Wojna rosyjsko-perska (1826–1828)
Wojna rosyjsko-perska – ostatnia z cyklu wojen rosyjsko-perskich, stoczona w latach 1826–1828 (poprzednie cztery wojny miały miejsce w latach: 1651–1653, 1722–1723, 1796 i 1806–1813).
| wojny persko-rosyjskie | |||
 Transport rosyjskich dział | |||
| Czas |
1826–1828 | ||
|---|---|---|---|
| Miejsce |
płd. Kaukaz, płn. Iran | ||
| Terytorium | |||
| Wynik |
zwycięstwo Rosjan | ||
| Strony konfliktu | |||
| |||
| Dowódcy | |||
| |||
| Siły | |||
| |||
| Straty | |||
| |||
Po podpisaniu układu pokojowego w Gulistanie, kończącego wojnę rosyjsko–perską z lat 1804–1813, szach perski Fath Ali Szah zwrócił się przeciwko Brytyjczykom, którzy wykorzystując konflikt, zajęli niektóre rejony Persji.
Po objęciu tronu przez Mikołaja I w roku 1825, do Persji wysłany został Aleksander Mienszykow, którego zadaniem było zaproponowanie władcy perskiemu sojuszu skierowanego przeciwko Turcji. Plan ten spalił jednakże na panewce, a wśród przyczyn wymienia się m.in. szorstkie obycie Mienszykowa, jak również aroganckie zachowanie Fatha Ali Szaha. Wiosną 1826 r. na wysłannika rosyjskiego nałożono areszt domowy.
19 lipca?/31 lipca 1826 armia perska, licząca 30 tys. ludzi, dowodzona przez Abbasa Mirzę[1], bez wypowiedzenia wojny przekroczyła granicę rosyjską, wkraczając na tereny chanatów Tałysz oraz Karabach.
Krótko po wkroczeniu armii perskiej, na stronę Ali Szaha przeszła ludność zamieszkująca chanaty Baku, Quba i Tałysz. Na wieść o tym rosyjski gubernator Kaukazu Aleksiej Jermołow nakazał ewakuację ludności z Jelizawietpola (obecnie Gandża). Następnie na czele nielicznego wojska wycofał się do Şuşy, gdzie oblegany przez siły perskie przebywał do 5 września, do chwili nadciągnięcia posiłków generała Waleriana Madatowa. Tego samego dnia Madatow zajął Jelizawietpol.
W tej sytuacji Abbas Mirza przerwał oblężenie Şuşy i skierował się ku siłom Madatowa. W międzyczasie oddziały Madatowa wzmocnione zostały posiłkami dowodzonymi przez Iwana Paskiewicza. Łącznie stan sił rosyjskich w Jelizawietpolu wynosił 8 tys. ludzi. Po nadejściu Persów, w pobliżu miasta Rosjanie uderzyli na przeciwnika rozbijając go i wypierając jego niedobitki poza rzekę Araks.
W maju 1827 roku Paskiewicz pomaszerował do Erywania, zajmując po drodze Eczmiadzyn, Nachiczewan oraz Abbasabad. Następnie walki przeniosły się do Armenii. Stolica chanatu erywańskiego została zajęta przez Rosjan po trwającym 6 dni oblężeniu w dniu 1 października. Dwa tygodnie później generał Eristow wtargnął do Tebrizu, zmuszając Ali Szaha do odwrotu.
W styczniu 1828 roku Rosjanie doszli aż do Jeziora Urmia, co skłoniło ostatecznie Abbasa Mirzę do podpisania traktatu pokojowego. Układ zawarto dnia 22 lutego 1828 roku w miejscowości Turkmanczaj. W jego wyniku Persowie utracili wpływy w chanatach erywańskim oraz nachiczewańskim, które przeszły pod kontrolę rosyjską. Dodatkowo Fath Ali Szah musiał zapłacić zwycięzcom 20 milionów srebrnych rubli. Rosjanie odzyskali również panowanie na Morzu Kaspijskim.
Przypisy
edytuj- ↑ Михаи́л Шишке́вич, История русской армии и флота: Том VI., Тип. Русского Товарищества, 1911, s. 61 [dostęp 2023-10-19] (ros.).
Bibliografia
edytuj- N. Dubrovin: История войны и владычества русских на Кавказе, Bände 4–6. SPb, 1886–88.
- Gen. V.A. Potto. Кавказская война..., SPb, 1885–86, neu aufgelegt 2006. ISBN 5-9524-2107-5.