Douglas C-47 Skytrain

Douglas C-47 Skytrain znany także jako Dakota – amerykański samolot transportowy bazujący na konstrukcji cywilnego samolotu pasażerskiego Douglas DC-3. Był powszechnie używany przez aliantów podczas II wojny światowej i pozostał w eksploatacji do końca lat 50. XX wieku. Brytyjskie wersje wojskowe nazywane były Dakota. Nazwa ta pochodziła od akronimu DACoTA, oznaczającego Douglas Aircraft Company Transport Aircraft – samolot transportowy firmy Douglas Aircraft Company. Do XXI wieku pozostają w użyciu nieliczne samoloty C-47 Dakota.

Douglas C-47 Skytrain

Douglas C-47 podczas lotu
Dane podstawowe
Państwo	Stany Zjednoczone
Producent	Douglas Aircraft Company
Typ	samolot transportowy
Konstrukcja	metalowa
Załoga	4-5 osób
Historia
Data oblotu	23 grudnia 1941
Liczba egz.	ponad 10 000
Dane techniczne
Napęd	2 x silnik gwiazdowy Pratt & Whitney R-1830
Moc	2 × 1200 KM (2 × 895 kW)
Wymiary
Rozpiętość	28,96 m
Długość	19,64 m
Wysokość	5,18 m
Powierzchnia nośna	91,80 m²
Masa
Własna	7460 kg
Startowa	11260 kg
Osiągi
Prędkość maks.	326 km/h
Prędkość przelotowa	291 km/h
Prędkość minimalna	107 km/h
Prędkość wznoszenia	5,7 m/s
Pułap	7170 m
Zasięg	2400 km
Dane operacyjne
Rzuty

Historia

Po przystąpieniu Stanów Zjednoczonych w grudniu 1941 do II wojny światowej część cywilnych samolotów Douglas DC-3 została zarekwirowana na potrzeby wojska. Na jego zamówienie rozpoczęto produkcję wersji transportowej C-47 z dużymi dwuczęściowymi drzwiami z lewej części kadłuba, wzmocnioną podłogą przedziału transportowego i kabiną przystosowaną do przewozu spadochroniarzy. Napęd samolotu stanowiły dwa silniki Pratt & Whitney R-1830-92 o mocy po 882 kW. Samolot mógł zabrać ładunek o masie do 4540 kg. W największej liczbie wyprodukowano wersję C-47A (5254 egz.). Posiadały one wzmocnioną podłogę w przedziale transportowym i instalację elektryczną o napięciu 24 V. Masowo produkowana była także wersja C-47B z silnikami wyposażonymi w dwustopniowe sprężarki oraz dodatkowy zbiornik paliwa. Szczyt produkcji osiągnięto w 1944, kiedy to wyprodukowano 4583 egzemplarzy C-47. Lotnictwo aliantów stosowało te samoloty na wszystkich frontach II wojny światowej do celów transportowych, ewakuacji rannych, przewożenia spadochroniarzy (28 skoczków), do misji specjalnych i holowania szybowców. Samoloty użyte zostały do zrzucenia spadochroniarzy nad Normandią i Holandią oraz zrzucały zaopatrzenie oddziałom w Ardenach. Wariant powietrznodesantowy używany był w Europie pod nazwą C-53 Skytrooper. W służbie brytyjskiej i w krajach Wspólnoty Brytyjskiej znany był jako Dakota lub Gooney bird (pol. Albatros).
Do najsłynniejszych zadań wykonanych przy użyciu tego samolotu należały udane akcje przechwycenia w czasie niskiego przelotu samolotu holującego Douglas C-47 nad szybowcem i zaczepienia na linę holowniczą szybowca transportowego Waco CG-4 stojącego na ziemi oraz poderwania go do startu. Na pokładzie C-47, w tylnej jego części zamontowano specjalną wyciągarkę z liną o długości 300m, którą operator rozwijał i zwijał w czasie operacji przechwycenia szybowca. W czasie działań wojennych wielokrotnie podrywano puste szybowce Waco z miejsc, z których niemożliwy byłby normalny start samolotu holującego wraz z szybowcem. W marcu 1945 pobliżu miejscowości Remagen w Niemczech po raz pierwszy przeprowadzono akcję poderwania szybowców Waco CG-4 samolotami C-47 z 25 rannymi żołnierzami amerykańskimi i niemieckimi na pokładzie szybowca. 28 czerwca 1945 przeprowadzono z udziałem Dakoty podobną akcję ewakuacji z niedostępnej dżungli 15 osób na jednej z wysp Nowej Gwinei.

