Sentani (lud)
Sentani (həndani), także Buyaka[1][2] – lud papuaski z indonezyjskiej prowincji Papua, zamieszkujący rejon jeziora Sentani. Ich populacja wynosi ok. 30 tys. osób[1].
| |
| Populacja |
30 tys. |
|---|---|
| Miejsce zamieszkania | |
| Język | |
| Religia |
chrześcijaństwo (protestantyzm), wierzenia tradycyjne |
| Grupa | |
| Pokrewne | |
Posługują się własnym językiem sentani (phuyakha afaeu[3], həndani afæw[4]), który tworzy niewielką grupę wraz z nafri i tanah merah[5]. Wyróżnia się trzy grupy dialektalne: wschodnią, centralną i środkową, które są świadome swoich różnic językowych[4]. W użyciu są także języki malajski papuaski[6] i indonezyjski (ramoyo afaeu)[3].
Nie zarejestrowano tradycyjnego określenia tej grupy etnicznej. Osoby z ludu Sentani są silniej związane z miejscowością bądź domostwem aniżeli całym regionem[4]. Nazwa „Sentani” została prawdopodobnie nadana przez grupy z okolic zatoki Yos Sudarso (Humboldta)[7]. Występuje również w zaadaptowanej formie həndani[4]. Ewentualnie mogłaby pochodzić od jap. 千谷 (sen tani, czyli „tysiąc dolin”; nawiązanie do pobliskiego pasma górskiego Pegunungan Cyclops)[8].
Zamieszkują bezpośrednio nad jeziorem, na wyspach bądź na terenach lądowych[9]. Zajmują się rolnictwem, rybołówstwem i łowiectwem. Istotną rolę odgrywa sago[10]. Pozyskiwanie ryb i wyrabianie sago należą do zajęć kobiet[11].
W latach 20. XX w. działalność wśród ludu Sentani rozpoczęli misjonarze protestanccy[12]. Ich rodzime wierzenia zostały w dużej mierze wyparte przez chrześcijaństwo[13]. Ulegli silnej modernizacji, do czego przyczyniła się bliskość miasta Jayapury[1]. Przed nadejściem wpływów zewnętrznych mieli rozwinięte tradycje rzeźbiarskie[12][13]. Ich wierzenia tradycyjne obejmują kulty przodków i duchów[14]. Pod względem kulturowym są pokrewni ludom Tobati i Nafri[2]. C.L. Voorhoeve (1969) powiązał ich z Asmatami[15].
Organizacja społeczna opiera się na patrylinearnym systemie pokrewieństwa[10].
Przypisy edytuj
- ↑ a b c Hidayah 2015 ↓, s. 347.
- ↑ a b Roper 1999 ↓, przyp. 140, s. 93.
- ↑ a b Fatubun, Karompis i Paidi 2000 ↓, s. 9.
- ↑ a b c d Mayer 2021 ↓, s. 7.
- ↑ Cowan 1965 ↓, s. 2.
- ↑ Mayer 2021 ↓, s. 8.
- ↑ Cowan 1965 ↓, przyp. 1, s. 1.
- ↑ Mayer 2021 ↓, s. 6.
- ↑ Melalatoa 1995 ↓, s. 760.
- ↑ a b Melalatoa 1995 ↓, s. 761.
- ↑ N. Soegiarto, Risman Maran, Soebroto, Eko Supriyadi: Monografi daerah Irian Jaya. Jakarta: Proyek Media Kebudayaan, Departemen Pendidikan dan Kebudayaan, 1980, s. 79. OCLC 899079669. [dostęp 2023-09-09]. (indonez.).
- ↑ a b Roper 1999 ↓, s. 96.
- ↑ a b Hidayah 2015 ↓, s. 348.
- ↑ Fatubun, Karompis i Paidi 2000 ↓, s. 22.
- ↑ Clemens L. Voorhoeve. Some notes on the linguistic relations between the Sentani and Asmat languages of New Guinea. „Bijdragen tot de Taal-, Land- en Volkenkunde”. 125 (4), s. 466–486, 1969. DOI: 10.1163/22134379-90002833. ISSN 0006-2294. OCLC 5672372709. JSTOR: 27861069. (ang.).
Bibliografia edytuj
- Hendrik Karel Jan Cowan: Grammar of the Sentani Language. ’s-Gravenhage: Martinus Nijhoff, 1965, seria: Verhandelingen van het Koninklijk Instituut voor Taal-, Land- en Volkenkunde 47. DOI: 10.26530/OAPEN_613441. ISBN 978-90-04-28611-5. [dostęp 2023-09-09]. (ang.).
- Reimundus Fatubun, Helena Karompis, Jacobus Paidi: Struktur sastra lisan Sentani: prosa. Jakarta: Pusat Pembinaan dan Pengembangan Bahasa, Departemen Pendidikan Nasional, 2000. ISBN 979-459-022-3. OCLC 45024863. [dostęp 2023-09-09]. (indonez.).
- Zulyani Hidayah: Ensiklopedi Suku Bangsa di Indonesia. Wyd. 2. Jakarta: Yayasan Pustaka Obor Indonesia, 2015, s. 347–348. ISBN 978-979-461-929-2. OCLC 913647590. [dostęp 2022-09-09]. (indonez.).
- Clemens J. Mayer: A grammar sketch of Sentani. Leiden University, 2021. [dostęp 2023-09-09]. (ang.).
- M. J. Melalatoa: Ensiklopedi Suku Bangsa di Indonesia Jilid L–Z. Jakarta: Direktorat Jenderal Kebudayaan, Departemen Pendidikan dan Kebudayaan, 1995, s. 760–762. OCLC 1027453789. [dostęp 2023-09-09]. (indonez.).
- Robyn Christine Roper: Traditional Arts, Contemporary Artists: A Study of Influence and Change in Irian Jaya, Indonesia. University of Victoria, 1999. OCLC 654202728. [dostęp 2023-09-09]. (ang.).
Linki zewnętrzne edytuj
- Sentani people. The Metropolitan Museum of Art. [dostęp 2023-09-09]. (ang.).