Wikipedia

Owady Polski

Główny artykuł: Fauna Polski.

Liczba gatunków owadów (Insecta) występujących w Polsce nie jest dokładnie poznana. Na podstawie dotychczasowych opublikowanych danych można ją szacować na około 28–34 tysięcy gatunków. Dokładna liczba nie jest znana, ze względu na brak wystarczających badań faunistycznych w wielu grupach owadów. W najnowszym, całościowym zestawieniu Andrzejewskiego i Weiglego (Różnorodność biologiczna Polski) wymieniana jest liczba 26 579 zarejestrowanych gatunków. Jednakże w niektórych grupach szacuje się większą liczbę gatunków, przykładowo wśród Hymenoptera opisano z Polski 6 tys., a szacuje się, że występuje 9 tys. Każdego roku opisywane są kolejne, nowe dla fauny Polski gatunki owadów. Liczba gatunków owadów występujących w Polsce zmienia się z czterech powodów:

  • postępów badań (wykazywanie nowych gatunków, które na terenie Polski występowały już od dawna, ale nie było o nich informacji),
  • wymierania gatunków – na skutek antropogenicznego przekształcenia środowiska niektóre gatunki wymierają na terenie Polski (mogą w przyszłości być reintrodukowane lub rekolonizować w sposób naturalny),
  • pojawiania się nowych gatunków (gatunki obce) z innych regionów geograficznych (przykładem jest stonka ziemniaczana),
  • zmian w systematyce owadów.

Błonkoskrzydłe (Hymenoptera) edytuj

Liczba gatunków błonkoskrzydłych (błonkówek) występujących w Polsce szacowana jest na znacznie ponad 8000. Do 2007 roku zarejestrowano blisko 6000 gatunków[1].

Osobny artykuł: Błonkoskrzydłe Polski.

Chruściki (Trichoptera) edytuj

W Polsce występuje blisko 300 gatunków chruścików, w Europie ponad 920, zaś na całym świecie opisano ok. 14 tysięcy gatunków.

Osobny artykuł: Chruściki Polski.

Chrząszcze (Coleoptera) edytuj

Liczbę gatunków chrząszczy występujących w Polsce na podstawie opublikowanych danych szacuje się na około 6200 gatunków[1].

Osobny artykuł: Chrząszcze Polski.

Jętki (Ephemeroptera) edytuj

W Polsce stwierdzono 118 gatunków[2], w tym:

Ameletidae edytuj

W Polsce 2 gatunki:

Skandynawkowate (Ametropodidae) edytuj

W Polsce stwierdzono tylko 1 gatunek:

Arthropleidae edytuj

W Polsce 1 gatunek:

Wołżankowate (Behningiidae) edytuj

W Polsce tylko 1 gatunek:

Jęteczkowate (Ephemerellidae) edytuj

W Polsce występuje 6 gatunków, w tym:

Jętkowate (Ephemeridae) edytuj

W Polsce 3 gatunki, w tym:

Kłomałkowate, zmarwlocikowate (Heptageniidae) edytuj

W Polsce występują ponad 33 gatunki, w tym:

Murzyłkowate (Baetidae) edytuj

W Polsce 37 gatunków, w tym:

Neoephemeridae edytuj

W Polsce stwierdzono 1 gatunek:

Nibochotkowate (Caenidae) edytuj

W Polsce 10 gatunków, w tym:

Nieszczeblowate (Oligoneuriidae) edytuj

W Polsce występuje 5 gatunków, w tym:

Odródkowate (Palingeniidae) edytuj

W Polsce 1 gatunek:

Ryboradkowate (Polymitarcidae) edytuj

W Polsce 1 gatunek:

Szczątkówkowate (Siphlonuridae) edytuj

W Polsce nawet 4 gatunki, w tym:

Sześcielowate (Leptophlebiidae) edytuj

W Polsce prawie 10 gatunków, w tym:

Wyskórowate (Potamanthidae) edytuj

W Polsce tylko 1 gatunek:

Karaczany (Blattodea) edytuj

W Polsce występuje 16 gatunków.

Osobny artykuł: Karaczany Polski.

Modliszki (Mantodea) edytuj

Jedynym gatunkiem modliszek występującym na terenie Polski jest:

Motyle (Lepidoptera) edytuj

Osobny artykuł: Motyle Polski.

Muchówki (Diptera) edytuj

Osobny artykuł: Muchówki Polski.