W 1956 roku jedna z wersji Dakoty, R-4D-5L, była pierwszym samolotem, który wylądował na biegunie południowym.
Po zakończeniu wojny tysiące C-47 przekazano jako nadwyżkę wojskową dla celów cywilnych operacji lotniczych. Przez wiele lat stanowiły one standardowe wyposażenie niemal wszystkich linii lotniczych na świecie. Część samolotów pozostała w służbie wojskowej – w United States Navy znane były jako R4D-8. Także United States Air Force korzystały z tych samolotów; w czasie wojny wietnamskiej używana była zmodyfikowana – uzbrojona wersja Douglas AC-47 Spooky.

Wersje

Douglas C-47

C-47 nad Francją, 1944

Wnętrze samolotu (zdjęcie z okresu II wojny światowej)

Załadunek spadochroniarzy do C-47, 1946

C-47 w Berlinie, 1948

US Navy C-117D, 1961

C-47

Początkowa wersja wojskowa Douglasa DC-3, z miejscem dla 27 pasażerów. Wybudowano 965 egzemplarzy, w tym 12 dla US Navy jako wersja R4D-1.

C-47A

Wersja C-47 z instalacją elektryczną 24 V. Wyprodukowano 5 254 egzemplarzy, w tym dla US Navy pod symbolem R4D-5.

RC-47A

Wersja C-47A wyposażona w sprzęt fotograficzny i rozpoznawczy.

SC-47A

Wersja C-47A zmodyfikowana dla potrzeb lotniczego pogotowia ratunkowego. W 1962 przemianowany na HC-47A.

VC-47A

Wersja C-47A przystosowana do przewozu VIP-ów.

C-47B

Wersja z silnikami turbodoładowanymi R-1830-90 i dodatkowymi zbiornikami paliwa, tak aby wydłużyć zasięg samolotów dla potrzeb pokonywania trasy Chiny–Birma–Indie. Wyprodukowano 3 364 egzemplarzy.

VC-47B

Wersja C-47B przystosowana do przewozu VIP-ów.

XC-47C

Wersja C-47 testowano jako wodnosamolot.

C-47D

Wersja C-47B ze zmodyfikowanymi turbinami.

AC-47D

Wersja uzbrojona w karabiny maszynowe 7,62 mm.

EC-47D

Wersja C-47D wyposażona w radar wczesnego ostrzegania. Przed 1962 przemianowane na AC-47D.

NC-47D

Wersja C-47D przystosowana do roli samolotu testowego.

RC-47D

Wersja C-47D wyposażona w urządzenia rozpoznania fotograficznego.

SC-47D

Wersja C-47D przystosowana do zadań lotniczego pogotowia ratunkowego. W 1962 przemianowana na HC-47D.

VC-47D

Wersja C-47D przystosowana do przewozu VIP-ów.

C-47E

Zmodyfikowana wersja transportowa z możliwością przewozu 27–28 pasażerów lub ładunku.

C-47F

Zmodyfikowana wersja cywilnego Super DC-3 przystosowana do potrzeb USAF. Przemianowany na YC-129. Później zostały przekazane do US Navy jako XR4D-8.

C-47H/J/L/M

Wersje przystosowane do udzielania wsparcia misjom attaché marynarki wojennej itp.

EC-47N/P/Q

Wersje samolotów C-47A i C-47D przystosowane do pełnienia misji różnorodnych misji specjalnych. Wersje różniły się wyposażeniem radiowym i elektronicznym.

C-47R

Jeden samolot C-47M przystosowany do pracy na dużej wysokości, z przeznaczeniem do pełnienia misji w Ekwadorze.

C-47T

Wersja z silnikami Pratt & Whitney Canada PT6A-67R, wydłużonym kadłubem, wzmocnionymi skrzydłami i zmienioną awioniką.

C-47TP Turbo Dakota

Wersja ze zmienionymi silnikami i wzmocnionym kadłubem dla potrzeb South African Air Force.

C-53 Skytrooper

Wojskowa wersja transportowa C-47.

XC-53A Skytrooper

Jeden samolot ze zmienioną awioniką i system odladzania krawędzi skrzydeł.

C-53B Skytrooper

Wersja C-53 z dodatkowymi zbiornikami paliwa i oddzielnym stanowiskiem nawigatora. Wyprodukowano 8 egzemplarzy.

