Zasady wymiaru kary

Zasady wymiaru kary – zasady wyznaczające ramy dla konkretnego wymiaru kary, określone w Konstytucji oraz w Kodeksie karnym. Wynikają głównie z funkcji gwarancyjnej prawa karnego. Dzieli się je na zasady ogólnoustrojowe i zasady kodeksowe.

Zasady ogólnoustrojowe

edytuj

Zasada poszanowania godności człowieka

edytuj

Sprawcy przestępstwa nie wolno traktować przedmiotowo ani w sposób poniżający.

Zasada humanitaryzmu polityki karnej

edytuj

Sąd przy wymiarze kary lub innych środków ma szanować godność osoby karanej. Wiąże się z nią nakaz traktowania kary pozbawienia wolności jako ultima ratio. Z zasadą humanitaryzmu związany jest zakaz stosowania tortur i okrutnego traktowania.

Zasada równości wobec prawa

edytuj

W przypadku przestępstw popełnionych we współdziałaniu zakazuje bezzasadnego różnicowania sytuacji współdziałających (wyjątek: jeżeli zróżnicowanie wynika z odmiennej zawartości bezprawia popełnionych czynów lub okoliczności związanych z osobą sprawcy).

Zasada proporcjonalności

edytuj

Ograniczenia w zakresie korzystania z konstytucyjnych wolności i praw mogą być ustanawiane tylko w ustawie i jedynie wtedy, gdy są konieczne w demokratycznym państwie prawnym dla jego bezpieczeństwa, porządku publicznego, ochrony środowiska, zdrowia, moralności publicznej albo wolności i praw innych osób. Każda kara, nie tylko pozbawienia wolności, ma być traktowana jako ultima ratio.

Zasady kodeksowe

edytuj

Zasada swobodnego uznania sędziowskiego w granicach określonych w ustawie

edytuj

Zasada ściśle związana z zasadą niezawisłości sędziowskiej i niezależności sądów. Kodeks karny przyznaje sędziemu swobodne uznanie w wymiarze kary lub środka karnego w granicach przewidzianych przez ustawę. Sąd może poruszać się w granicach oznaczonych dolną i górną granicą zagrożoną sankcją. Ograniczony jest okolicznościami jak w szczególności:

  • motywacja i sposób zachowania się sprawcy,
  • popełnienie przestępstwa wspólnie z nieletnim,
  • rodzaj i stopień naruszenia ciążących na sprawcy obowiązków,
  • rodzaj i rozmiar ujemnych następstw przestępstwa,
  • właściwości i warunki osobiste sprawcy,
  • sposób życia przed popełnieniem przestępstwa i zachowanie się po jego popełnieniu,
  • dążenie do naprawienia szkody lub zadośćuczynienia w innej formie społecznemu poczuciu sprawiedliwości,
  • zachowanie się pokrzywdzonego.

Zasada winy

edytuj

Okoliczności wpływające na stopień winy:

  • możliwość rozpoznania znaczenia czynu warunkowana poziomem rozwoju intelektualnego, emocjonalnego i społecznego sprawcy, jego stanem wiedzy i doświadczeniem życiowym,
  • możliwość podjęcia decyzji zgodnego z prawem zachowania,
  • możliwość faktycznego sterowania swoim postępowaniem w wykonaniu podjętej decyzji.

Czynniki zwiększające winę sprawcy:

  • bezwzględność lub podstęp,
  • użycie intensywnej przemocy lub niebezpiecznego przedmiotu,
  • znaczna brutalność lub okrucieństwo albo szczególna zuchwałość,
  • działanie wspólnie z nieletnim lub publicznie,
  • uporczywe dążenie do osiągnięcia przestępczego celu,
  • brak jakichkolwiek skrupułów moralnych w przestępnym działaniu.

Okoliczności zmniejszające stopień winy sprawcy:

  • ograniczona poczytalność sprawcy[1],
  • niepatologiczne zakłócenia czynności psychicznych (jak np. stres czy brak snu) wykluczające na możliwość rozpoznania czynu i pokierowania przez sprawcę swoim postępowaniem,
  • działanie w warunkach zaskoczenia,
  • stan silnego wzburzenia usprawiedliwiony okolicznościami,
  • niekiedy niedoświadczenie sprawcy, choroba alkoholowa, uzależnienie się od środków odurzających, negatywny wpływ środowiska.

Zasada społecznej szkodliwości

edytuj

Szkodliwość społeczną czynu ustala się osobno w każdym przypadku. Oceniając społeczną szkodliwość sąd bierze pod uwagę:

  • rodzaj i charakter naruszonego dobra,
  • rozmiary wyrządzonej lub grożącej szkody,
  • sposób i okoliczności popełnienia czynu,
  • wagę naruszonych przez sprawcę obowiązków,
  • postać zamiaru,
  • motywację sprawcy,
  • rodzaj naruszonych reguł ostrożności i stopień ich naruszenia.

Zasada oznaczoności kar i środków karnych

edytuj

Sąd orzekając karę lub środek karny ma obowiązek wyznaczyć dokładnie rodzaj kary (środka) oraz jej wysokość (wymiar).

Przypisy

edytuj
  1. Wyjątkiem jest ograniczona poczytalność spowodowana wprawieniem się przez sprawcę w stan odurzenia lub nietrzeźwości.

Bibliografia

edytuj