Zbrodnia w Trzeciakach
Zbrodnia w Trzeciakach – mord i rabunek dokonany 17 września 1939 roku w osadzie Trzeciaki, w gminie Wielkie Ejsymonty powiatu grodzieńskiego województwa białostockiego II Rzeczypospolitej. Ofiarami było małżeństwo Mierzejewskich; sprawcami – uzbrojona bojówka komunistyczna złożona z mieszkańców sąsiedzkiej wsi Kordziki. Do zbrodni doszło w warunkach anarchii i bezprawia, jakie miały miejsce na ziemiach północno-wschodnich II Rzeczypospolitej w pierwszych dniach po napaści ZSRR na Polskę we wrześniu 1939 roku.
| Państwo | |
|---|---|
| Miejsce | |
| Data |
17 września 1939 |
| Liczba zabitych |
2 |
| Typ ataku |
zabójstwo z premedytacją, rabunek |
| Sprawca |
bojówka komunistyczna ze wsi Kordziki |
Położenie na mapie Polski w 1939  | |
 53°18′58″N 24°04′02″E/53,316111 24,067222
| |
Tło historyczne edytuj
Według tezy Alfonsa Krysińskiego i Wiktora Ormickiego, terytorium gminy Wielkie Ejsymonty wchodziło w skład tzw. zwartego obszaru białorusko-polskiego, to znaczy prawosławna ludność białoruska przeważała na terenach wiejskich, zaś w większych miejscowościach dominowali Polacy[1]. Według spisu powszechnego z 1921 roku, gminę zamieszkiwało 4246 osób, w tym 2395 (56%) Polaków, 1833 (43%) Białorusinów i 15 Żydów, 2 Litwinów i 1 Niemiec[2]. W latach międzywojennych na terenie gminy prowadzone było intensywne osadnictwo polskie, w trakcie którego powstało kilka osiedli osadników wojskowych[3]. Ich obecność miała wzmocnić powiązanie tych ziem z Polską, faktycznie jednak doprowadziła do pogłębienia napięć na tle narodowościowym[4][5].
W wyniku napaści ZSRR na Polskę we wrześniu 1939 r. na terenie powiatu grodzieńskiego zaktywizowały się zbrojne grupy skomunizowanych chłopów i kryminalistów, zazwyczaj narodowości białoruskiej lub żydowskiej, działające z inspiracji ZSRR. Dokonywały one mordów i grabieży na zamożniejszych mieszkańcach, urzędnikach, policjantach i żołnierzach Wojska Polskiego, zazwyczaj narodowości polskiej[6].
Przebieg wydarzeń edytuj
W osadzie powstałej w wyniku rozparcelowania jednego z folwarków mieszkało wówczas też starsze małżeństwo Mierzejewskich wraz ze szwagierką – ludzie niezaangażowani w politykę i w okolicy mało znani. Posiadali natomiast dość zamożnie wyposażone mieszkanie (według innej wersji byli właścicielami majątku w gminie Brzostowica Mała). 17 września pojawiła się u nich uzbrojona grupa komunistów z sąsiedniej wsi Kordziki, z wyraźnym zamiarem rabunku. Halina Trusiewicz pobiegła wówczas do wsi Trzeciaki po pomoc. We wsi zdążył się już uformować prosowiecki komitet rewolucyjny, który Trusiewicz poinformowała o niebezpieczeństwie i poprosiła o interwencję. Otrzymała takie zapewnienie, jednak komuniści z Trzeciaków zwlekali z nią tak długo, że gdy przybyli na miejsce, Mierzejewscy już nie żyli, a ich zabójcy zabierali ze sobą wyposażenie domu jako łupy[7].
Po pewnym czasie miała miejsce sprzeczka między kilkoma mieszkańcami wsi Trzeciaki i Małe Żukiewicze oraz komunistami z Kordzik o sposób podziału dobytku Mierzejewskich. Wydało się wówczas, że komitet rewolucyjny w Trzeciakach był od początku w zmowie z mordercami, z którymi planował podzielić się łupami, i celowo nie udzielił Mierzejewskim pomocy[7].
Zobacz też edytuj
Przypisy edytuj
- ↑ Stosunki polsko-białoruskie przed wrześniem 1939. W: Polacy... s. 31.
- ↑ Skorowidz... s. 41.
- ↑ Mordy i grabieże po 17 września 1939 roku. W: Polacy... s. 91–97.
- ↑ Stosunki polsko-białoruskie przed wrześniem 1939. W: Polacy... s. 25–43.
- ↑ Białorusini w II Rzeczypospolitej. W: Białoruś. s. 80–111.
- ↑ Mordy i grabieże po 17 września 1939 roku. W: Polacy... s. 99.
- ↑ a b Mordy i grabieże po 17 września 1939 roku. W: Polacy... s. 74–75.
Bibliografia edytuj
- Eugeniusz Mironowicz: Białoruś. Wyd. 1. Warszawa: Wydawnictwo TRIO, 1999, s. 300, seria: Historia państw świata w XX wieku. ISBN 83-85660-82-8.
- Marek Wierzbicki: Polacy i Białorusini w zaborze sowieckim. Stosunki polsko-białoruskie na ziemiach północno-wschodnich II RP pod okupacją sowiecką 1939–1941. Wyd. 2. Warszawa: Stowarzyszenie Kulturalne Fronda, 2007, s. 424, seria: Biblioteka historyczna Frondy. ISBN 978-83-88747-76-2.
- Skorowidz miejscowości Rzeczypospolitej Polskiej: opracowany na podstawie wyników pierwszego powszechnego spisu ludności z dn. 30 września 1921 r. i innych źródeł urzędowych. T. 5: Województwo białostockie. Warszawa: Główny Urząd Statystyczny, 1924, s. 147. [dostęp 2013-05-18].