C-53C Skytrooper

Wersja C-53 z większymi drzwiami ładunkowymi. Wyprodukowano 17 egzemplarzy.

C-53D Skytrooper

Wersja C-53C z instalacją elektryczną 24V. Wyprodukowano 159 egzemplarzy.

C-117A Skytrooper

Wersja C-47B przystosowana do przewozu 24 pasażerów. Wyprodukowano 16 egzemplarzy.

VC-117A

Trzy samoloty C-117A przystosowane do przewozu VIP-ów.

SC-117A

Jeden samolot C-117A zmodyfikowany do potrzeb ratownictwa morskiego.

C-117B/VC-117B

Wersja C-117A ze zmodyfikowanymi turbinami. Później przemianowana na VC-117B.

C-117D

Wersja dla US Navy i United States Marine Corps. Później przemianowana na R4D-8.

LC-117D

Wersja dla US Navy i United States Marine Corps. Później przemianowana na R4D-8L.

TC-117D

Wersja dla US Navy i United States Marine Corps. Później przemianowana na R4D-8T.

VC-117D

Wersja dla US Navy. Później przemianowana na R4D-8Z.

YC-129

Prototyp Super DC-3 przedstawiony do oceny przez USAF. Przemianowany na C-47F, a następnie przekazany do US Navy jako XR4D-8.

CC-129

Kanadyjskie oznaczenie C-47 (po 1970).

XCG-17

Jeden samolot C-47 z usuniętymi silnikami, testowany jako szybowiec dla 40 żołnierzy.

R4D-1 Skytrain

Wersja C-47 dla US Navy i United States Marine Corps.

R4D-3

Dwadzieścia samolotów w wersji C-53C przeniesionych do US Navy.

R4D-5

Wersja C-47A z siecią elektryczną 24V. W 1962 przemianowane na C-47H. 238 tych samolotów przeniesiono do US Navy.

R4D-5L

Wersja R4D-5 przystosowana do pracy w warunkach Antarktydy. W 1962 przemianowane na LC-47H.

R4D-5Q

Wersja R4D-5 używana jako samolot szkoleniowy. W 1962 przemianowany na EC-47H.

R4D-5R

Wersja R4D-5 przystosowana do przewozu 21 pasażerów oraz jako samolot szkoleniowy. W 1962 przemianowany na TC-47H.

R4D-5S

Wersja R4D-5 stosowana jako specjalny samolot szkoleniowy. W 1962 przemianowana na SC-47H.

R4D-5Z

Wersja R4D-5 przystosowana do transportu VIP-ów. W 1962 przemianowana na VC-47H.

R4D-6

157 samolotów C-47B przeniesionych do US Navy. W 1962 przemianowano na C-47J.

R4D-6L, Q, R, S, i Z

Warianty serii R4D-5. W 1962 przemianowane na LC-47J, EC-47J, TC-47J, SC-47J i VC-47J.

R4D-7

44 samoloty TC-47B przeniesione do US NAvy jako samoloty szkoleniowe. W 1962 przemianowane na TC-47K.

R4D-8

Wersje R4D-5 i R4D-6 ze zmodyfikowanymi skrzydłami i ogonami. W 1962 przemianowane na C-117D.

R4D-8L

Wersja R4D-8 przystosowana do pracy w warunkach Antarktydy. W 1962 przemianowane na LC-117D.

R4D-8T

Wersja R4D-8 zmodyfikowano jako samolot szkoleniowy. W 1962 przemianowana na TC-117D.

R4D-8Z

Wersja R4D-8 przystosowana do transportu sztabów. W 1962 przemianowana na VC-117D.

Nazwy w RAF

Dakota I

Oznaczenie Royal Air Force dla wersji C-47 i R4D-1.

Dakota III

Oznaczenie Royal Air Force dla wersji C-47A.

Dakota IV

Oznaczenie Royal Air Force dla wersji C-47B.

Użytkownicy samolotów na świecie

Arabia Saudyjska

Argentyna

Fuerza Aérea Argentina

Argentine Naval Aviation

Australia

Royal Australian Air Force – w 1939 wprowadziła do służby cywilne wersje DC-3. W 1942 otrzymano wojskowe C-47, które weszły do służby w lutym 1943. W 1960 większość przekazano cywilnym agencjom rządowym. lub odsprzedano komercyjnym liniom lotniczym. Dwa ostatnie wycofano w marcu 1999.