Pchły (Siphonaptera) edytuj

W Polsce 71 gatunków, w tym[2][12]:

Pluskwiaki (Hemiptera) edytuj

Osobny artykuł: Pluskwiaki Polski.

Prostoskrzydłe (Orthoptera) edytuj

Do fauny Polski zaliczono 82 gatunki owadów prostoskrzydłych (Orthoptera)[11] ze 105 wykazywanych z terenu kraju[13]. W poniższym wykazie nie uwzględniono ponad 20 gatunków błędnie wykazanych z Polski lub zawleczonych okazjonalnie[11]. Systematyka przyjęta za Orthoptera Species File i checklistą Żurawlewa na Biodiversity Map, przy czym taksony uszeregowane są alfabetycznie.

Prostoskrzydłe długoczułkowe (Ensifera) edytuj

Mrowiszczakowate (Myrmecophilidae) edytuj

W Polsce tylko 1 gatunek[14]:

Pasikonikowate (Tettigoniidae) edytuj

W Polsce występuje 13 gatunków[15]:

Śpieszkowate (Rhaphidophoridae) edytuj

W Polsce tylko 1 gatunek[18]:

Świerszczowate (Gryllidae) edytuj

W Polsce stwierdzono 6 gatunków[19]:

Turkuciowate (Gryllotalpidae) edytuj

W Polsce tylko 1 gatunek[20]:

Prostoskrzydłe krótkoczułkowe (Caelifera) edytuj

Szarańczowate (Acrididae) edytuj

W Polsce stwierdzono 35 gatunków[21]:

Skakunowate (Tetrigidae) edytuj

W Polsce stwierdzono 7 gatunków[22]:

Przerzutki (Archeognatha) edytuj

W Polsce stwierdzono 6 gatunków[2], w tym[23][24]:

Psotniki, gryzki (Psocoptera) edytuj

W Polsce występuje około 70 gatunków[2], w tym[28]:

Rybiki (Zygentoma) edytuj

W Polsce stwierdzono 4 gatunki z 2 rodzin[2][24]:

Sieciarki (Neuroptera) edytuj

Sieciarki (Neuroptera s. str.) zwane też siatkoskrzydłymi (Neuroptera s. l.) lub sieciarkami właściwymi znane są też pod nazwą Planipennia.
Do 2007 roku z Polski wykazano 86 gatunków z 7 rodzin[30]:

Bielotkowate (Coniopterygidae) edytuj

Mrówkolwowate (Myrmeleontidae) – 8 gatunków[11] edytuj

Okudlicowate (Sisyridae) edytuj

Strumycznikowate (Osmylidae) edytuj

Złotookowate (Chrysopidae) edytuj

Żupałkowate (Ascalaphidae) edytuj

Życiorkowate (Hemerobiidae) edytuj

Skorki (Dermaptera) edytuj

Skorki (Dermaptera) są reprezentowane w Polsce przez 6 gatunków[31]

Wachlarzoskrzydłe (Strepsiptera) edytuj

W Polsce stwierdzono 8 gatunków[32][33][34].

Ważki (Odonata) edytuj

W odonatofaunie Polski stwierdzono występowanie 76 gatunków, w tym 2 gatunki (Coenagrion mercuriale i Gomphus pulchellus) zostały błędnie wykazane w starej literaturze, choć ich wystąpienie w Polsce uważa się za możliwe[35][36][37].

Zobacz też: Ważki Polski.

Wciornastki (Thysanoptera) edytuj

W Polsce stwierdzono 226 gatunków[38], w tym:

Dziewięciorkowate (Aelothripidae) edytuj

Melanthripidae edytuj

Wciornastkowate (Thripidae) edytuj

Kwietniczkowate (Phlaeothripidae) edytuj

Widelnice (Plecoptera) edytuj

W Polsce stwierdzono 113 gatunków z 7 rodzin[46], w tym:

Kusałkowate (Capniidae) edytuj

Kusoszczetkowate (Taeniopterygidae) edytuj

Nieszczetowate (Nemouridae) edytuj

Sfałdkowate (Leuctridae) edytuj

Szczetnicowate (Chloroperlidae) edytuj

Widelinicowate (Perlidae) edytuj

Widłogonowate (Perlodidae) edytuj

Wielbłądki (Raphidioptera) edytuj

Rząd Raphidioptera jest reprezentowany na obszarze Polski przez 10 gatunków[11]:

Wielkoskrzydłe (Megaloptera) edytuj

Wojsiłki (Mecoptera) edytuj

W Polsce występuje 10 gatunków[11]:

Wszy i wszoły (Phthiraptera) edytuj

W Polsce blisko 400 gatunków[2].

