone były ryzality, które były wieńczone przez wielopiętrowe szczyty. Fasadę parteru dekorował ciąg arkad przedzielonych półkolumnami, na których wpsierał się taras pierwszego piętra.
Budowla kontrastowała z sąsiadującą Kolonią Pangritza (osiedlem robotniczym), co miało symbolizować motyw wsi i folwarku. Formalnie budynek nie był częścią Elbląga co podkreślało przywiązanie do podmiejskich majątków mieszczańskich[6].
Wnętrze
edytujWilla posiadała salę muzyczną ozdobioną 8 obrazami panoram Górskich malarza Theodora Comptona z motywem góry Matterhorn. Wyposażona była w fortepianem oraz organany posiadające 10 głosów wykonane przez firmę Sauer z Frankfurtu nad Odrą. Jadalnia wyposażona w najwyższej jakości porcelanę i srebro była w stanie pomieścić 80 osób.[7]
Park
edytujPark rezydencjalny otrzymał czworoboczny kształt z nasadzonymi alejami i polaną - trawnikiem przed willą. Na terenie znajdował się także basen/staw otoczony naturalnymi głazami[8], które miały nadawać "wiekowości" parku. Teren sąsiadował z ulicą Ziesestrasse nazwanej tak po śmierci właściciela rezydencji (obecnie ulica Browarna).
Obecnie teren ten funkcjonuje jako Park Modrzewie. Do dziś przetrwały: alejki wraz z ozdobnymi krawężnikami przy wejściu do willi, kamienne schody, postument po rzeźbie, budynek bramny, słupki bramy, przeniesiona brama znajdująca się na zapleczu Biblioteki Elbląskiej[9] oraz nieczynna wieża widokowa na Piaszczystym Pagórku (Sandberg) stylizowana na latarnię morską.
-
Wieża widokowa w dawnym Parku Ziesego -
Kamienne Schody Prowadzące dawniej do Willi Ziesego -
Schody prowadzące dawniej do przydomowej oranżerii -
Kamienny most parkowy -
Schody prowadzące dawniej do kamiennych ław -
Brama z Willi Ziese znajdująca się przy Bibliotece Elbląskiej
Służba
edytuj- Oswim Böhm - służący
- Anna Hinz - kucharka
Przypisy
edytuj- ↑ a b Geschichtliches [online], www.elbing-land-familienforschung.de [dostęp 2020-05-19].
- ↑ Helga Tödt, Die Kunst Marzipan zu machen Lebensgeschichten ostpreußischer Frauen und ihre Kochrezepte, wyd. 1. Aufl, Berlin: Pro Business, 2014, ISBN 978-3-86386-780-5, OCLC 895307778 [dostęp 2020-05-19].
- ↑ Elbinger Neueste Nachrichten, 28 kwietnia 1912.
- ↑ Lech Słodownik, Trzy wille Carla Ziese, „Dziennik Elbląski”.
- ↑ Maciej Stromski, Nadzór archeologiczny w Elblągu, Park Modrzewie, woj. warmińsko – mazurskie [online], DETEKT - Usługi archeologiczne [dostęp 2020-05-04] (pol.).
- ↑ Jerzy Domino, Stanisław Gierszewski, Andrzej Groth, Historia Elbla̜ga : opracowanie zbiorowe. T. 3, Cz. 2 (1851-1920), wyd. 1, Gdańsk: Wydawn. "Marpress", 2001, ISBN 83-87291-96-X, OCLC 249423437 [dostęp 2020-05-19].
- ↑ Helga Tödt, Die Krupps des Ostens.
- ↑ https://elblag.eu/image_GPOZ_Uchwala_Nr_XXX_584_2017.pdf
- ↑ Historia elbląskich ulic: Mazurska (odcinek 59) [online], portelpl [dostęp 2020-05-04] (pol.).