Życie niegodne życia
Życie niegodne życia (niem. Lebensunwertes Leben) – nazistowski termin używany na określenie tej części populacji ludzkiej, która (zgodnie z przyjętą doktryną eugeniczną) nie miała prawa do życia i powinna zostać poddana eutanazji. Zorganizowany program eksterminacji osób chorych oraz tych, które należały do ras uważanych za gorsze, zgodnie z polityką rasową III Rzeszy (m.in. Żydów, Romów i Sinti, Słowian)[1], prowadzony był w latach 1939–1944 w ramach Akcji T4.
Doktryna Lebensunwertes Leben stała się ważnym elementem nazistowskiej propagandy III Rzeszy, prowadząc do Holokaustu, oraz stając się jego elementem.
Historia
edytujPojęcie Lebensunwertes Leben po raz pierwszy zostało użyte w tytule pracy profesora Uniwersytetu Lipskiego Karla Bindiga oraz profesora Uniwersytetu we Fryburgu Bryzgowijskim Alfreda Hoche: Die Freigabe der Vernichtung Lebensunwerten Lebens („Zezwolenie na niszczenie życia pozbawionego wartości”[2]). Zgodnie z zawartymi tam teoriami część z żyjących osób (cierpiących na zaburzenia psychiczne, chorych psychicznie lub z uszkodzonym ośrodkowym układem nerwowym) stanowi „obciążenie społeczeństwa”, jest „pustą wydmuszką istoty ludzkiej” oraz jest „psychicznie martwa”. Alfred Hoche postrzegał zabijanie takich ludzi jako „użyteczne dla społeczeństwa”. Motywacją do ich unicestwiania miało być również „uśmiercanie z litości” (niem. Gnadentod)[3]. Następnie proceder zabijania został rozszerzony o osoby uważane za „nieczyste rasowo” lub „rasowo gorsze” według nazistowskiej propagandy[4].
Polityka III Rzeszy
edytujW nazistowskich Niemczech oraz na terenach okupowanych przez Niemców w czasie II wojny światowej osoby uznane za „zboczone” lub za „źródło niepokojów społecznych” zostały włączone do kategorii populacji „żyjących niegodnych życia”. Byli to przede wszystkim chorzy psychicznie, osoby niepełnosprawne, Żydzi, Romowie i Sinti, Świadkowie Jehowy, Polacy, osoby pochodzące z rodzin mieszanych, jak również dysydenci, komuniści, homoseksualiści, duchowni, kryminaliści[1][5].
Spośród tych grup Żydzi (w tym mischlingowie) szybko stali się głównym celem prowadzonej polityki ludobójstwa[4].
Proceder zabijania ludzi objętych doktryną Lebensunwertes Leben swoją kulminację osiągnął w formie obozów koncentracyjnych, z których część była przystosowana do systematycznej, masowej eksterminacji ludzi – według nazistowskiej ideologii – „niegodnych życia”. Doktryna ta, poza procesem eksterminacji, stanowiła ideologiczną podstawę do przeprowadzania różnego rodzaju eksperymentów na ludziach, dokonywanych bez ich zgody (czasami również wiedzy).
Polityka mówiąca o ludziach „niegodnych życia” w odniesieniu do etnicznych Polaków znalazła swoje odzwierciedlenie w rozkazach Adolfa Hitlera, które posyłał dowódcom wojsk niemieckich na froncie wschodnim, nakazując im mordowanie „bez litości czy miłosierdzia, wszystkich mężczyzn, kobiet oraz dzieci polskiego pochodzenia lub posługujących się językiem polskim”. Podkreślając wagę tego zadania, Heinrich Himmler pisał: „Wszyscy Polacy powinni zniknąć z powierzchni świata. (...) Zasadniczą sprawą jest to, że wielki naród niemiecki powinien uświadomić sobie, że jego głównym zadaniem jest zgładzenie wszystkich Polaków.”[6].
Realizacja koncepcji
edytujAmerykański psychiatra Robert Jay Lifton, autor pracy Nazistowscy lekarze: medycyna zabijania i psychologia ludobójstwa (ang. The Nazi Doctors: Medical Killing and the Psychology of Genocide), odnosi się do sposobu realizacji ideologii mówiącej o „życiu niegodnym życia”:
Spośród pięciu kroków, w ramach których naziści realizowali ideologię „życia niegodnego życia”, pierwszym była przymusowa sterylizacja. Następnymi krokami były zabijanie w szpitalach upośledzonych dzieci, następnie zaś zabijanie upośledzonych dorosłych, których często zabierano ze szpitali psychiatrycznych do ośrodków wyposażanych w tlenek węgla. Proceder ten został rozszerzony – w ramach tych samych ośrodków – na upośledzonych więźniów obozów koncentracyjnych i obozów zagłady, na końcu zaś likwidacją objęto same te ośrodki.
24 sierpnia 1941 Adolf Hitler nakazał zakończenie procederu mordowania chorych i upośledzonych w komorach gazowych zakładów eutanazji, co nie dotyczyło jednak więźniów obozów koncentracyjnych. Decyzja taka miała być podyktowana powszechnym niezadowoleniem społeczeństwa (proceder zabijania chorych dotykał coraz więcej rodzin) oraz pogłoskami mówiącymi o tym, że w komorach gazowych umierają także ciężko ranni żołnierze[7].
Przypisy
edytuj- ↑ a b c Dr Robert Jay Lifton: The Nazi Doctors: Medical Killing and the Psychology of Genocide. The Holocaust History Project, 1986. [dostęp 2012-07-27]. [zarchiwizowane z tego adresu (2007-09-14)]. (ang.).
- ↑ Lucetta Scaraffia: Skoro życie jest „niegodne, by je przeżyć”. [w:] L'Osservatore Romano [on-line]. 2012-05-05. [dostęp 2012-07-25]. [zarchiwizowane z tego adresu (2015-09-24)]. (pol.).
- ↑ „Life Unworthy of Life” and other Medical Killing Programmes. [w:] Document compiled by Dr S D Stein [on-line]. University of the West of England. [dostęp 2012-07-26]. (ang.).
- ↑ a b Robert Jay Lifton: German Doctors and the Final Solution. The New York Times, 1986-10-21. [dostęp 2012-07-26]. (ang.).
- ↑ Gregory Koukl: Life Unworthy of Life. Stand to Reason. [dostęp 2012-08-10]. (ang.).
- ↑ Terese Pencak Schwartz: Holocaust Forgotten – Six Million Polish Citizens Were Killed During the Holocaust. Holocaust Forgotten. [dostęp 2012-07-27]. (ang.).
- ↑ Ernst Klee: Auschwitz. Medycyna III Rzeszy i jej ofiary. Kraków: Towarzystwo Autorów i Wydawców Prac Naukowych UNIVERSITAS, 2005, s. 19. ISBN 83-242-0537-3.