Zenon Hołowiński
Zenon Jan Jerzy Hołowiński herbu Kostrowiec Odmienny (ur. 1803 w Równem, zm. 10 listopada 1887 w Kijowie (został pochowany w nekropolii Hołowińskich przy kościele pw Świętej Trójcy w Rzyszczowie)) – polski ziemianin, przemysłowiec, polityk i działacz społeczny. Ostatni z wyboru marszałek Guberni kijowskiej, marszałek szlachty Powiatu Bohusławskiego i Kaniowskiego.
| Zenon Jan Jerzy | |
.jpg) Herb Zenona Hołowińskiego | |
| Rodzina | |
|---|---|
| Data i miejsce urodzenia | |
| Data i miejsce śmierci | |
| Ojciec | |
| Matka |
Zofia Sulatycka |
| Żona |
Teresa-Maria Morgulec |
| Dzieci |
Bolesław, Wanda, Stanisław, Anna-Ewa księżna Podhorska i Maria-Jadwiga Aleksandra hrabina Łubieńska |
Genealogia i życie osobiste edytuj
Syn Zacharyasza Hołowińskiego, marszałka powiatu bohusławskiego, chorążego Szwadronu Kawalerii Narodowej Wojska Obojga Narodów, dziedzica Prucek i Zofii Sulatyckiej herbu Sas, wnuk: Ignacego Hołowińskiego, marszałka powiatu bohusławskiego, komornika ziemskiego kijowskiego, stolnika przemyskiego, Radcy Kolegialnego, kawalera orderu św. Stanisława i Marii-Róży Bogurajskiej oraz Wojciecha Sulatyckiego herbu Sas, podkomorzego lwowskiego i Franciszki Mrozowickiej herbu Prus III, starościanki stęgwilskiej. Brat: Cecylii, Pelagii Proskurzyny, Marii Saryusz-Zaleskiej, Kornelii Montrezorowej i Ignacego Hołowińskiego, kapitana I pułku, który zginął w akcji powstańczej pod Poniewieżem[1]. Według Bobrowskiego używał herbu ruskiego Ziemia[2].
24 lutego 1829 zawarł związek małżeński z Teresą-Marią Morgulec h. własnego, córką Jana podkomorzego żytomierskiego, pułkownika kościuszkowskiego i Ludwiki z Ciąglińskich dziedziczki Moszkowiec w żytomierskiem. W intercyzie przedstawił kompletny spis przodków aż do kniazia Semena Hołowińskiego[3].
Ojciec pięciorga dzieci: Bolesława, Wandy i Stanisława, którzy zmarli w dzieciństwie, Anny-Ewy księżnej Podhorskiej i Marii-Jadwigi Aleksandry 1-o voto Tadeuszowej Czosnowskiej, 2-o voto Rogerowej hrabiny Łubieńskiej.
Żona prowadziła w ich kijowskim domu znany salon towarzyski.
Przemysłowiec edytuj
Ukończył liceum w Warszawie na Żoliborzu, studia wyższe na Uniwersytecie Wileńskim z numerem 277[4].
Odbył podróże po Niemczech, Francji, Holandii i Anglii, by poznać nowoczesne techniki stosowane w rolnictwie, a szczególnie w cukrownictwie. Wnioski ze swoich obserwacji zawarł w artykule wysłanym z Holandii do Kijowa, czym naraził na zatarg z carskim cenzorem edytora Tygodnika Petersburskiego Józefa Przecławskiego ([5]).
Pionier industrializacji w Guberni Kijowskiej, gdzie jeszcze przed 1830 rokiem posiadał (jak wspomina Tadeusz Bobrowski, wuj Józefa Konrada Korzeniowskiego [1]), dwie cukrownie i rafinerię.
Po zakupie od stryja Hermana Hołowińskiego Steblowa nad Rosią w 1847 założył tam cukrownię, a Mikołajówkę Steblowską zamienił na osadę fabryczną sukien. W roku 1860 Steblów liczył już 3000 mieszkańców. Po odkupie Steblowa przez Rosjanina Kotlarewa, miasteczko podupadło[6].
Jako właściciel kilku fabryk zabiegał o utworzenie Towarzystwa Kredytowego kijowsko-wołyńsko-podolskiego i własnym sumptem ogłosił drukiem w roku 1860 projekt statutu tego towarzystwa.
Hołowiński zbudował i prowadził hotel w Kijowie.
Polityk edytuj
W wyniku głosowania został wybrany przez szlachtę Powiatu Bohusławskiego na stanowisko deputowanego Kijowskiego Zgromadzenia Dworzan Deputowanych, na którego czele stawał przez trzy lata. W 1860 roku został wybrany na marszałka Guberni Kijowskiej, lecz rząd carski tego nie zatwierdził. Dwa przemówienia Zenona Hołowińskiego, wygłoszone podczas tych wyborów, ukazały się drukiem w Kijowie.
Działacz społeczny edytuj
Gorący zwolennik uwłaszczenia chłopów. Od 1858 roku był wiceprezesem „Komitetu włościańskiego Guberni Kijowskiej” zrzeszającego ziemian, pragnących rozwiązać pozytywnie kwestię chłopską (prezes Oktaw Jaroszyński). Rękopis dotyczący projektów jest przechowywany w Bibliotece Jagiellonskiej.
Sprawy majątkowe edytuj
W 1812 roku, po śmierci matki Zenon Hołowiński został wprowadzony w posiadanie miasteczka Prucki pod Rzyszczowem i wioski Czaplicówka, a po śmierci ojca (w wyniku petycji z dnia 1 grudnia 1836 roku w sądzie powiatowym bohusławskim) przyznano mu prawem dziedzicznym Makedony i Nikolską parafię z fabryką sukienniczą.
