Śpiew polifoniczny w regionie horehrońskim
Śpiew polifoniczny w regionie horehrońskim[1] (słow. Horehronský viachlasný spev[2]) – rodzaj tradycyjnego wielogłosowego śpiewu wykonywanego w Dolinie Górnego Hronu (słow. Horehronie) w środkowej Słowacji.
| Obiekt z listy światowego dziedzictwa UNESCO | |
 Horehronie w 2012 roku | |
| Państwo | |
|---|---|
| Typ | |
| Numer ref. | |
| Region[b] |
Europa i Ameryka Północna |
| Historia wpisania na listę | |
| Wpisanie na listę |
2017 |
Od 7 grudnia 2017 roku tradycja wpisana jest na listę reprezentatywną niematerialnego dziedzictwa kulturowego UNESCO[2].
Pochodzenie edytuj
Horehroński śpiew polifoniczny jest typowy dla wsi górnego (północnego) i dolnego (południowego) Horehronia. Do pierwszej grupy należą wsie Šumiac, Telgárt i Vernár, zaś do drugiej – Heľpa, Pohorelá, Polomka i Závadka nad Hronom[2][3].
Tradycja śpiewu polifonicznego w tym regionie wywodzi się z elementów pasterskiego trybu życia wprowadzonych na te tereny wraz z osadnictwem wołoskim, które miało miejsce od XIV do XVII wieku[4][2][3]. Pasterze, by porozumiewać się na nieraz duże odległości, używali intensywnej, gardłowej ekspresji o wyraźnych współbrzmieniach polifonicznych, która to umożliwiała[5][6]. Na kulturę wokalną Horehronia, zwłaszcza w jego wschodniej części (Šumiac, Telgárt i Vernár), duży wpływ miały również pieśni kościelne, głównie greckokatolickie[5][2][3]. Stąd też wynikają niewielkie, choć zauważalne, różnice interpretacyjne oraz w kreacji brzmienia śpiewu z wiosek górnego i dolnego Horehronia[2][5].
Charakterystyka edytuj
Horehronský viachlasný spev cechuje się zmienną solową melodią wstępną (tzw. predspev), po której następuje bardziej statyczna odpowiedź żeńskiego lub męskiego chóru. Jego punktem kulminacyjnym są wykonywane równocześnie melodie o bogatych wariacjach składających się z dwóch-trzech części, z których każda jest modyfikacją melodii wstępnej[1][7]. Pieśni wykonywane mogą być w ten sposób a cappella lub z instrumentacją przez mężczyzn, mieszane grupy kobiet i mężczyzn oraz grupy żeńskie. Śpiew wielogłosowy nie ma ustalonego schematu – każde wykonanie, a w obrębie pieśni nawet każda zwrotka, mogą być wyjątkowe[4].
Jedną z najbardziej znanych wykonywanych polifonicznie pieśni jest Na kráľovej holi[6][5]. Poszczególne pieśni odnoszą się tradycyjnie najczęściej do prac w polu, a nowe utwory pojawiają się w związku z mającymi wpływ na życie ludzi wydarzeniami w sferze publicznej[1][7]. Współcześnie często wykonywane są spontanicznie podczas świąt i uroczystości rodzinnych[4][7]. Tradycja wciąż podtrzymywana jest oraz przekazywana z pokolenia na pokolenie również dzięki zespołom folklorystycznym, lokalnym władzom samorządowym i indywidualnym artystom[1][4]. Horehroński śpiew polifoniczny jest także prezentowany w ramach organizowanych od 1966 roku Horehrońskich Dni Śpiewu i Tańca[8].
Przypisy edytuj
- ↑ a b c d e Dziedzictwo niematerialne – Słowacja. Polski Komitet ds. UNESCO. [dostęp 2023-05-21].
- ↑ a b c d e f Horehronský viachlasný spev [online], Slovenská komisia pre UNESCO [dostęp 2023-05-21] (słow.).
- ↑ a b c Horehronský viachlasný spev zapísaný do zoznamu UNESCO – Centrum pre tradičnú ľudovú kultúru, „Centrum pre tradičnú ľudovú kultúru” [dostęp 2023-05-21] (słow.).
- ↑ a b c d Multipart singing of Horehronie – Nomination form [online], ich.unesco.org [dostęp 2023-05-21] (ang.).
- ↑ a b c d Bianka Stuppacherová, Horehronský spev rozpustí aj hnev [online], Pravda.sk, 21 września 2022 [dostęp 2023-05-21] (słow.).
- ↑ a b Zuzana Gálisová, Horehronský viachlasný spev zapísali do zoznamu UNESCO | TVNOVINY.sk [online], tvnoviny.sk, 10 grudnia 2017 [dostęp 2023-05-21] (słow.).
- ↑ a b c UNESCO – Multipart singing of Horehronie [online], ich.unesco.org [dostęp 2023-05-21] (ang.).
- ↑ Horehrońskie Dni Śpiewu i Tańca – Slovakia.travel [online], slovakia.travel [dostęp 2023-05-21].