Wszoły głaszczkowe (Amblycera) edytuj

W Polsce około 120 gatunków[2], w tym[52][53]:

Gliricolidae edytuj

Gyropidae edytuj

Laemobothriidae edytuj

Menoponidae edytuj

Ricinidae edytuj

Trimenoponidae edytuj

Wszoły bezgłaszczkowe (Ischnocera) edytuj

W Polsce ponad 230 gatunków[2], w tym[54][55][56][57]:

Acidoproctidae edytuj

Bovicolidae edytuj

Degeeriellidae edytuj

Esthiopteridae edytuj

Goniodidae edytuj

Lipeuridae edytuj

Meinertzhageniellidae edytuj

Philopteridae edytuj

Pseudonirmidae edytuj

Rallicolidae edytuj

Trichodectidae edytuj

Wszy (Anoplura) edytuj

W Polsce 34 gatunki[2], w tym[58]:

Haematopinidae edytuj

Echinophthiriidae edytuj

Enderleinellidae edytuj

Hoplopleuridae edytuj

Linognathidae edytuj

Pediculidae edytuj

Phthiridae edytuj

Polyplacidae edytuj

Wszy słoniowe (Rhynchophthirina) edytuj

W Polsce stwierdzono tylko jeden gatunek: Haematomyzus elephantis z rodziny Haematomyzidae[2].

Zobacz też edytuj

Uwagi edytuj

  1. ↑ Informacje o występowaniu Isophya pyrenaea w Polsce najprawdopodobniej dotyczyły innych gatunków. Zobacz opis w artykule Isophya pyrenaea, Bazyluk i Liana (2000) oraz Heller et al. (2004) The Isophya species of central and western Europe (Orthoptera: Tettigonioidea: Phaneropteridae). Tijdschrift voor Entomologie. 147: 237–258 (pdf).