Orzeczeniem bohusławskiego sądu powiatowego z 10 sierpnia 1837 roku, wydanym na podstawie testamentu Stanisława Hołowińskiego marszałka szlachty powiatu bohusławskiego i kawalera maltańskiego, uznano go właścicielem osiedla Mikołajewskiego, składającego się z folwarków: Worobiewskiego, Kipiaczewskiego, Draczewskiego, Оczerestinskiego i Janowskiego.
Ciekawostki edytuj
- Zenon Hołowiński nigdy nie władał biegle językiem rosyjskim, o czym świadczył Bobrowski w swoich Pamiętnikach[2].
- Po wysadzeniu przez władze sowieckie w 1985 roku kościoła pw Świętej Trójcy w Rzyszczowie płyty nagrobne Hołowińskich, w tym Zenona Hołowińskiego, zostały użyte jako postument pomnika W.I. Lenina. Odnaleziono je w styczniu 2014 roku po rozebraniu pomnika[7].
- Opierając się na informacjach „Dziennika” autorstwa Mikołaja Malinowskego, Michał Witkowski[6] dowodził, że podczas drugiego pobytu w Petersburgu, zimą 1827/1828, Adam Mickiewicz poznał osobiście i zaprzyjaźnił się z Zenonem Hołowińskim. Miał też okazję spotkać się z nim ponownie podczas wizyty u stryja Zenona, Hermana Hołowińskiego w Steblowie. Ponadto zaduszkową farsę jaką uczyniono Wieszczowi w Zakrzewie przypisuje Michał Witkowski właśnie Zenonowi Hołowińskiemu. Czytamy w „Kłosach”[8]: „Bawił też tu w tym czasie Hołowiński, który, przebrany za ducha, chciał nastraszyć Mickiewicza w sam dzień Zaduszek jadącego o północy na cmentarz do Zakrzewa. Figiel się nie udał. Zobaczywszy białą wielką postać, stojącą u furty cmentarnej, domyślny poeta przyskoczył, ściągnął białe prześcieradła zawieszone na lasce ponad głową mniemanego ducha sterczącej i zawołał: „Oho, panie Hołowiński! Nie tak się układają strachy”. Chór śmiechu odpowiedział odkryciu i całe towarzystwo, w zmowie z Hołowińskim będące, ukryte w dzwonnicy, wróciło w najlepszym humorze”.
- Córka Zenona, Maria Jadwiga Aleksandra hrabina Łubieńska była wielką wielbicielką Henryka Sienkiewicza. Prawdopodobnie to właśnie ona ofiarowała anonimowo 11 grudnia 1888 r. Sieńkiewiczowi 15.000 rubli, podpisując: „Henrykowi Sieńkiewiczowi – Michał Wołodyjowski” – i dopisując jeszcze: „Nic to”. 11 listopada 1893 roku w Krakowie, w dniu ślubu pisarza z Marią Wołodkowiczówną, wspólnie z Różą Tarnowską prowadziła pana młodego do ołtarza.
Przypisy edytuj
- ↑ Rodzina po kądzieli – Hołowiński h własnego (Kostrowiec Odmienny) (Головинские) – Pienkowski herbu Suchekomnaty [online], pienkowski.skyrock.com [dostęp 2017-11-20] (fr.).
- ↑ a b Tadeusz Bobrowski, Pamiętniki. Tom II. Lwów, 1900 (http://kpbc.umk.pl/dlibra/docmetadata?id=38642&from=publication).
- ↑ Adam Boniecki, Herbarz polski. T. 7: 812-813, Warszawa 1904. (http://ebuw.uw.edu.pl/dlibra/docmetadata?id=142&from=publication).
- ↑ Kujawsko-Pomorska Biblioteka Cyfrowa – Pamiętniki Tadeusza Bobrowskiego. T. 2 [online], kpbc.umk.pl [dostęp 2017-11-20] (pol.).
- ↑ J. Tretiak, Z dziejów rosyjskiej cenzury. Kraków 1894, s. 30–31.
- ↑ a b Michał Witkowski. Dookoła zagadki steblowskiej. Pamiętnik Literacki: czasopismo kwartalne poświęcone historii i krytyce literatury polskiej 47 / Zeszyt specjalny, 349-395, 1956 (http://bazhum.muzhp.pl/media//files/Pamietnik_Literacki_czasopismo_kwartalne_poswiecone_historii_i_krytyce_literatury_polskiej/Pamietnik_Literacki_czasopismo_kwartalne_poswiecone_historii_i_krytyce_literatury_polskiej-r1956-t47-nZeszyt_specjalny/Pamietnik_Literacki_czasopismo_kwartalne_poswiecone_historii_i_krytyce_literatury_polskiej-r1956-t47-nZeszyt_specjalny-s349-395/Pamietnik_Literacki_czasopismo_kwartalne_poswiecone_historii_i_krytyce_literatury_polskiej-r1956-t47-nZeszyt_specjalny-s349-395.pdf).
- ↑ (XLVI) Lenin stał na polskich nagrobkach! – blog Bogdan Gancarz [online], www.salon24.pl [dostęp 2017-11-20] (pol.).
- ↑ Kłosy, XXX, 1880, s. 38 (rubryka: Korespondencja z Poznania).
Bibliografia edytuj
- Jerzy Klijanienko-Pienkowski. Pan Pieńkowski? Da oni żili zdieś. Wołyń, Syberia, Nałęczów, losy ziemiaństwa polskiego Wydawnictwo Sztafeta, 2012, ISBN 978-83-63767-08-2.