Wystąpienia antylitewskie w Wilnie (1939)
Wystąpienia antylitewskie w Wilnie – trwające od 31 października do 2 listopada 1939 roku wystąpienia polskiej ludności Wilna przeciwko polityce litewskich władz.
10 października 1939 r. podpisano traktat litewsko-radziecki, w którym Litwa zgodziła się na stacjonowanie na swoim terytorium 20 tys. żołnierzy radzieckich. W zamian rząd radziecki przekazał Litwie zdobyte niecały miesiąc wcześniej Wilno wraz z częścią Wileńszczyzny[1].
31 października doszło do zamieszek z powodu plotek o spekulacji chlebem. Zajścia miały charakter chuligański i antysemicki. W ich wyniku 23 osoby zostały ranne, nieznaną liczbę aresztowano[2].
1 listopada[3] miała miejsce demonstracja patriotyczna na cmentarzu na Rossie. Władze litewskie wyraziły zgodę na manifestację jedynie w obrębie cmentarza, czego demonstranci nie przestrzegali[2].
2 listopada[3] miała miejsce natomiast spontaniczna demonstracja przy mauzoleum z sercem Józefa Piłsudskiego, w efekcie czego na cmentarzu utworzył się dwudziestotysięczny pochód złożony głównie z młodzieży szkolnej i studenckiej, który ruszył w stronę miasta. Po przekroczeniu Ostrej Bramy i wejściu na ul. Wielką[4] demonstracja została spacyfikowana przez litewską policję[1]. W wystąpieniach z 2 listopada aresztowano kilkadziesiąt osób. Sytuację opanowały dopiero ściągnięte w pośpiechu oddziały wojskowe, które zatrzymały i rozproszyły manifestację[2].
Bezpośrednim skutkiem zajść z przełomu października i listopada była tymczasowe złagodzenie kursu litewskiego wobec polskiej ludności Wileńszczyzny, w tym porzucenie prób forsowania teorii o zamieszkiwaniu Wileńszczyzny przez Litwinów mówiących po polsku jedynie na skutek polskiej „okupacji” i cieszących się z wyzwolenia (tzw. krajowcy). Złagodzenie polityki wobec Polaków było jedynie czasowe[2], jeszcze przed końcem roku władze litewskie powróciły do polityki lituanizacji[5].
Przypisy edytuj
- ↑ a b 28 października 1939 r. – wkroczenie wojsk litewskich do Wilna. Litewska okupacja Wileńszczyzny 1939-40. Blogpublika.com, 2015-11-13. [dostęp 2017-02-13]. (pol.).
- ↑ a b c d Krzysztof Woźniakowski: Wileńskie jednodniówki polskojęzyczne z października 1939 r.. [w:] Annales Universitatis Paedagogicae Cracoviensis. Studia Historicolitteraria [on-line]. Muzeum Historii Polski. s. 297-312. [dostęp 2017-02-13]. (pol.).
- ↑ a b Ewa Kowalska. Polityka władz radzieckich realizowana na polskich kresach wschodnich w latach 1939-1941. „Niepodległość i Pamięć”. s. 62. (pol.).
- ↑ Józef Krajewski: Wilno i okolice: Przewodnik. Pruszków: Oficyna Wydawnicza Rewasz, 2012, s. 33. ISBN 978-83-62460-33-5.
- ↑ Rządy litewskie w Wilnie w latach 1939-40. Kresy.pl, 2009-10-25. [dostęp 2017-02-13]. (pol.).