Przypisy edytuj

  1. ↑ a b Fauna Polski – charakterystyka i wykaz gatunków. Bogdanowicz W., Chudzicka E., Pilipiuk I. i Skibińska E. (red.). T. I. Warszawa: Muzeum i Instytut Zoologii PAN, 2004. ISBN 83-88147-04-8.
  2. ↑ a b c d e f g h i j k l m n o p q r s Zoologia t. 2 Stawonogi cz. 2 Tchawkodyszne. Czesław Błaszak (red.). Wydawnictwo Naukowe PWN, 2012. ISBN 978-83-01-17062-2.
  3. ↑ a b c d e f g h i j k M. Kłonowska-Olejnik, A. Łabędzki, J. Majecki. Jętki (Ephemeroptera) wybranych siedlisk wodnych Karkonoskiego Parku Narodowego. „Acta Sci. Pol. Silv. Colendar. Ratio Ind. Lignar.”. 15 (4), s. 257–267, 2016). DOI: 10.17306/J.AFW.2016.4.28. 
  4. ↑ a b c d Teresa Jażdżewska, Arkadiusz Wojcieszek. Metreletus balcanicus (Ulmer, 1920) (Ephemeroptera) in Poland with notes on its ecology and biology. „Polskie Pismo Entomologiczne”. 66, s. 9–16, 1997. 
  5. ↑ a b c Systematyczna lista gatunków. [w:] Polska Czerwona Księga Zwierząt – Bezkręgowce [on-line]. Instytut Ochrony Przyrody PAN. [dostęp 2014-05-22].
  6. ↑ a b c d e f g h i j k l m n o p q r Ryszard Sowa. Materiały do poznania Ephemeroptera i Plecoptera w Polsce. „Acta Hydrobiologica”. 4 (2), s. 205-224, 1962. 
  7. ↑ a b c d e f g h i j k l m n o p q r s t u v w x y z aa Bronisław Szczęsny, Anna Wiśniowska: Fauna jętek (Ephemeroptera) Babiej Góry. W: Monografia Fauny Babiej Góry. B.W. Wołoszyn, D. Wołoszyn, W. Celary (re.). 2003, s. 123-139.
  8. ↑ a b c d e f g h i Maria Keffermuller. Badania nad fauną jętek (Ephemeroptera) Wielkopolski. VI. „Badania fizjograficzne nad Polską Zachodnią, seria C – Zoologia”. 31, 1978. 
  9. ↑ a b c Andrzej Kołodziejczyk, Paweł Koperski, Maciej Kamiński: Klucz do oznaczania słodkowodnej makrofauny bezkręgowej dla potrzeb bioindykacji stanu środowiska. Państwowa Inspekcja Ochrony Środowiska, 1998. [dostęp 2017-05-04].
  10. ↑ A.W.M. Mol. Oligoneuriella polonica n. sp. and note on Oligoneuriella pallida (Hagen, 1855) (Ephemeroptera: Oligoneuridae). „Entomologische Berichten”. 44, s. 126-128, 1984. 
  11. ↑ a b c d e f Fauna Polski – charakterystyka i wykaz gatunków. Bogdanowicz W., Chudzicka E., Pilipiuk I. i Skibińska E. (red.). T. II. Warszawa: Muzeum i Instytut Zoologii PAN, 2007. ISBN 978-83-881470-7-4.
  12. ↑ Wacław Skuratowicz: Klucze do oznaczania owadów Polski cz. XXIX Pchły – Siphanoptera (Aphaniptera). Warszawa: PWN, Polskie Towarzystwo Entomologiczne, 1967.
  13. ↑ Władysław Bazyluk, Anna Liana: Prostoskrzydłe – Orthoptera. Warszawa: Muzeum i Instytut Zoologii PAN, 2000, seria: Katalog Fauny Polski cz. 17, z. 2. ISBN 83-85192-94-8.
  14. ↑ P. Żurawlew: rodzina: Myrmecophilidae Saussure, 1874 — mrowiszczakowate. [w:] Biodiversity Map [on-line]. [dostęp 2017-07-31].
  15. ↑ P. Żurawlew: rodzina: Tettigoniidae Kraus, 1902 — pasikonikowate. [w:] Biodiversity Map [on-line]. [dostęp 2017-07-31].
  16. ↑ Gatunek uważany za wymarły na terenie Polski. (Za: Ryszard Orzechowski. Obserwacje wybranych gatunków prostoskrzydłych (Orthoptera) w południowej części województwa lubuskiego (pdf). „Przegląd Przyrodniczy”. XX (1-2), s. 45-50, 2009. ).
  17. ↑ a b c d e Żurawlew P., Orzechowski R., Grobelny S., Brodacki M., Kutera M., Radzikowski P., Czyżewski S.: Prostoskrzydłe (Orthoptera) Polski. [dostęp 2020-09-23].
  18. ↑ P. Żurawlew: rodzina: Gryllotalpidae Leach, 1815 — turkuciowate. [w:] Biodiversity Map [on-line]. [dostęp 2017-07-31].
  19. ↑ P. Żurawlew: rodzina: Gryllidae Laicharting, 1781 — świerszczowate. [w:] Biodiversity Map [on-line]. [dostęp 2017-07-31].
  20. ↑ P. Żurawlew: rodzina: Gryllotalpidae Leach, 1815 — turkuciowate. [w:] Biodiversity Map [on-line]. [dostęp 2017-07-31].