Royal Australian Navy – po II wojnie światowej otrzymała 4 egzemplarze.

Belgia

Belgijskie Siły Powietrzne

Benin

Mjanma

Boliwia

Brazylia

Chile

ChRL

Czad

Czechosłowacja

Czeskie Siły Powietrzne – używała C-47 i rosyjskie Li-2

Dania

Królewskie Duńskie Siły Powietrzne

Egipt

Ekwador

Etiopia

Federacja Rodezji i Niasy

Filipiny

Finlandia

Fińskie Siły Powietrzne – w latach 1960–1984 eksploatowały 9 samolotów.

Francja

Francuskie Siły Powietrzne

Gabon

Grecja

Greckie Siły Powietrzne – po 1947 otrzymały ponad 80 samolotów z USAAF i RAF.

Gwatemala

Haiti

Hiszpania

Holandia

Królewskie Holenderskie Siły Powietrzne

Netherlands Naval Aviation Service

Royal Netherlands East Indies Army Air Force

Honduras

Indie

Indyjskie Siły Powietrzne

Indonezja

Iran

Islandia

Izrael

Siły Powietrzne Izraela

Japonia

Jemen

Jordania

Jugosławia

Kambodża

Kambodżańskie Siły Powietrzne – otrzymał C-47 jako pomoc zagraniczną od Royal Air Force.

Kanada

Canadian Forces Air Command

Kanadyjskie Siły Zbrojne

Kolumbia

Kolumbijskie Siły Powietrzne

Kongo

Korea Południowa

Kuba

Laos

Laotańskie Siły Powietrzne

Libia

Madagaskar

Malawi

Mali

Maroko

Mauretania

Meksyk

Monako

Nikaragua

Niger

Nigeria

Norwegia

Norweskie Siły Powietrzne

Nowa Zelandia

Oman

Pakistan

Pakistańskie Siły Powietrzne

Papua-Nowa Gwinea

Paragwaj

Peru

Polska

Siły Powietrzne – z samolotem C-47 zetknęli się polscy piloci służący w dywizjonach lotniczych RAF. Następnie 1 samolot otrzymała w listopadzie 1944 z ZSRR 2. Samodzielna Eskadra Sztabowa, podlegająca bezpośrednio Dowództwu Lotnictwa LWP, po czym w 1945 otrzymano kolejne kilka, a w 1946 zakupiono kilkanaście samolotów z demobilu amerykańskiego. Łącznie używano do 17 samolotów C-47, znanych jako Dakota, do początku lat 60. Eksploatowano także rosyjskie Li-2.

Polskie Linie Lotnicze LOT – w 1946 zakupiono z amerykańskiego demobilu 9 samolotów, używanych następnie jako pasażerskie do końca lat 50. (znaki: SP-LCA do LCI). Przynajmniej 3 uległy wypadkom. Używano też samolotów wypożyczonych od wojska.

Portugalia

Portugalskie Siły Powietrzne

Republika Chińska

RFN

Luftwaffe – po II wojnie światowej otrzymała 20 samolotów.

Południowa Afryka

South African Air Force

Rumunia

Rwanda

Salwador

Senegal

Somalia

Sri Lanka

Stany Zjednoczone

United States Army Z USA do ZSRR dostarczono 707 samolotów C-47.Air Corps

United States Army Air Forces

United States Air Force

United States Marine Corps

United States Navy

National Test Pilot School

Szwecja

Szwedzkie Siły Powietrzne

Syria

Tajlandia

Togo

Turcja

Tureckie Siły Powietrzne

Uganda

Urugwaj

Wenezuela

Węgry

Węgierskie Siły Powietrzne – eksploatowały rosyjskie Li-2.

Wielka Brytania

Royal Air Force

British Overseas Airways Corporation

Wietnam Południowy

DR Wietnamu

Włochy

Włoskie Siły Powietrzne

Wybrzeże Kości Słoniowej

Zambia

Zimbabwe

ZSRR

Rosyjskie Siły Powietrzne – w latach 1939-1952 wyprodukowano około 6000 samolotów Lisunow Li-2 na licencji DC-3. Podczas II wojny światowej do ZSRR dostarczono także w ramach pomocy część wyprodukowanych C-47.

Bibliografia

• Mitchell Zuckoff, Uwięzieni w raju, Wydawnictwo Świat Książki, Warszawa 2012, s. 241–253. ISBN 978-83-7799-783-3