  21. ↑ P. Żurawlew: rodzina: Acrididae Macleay A., 1821 — szarańczowate. [w:] Biodiversity Map [on-line]. [dostęp 2017-07-31].
  22. ↑ P. Żurawlew: rodzina: Tetrigidae Audinet-Serville, 1838. [w:] Biodiversity Map [on-line]. [dostęp 2017-07-31].
  23. ↑ Jan Stach: Klucze do oznaczania owadów Polski cz. III-V Pierwogonki – Protura, Widłogonki – Diplura, Szczeciogonki – Thysanura. Warszawa: PWN, Polskie Towarzystwo Entomologiczne, 1955.
  24. ↑ a b Andrzej Szeptycki. Możliwości ochrony Apterygota -pytania i problemy. „Wiadomości entomologiczne”. 18 Supl., s. 139-145, 2000. Poznań. 
  25. ↑ Lepismachilis (Lepismachilis) y-signata Kratochvil, 1945. [w:] Fauna Europaea [on-line]. [dostęp 2017-07-31].
  26. ↑ Petrobius brevistylis Carpenter, 1913. [w:] Fauna Europaea [on-line]. [dostęp 2017-07-31].
  27. ↑ Trigoniophthalmus alternatus (Silvestri, 1904). [w:] Fauna Europaea [on-line]. [dostęp 2017-07-31].
  28. ↑ Julitta Martini: Klucze do oznaczania owadów Polski cz. XIV Gryzki – Psocoptera. Warszawa: PWN, Polskie Towarzystwo Entomologiczne, 1975.
  29. ↑ Ctenolepisma longicaudata [online], Insektarium, 31 sierpnia 2020 [dostęp 2023-12-04] (pol.).
  30. ↑ Fauna Polski – charakterystyka i wykaz gatunków. Bogdanowicz W., Chudzicka E., Pilipiuk I. i Skibińska E. (red.). T. II. Warszawa: Muzeum i Instytut Zoologii PAN, 2007, s. 279. ISBN 978-83-881470-7-4.
  31. ↑ Fauna Polski – charakterystyka i wykaz gatunków. Bogdanowicz W., Chudzicka E., Pilipiuk I. i Skibińska E. (red.). T. II. Warszawa: Muzeum i Instytut Zoologii PAN, 2007, s. 5–7. ISBN 978-83-881470-7-4.
  32. ↑ T. Huflejt, A. Liana. Materiały do poznania wachlarzoskrzydłych (Strepsiptera) w Polsce. „Nowy Pamiętnik Fizjograficzny”. 3 (1-2), s. 61-80, 2004. 
  33. ↑ M.L. Borowiec, B. Wiśniowski, W. Żyła. Xenos vesparum Rossius, 1793 – a strepsipteron new to Poland (Strepsiptera: Xenidae). „Acta Musei Moraviae, Scientiae Biologicae”. 97, s. 7-12, 2012. 
  34. ↑ M.L. Borowiec. Nowe stanowisko Elenchus tenuicornis (Kirby, 1815) (Strepsiptera: Elenchidae) w Polsce. „Wiadomości Entomologiczne”. 31 (3), s. 210, 2012. 
  35. ↑ Jacek Wendzonka. Klucz do oznaczania dorosłych ważek (Odonata) Polski (pdf). „Odonatrix – Biuletyn Sekcji Odonatologicznej Polskiego Towarzystwa Entomologicznego”. 1 (Suplement), czerwiec 2005. ISSN 1733-8239. 
  36. ↑ Ważki (Odonata) Polski: Systematyka. Strona internetowa Sekcji Odonatologicznej PTE. [dostęp 2010-07-31].
  37. ↑ Nomadka żółtawa (Pantala flavescens). Strona internetowa Ewy Miłaczewskiej. [dostęp 2017-10-18].
  38. ↑ a b c Katarzyna Czepiel-Mil, Robert Stryjecki, Danuta Kowalczyk-Pecka. Synecological characterization of thrip communities (Insecta, Thysanoptera) of the UMCS Botanical Garden in Lublin. „Teka Kom. Ochr. Kszt. Środ. Przyr.”. 12, s. 5–12, 2015. 
  39. ↑ a b c d e f g h i j k l m n o p q r s t u v w x y z aa ab ac ad ae af ag ah ai aj ak al am an ao ap aq ar as at au av aw ax ay az ba bb bc bd be bf bg bh bi bj bk bl bm bn bo bp bq br bs bt bu bv bw bx by bz ca cb cc cd ce cf cg ch ci cj ck cl cm cn co cp cq cr cs ct cu cv cw cx cy cz da db dc dd de df dg dh di dj dk dl dm dn do dp dq dr ds dt du dv dw Halina Kucharczyk, Kinga Stanisławek. Wciornastki (Thysanoptera) obszarów górskich Polski. „Wiadomości entomologiczne”. 29 Suppl., s. 53-64, 2010. 
  40. ↑ a b c d e f g h i j Halina Kucharczyk. Przylżeńce (Thysanoptera) Roztocza. „Fragmenta Faunistica”. 37 (6), 1994. 
  41. ↑ a b c d e f g h i j Gabriel Łabanowski: Organizmy inwazyjne wykrywane w polskich szklarniach. Wciornastki (Thripidae). Instrukcja rozpoznawania na podstawie wyglądu i objawów żerowania. Skierniewice: Instytut Ogrodnictwa, 2012. ISBN 978-83-60573-60-0. [dostęp 2015-03-27].
  42. ↑ a b c d e f Agnieszka Gocyła, Wojciech Sierka. Wciornastki (Thysanoptera) Kotliny Dąbrowskiej (Wyżyna Śląska). „Acta entomologica silesiana”. 16, s. 69–87, 2009. 
  43. ↑ J.W. Ruszkowski. Wyniki badań nad szkodliwą fauną Polski na podstawie materjałów z lat 1919 — 1930. „Rocznik Ochrony Roślin cz. B Szkodniki roślin”. 1 (1-3), s. 376, 1933. Warszawa. 
  44. ↑ Halina Kucharczyk, Dorota Sałapa, Maria Grochowska. Hoplandrothrips famelicus (Priesner, 1926) (Thysanoptera: Phlaeothripidae) – a thrips new to the Polish fauna. „Polskie Pismo Entomologiczne”. 80, s. 493–498, 2011. DOI: 10.2478/v10200-011-0037-9. 
  45. ↑ Halina Kucharczyk, Łukasz Wyrozumski. Hoplothrips carpathicus PELIKÁN, 1961 (Thysanoptera: Phlaeothripidae) – a new thrips species in the Polish fauna. „Polskie Pismo Entomologiczne”. 84, s. 73–83, 2015. DOI: 10.1515/pjen-2015-0007. 
  46. ↑ Grzegorz Tończyk: Widelnice – Plecoptera. W: Klucz do oznaczania makrobezkręgowców bentosowych dla potrzeb oceny stanu ekologicznego wód powierzchniowych. Jacek Siciński (red.). Warszawa: Główny Inspektorat Ochrony Środowiska, 2013, s. 236, seria: Biblioteka Monitoringu Środowiska. ISBN 978-83-61227-25-0.
  47. ↑ a b c d e f g h i j k l m n o p q r s t u v w x y z aa ab ac ad ae af ag ah Wojciech Fiałkowski. Widelnice (Plecoptera). „Flora i Fauna Pienin – Monografie Pienińskie”. 1, s. 147–150, 2000. 
  48. ↑ a b c d e f g h i W. Kittel. Stoneflies (Plecoptera) of the Świętokrzyski National Park (Central Poland). „Annales Limnologicae”. 20 (1–2), s. 59–62, 1984. 
  49. ↑ Czechowska, W.: Sialis morio Klingstedt, 1932 (Megaloptera, Sialidae), an alderfly species new to Poland. Fragmenta Faunistica 2000 Vol. 43 No. 9/17 pp. 123-125. ISSN 0015-9301.
  50. ↑ Dobosz R.: Nowe stanowiska Sialis nigripes Pictet, 1865 w Polsce (Neuropteroidea: Megaloptera). Acta Entomologica Silesiana, 1997-1998, 05-06.
  51. ↑ Żylenice (Sialis spp.) – między lądem, a wodą [online], Świat Makro.com, 9 maja 2015 [dostęp 2023-12-07] (pol.).
  52. ↑ Jadwiga Złotorzycka: Klucze do oznaczania owadów Polski cz. XV Wszoły – Mallophaga z. 1 Część ogólna oraz nadrodziny Gyropoidea i Laemobothrioidea. Warszawa: PWN, Polskie Towarzystwo Entomologiczne, 1972.
  53. ↑ Jadwiga Złotorzycka: Klucze do oznaczania owadów Polski cz. XV Wszoły – Mallophaga z. 2 Nadrodzina Menoponoidea. Warszawa: PWN, Polskie Towarzystwo Entomologiczne, 1976.
  54. ↑ Jadwiga Złotorzycka: Klucze do oznaczania owadów Polski cz. XV Wszoły – Mallophaga z. 3. Nadrodziny Goniodoidea i Trichodectoidea. Warszawa: PWN, Polskie Towarzystwo Entomologiczne, 1972.
  55. ↑ Jadwiga Złotorzycka: Klucze do oznaczania owadów Polski cz. XV Wszoły – Mallophaga z. 4 Nadrodzina Philopteroidea, rodzina Philopteridae. Warszawa: PWN, Polskie Towarzystwo Entomologiczne, 1977.
  56. ↑ Jadwiga Złotorzycka: Klucze do oznaczania owadów Polski cz. XV Wszoły – Mallophaga z. 5 Nadrodzina Philopteroidea, rodzina Rallicolidae. Warszawa: PWN, Polskie Towarzystwo Entomologiczne, 1978.
  57. ↑ Jadwiga Złotorzycka: Klucze do oznaczania owadów Polski cz. XV Wszoły – Mallophaga z. 6 Nadrodzina Philopteroidea, rodziny: Meinertzhageniellidae, Lipeuridae, Degeeriellidae, Pseudonirmidae, Giebellidae, Esthiopteridae i Acidoproctidae. Warszawa: PWN, Polskie Towarzystwo Entomologiczne, 1980.
  58. ↑ Zofia Wegner: Klucze do oznaczania owadów Polski cz. XVI Wszy – Anoplura. Warszawa: PWN, Polskie Towarzystwo Entomologiczne, 1972.
Źródło: „https://pl.wikipedia.org/w/index.php?title=Owady_Polski&oldid=73604292”