Adolf Polak
Adolf Polak (ur. 15 czerwca 1890 we Lwowie, zm. 22 kwietnia 1967 w Gdańsku) – polski inżynier i konstruktor, ceniony specjalista w zakresie budowy silników spalinowych i sprężarek tłokowych[1].
| Data i miejsce urodzenia |
15 czerwca 1890 |
|---|---|
| Data i miejsce śmierci |
22 kwietnia 1967 |
| Odznaczenia | |
  
| |
Życiorys
edytujUrodził się w rodzinie Franciszka (zm. 1929) i Marii z domu Bogdar (zm. 1946). Brat Marii, nauczycielki gimnazjalnej, Franciszka, handlowca, Feliksa, chemika, i Janiny. Po ukończeniu szkoły powszechnej uczęszczał do C.K. III Gimnazjum we Lwowie, gdzie w 1908 r. uzyskał świadectwo dojrzałości i rozpoczął studia na Oddziale Maszynowym Wydziału Mechanicznego Szkoły Politechnicznej we Lwowie[1][2].
Po wybuchu I wojny światowej, służył w c. i k. Marynarce Wojennej, jako mechanik elektryk na okrętach i w bazie w Puli[2].
Po powrocie do Polski w 1918 r. wstąpił do Wojska Polskiego, do 1921 służył w formacjach technicznych, m.in. w warsztatach elektryczno-mechanicznych we Lwowie, zdemobilizowany w stopniu kapitana. W 1922 ukończył studia na Wydziale Mechanicznym Politechniki Lwowskiej, w grupie nauk konstrukcyjnych i uzyskał tytuł inżyniera-mechanika (za wyniki w nauce zwolniony z pisania pracy dyplomowej, zdał tylko końcowy egzamin ustny)[1][2]. Adiunkt i konstruktor w Katedrze Maszyn Cieplnych Tłokowych Politechniki Lwowskiej. Od 1922 r. prowadził badania nad udoskonaleniem silników spalinowych i wysokoprężnych na Politechnice Lwowskiej. Za jedno z ważniejszych jego osiągnięć uznaje się zaprojektowanie wysokoprężnego silnika spalinowego Diesla, a także nadzór nad jego montażem i uruchomieniem po raz pierwszy w Polsce, w fabryce Parowóz w Warszawie (1925 r.). Autor konstrukcji silników spalinowych, licznych ekspertyz, obliczeń i orzeczeń opracowywanych dla Zakładów Ostrowieckich w Warszawie, fabryki H. Cegielski w Poznaniu, Elin AG w Wiedniu i wielu innych. Prowadził działalność dydaktyczną – najpierw ćwiczenia i projektowanie, a później – wykłady z szybkobieżnych silników spalinowych. W 1938 r. w zastępstwie chorego prof. Ludwika Ebermana został kierownikiem Katedry Silników Spalinowych, którą kierował także po 1939 r. już jako profesor tej uczelni, przemianowanej na Lwowski Instytut Politechniczny.
W czasie II wojny światowej przebywał we Lwowie i prowadził wykłady na tajnych kursach politechnicznych[2].
Po zakończeniu wojny, zaproszony do Gdańska, objął 1 lipca 1945 r. kierownictwo Katedry Elementów Maszyn Wydziału Mechanicznego Politechniki Gdańskiej, gdzie zorganizował zespół dydaktyczny i naukowy. Zespół ten w rekordowo krótkim czasie (1946–1948) wykonał prace projektowe i dokumentacyjne pierwszej polskiej okrętowej maszyny parowej typu ML-8a, którą uruchomiono w Hucie Zgoda w Świętochłowicach w 1948 r. i zamontowano na rudowęglowcu s/s „Sołdek”. W latach 1949–1959 kierował pracami koncepcyjnymi i projektowymi kolejnych unowocześnionych maszyn parowych oraz silnika Diesla o bardzo wysokim doładowaniu. Przyczynił się do powstania innych oryginalnych konstrukcji urządzeń okrętowych, jak pompy, łożyska oporowe, czy maszyna sterowa, stanowiące wyposażenie serii rudowęglowców eksploatowanych przez dziesiątki lat. W 1959 r. objął kierownictwo Katedry Silników Spalinowych PG, a w 1960 r., w związku z ukończeniem 70 lat, został przeniesiony na emeryturę, pozostając nadal w ścisłym kontakcie z Katedrą, wciąż dzieląc się swoją wiedzą i bogatym doświadczeniem.
Zmarł w Gdańsku, pochowany 26 kwietnia 1964 r. na cmentarzu Srebrzysko (rejon IX, kwatera profesorów-3-6)[3].
Osiągnięcia
edytujProf. zw. dr inż., był członkiem korespondentem Polskiej Akademii Nauk w Warszawie. Utworzył Katedrę Konstrukcji i Eksploatacji Maszyn Wydziału Mechanicznego PG i był jej kierownikiem. W latach 30. skonstruował wiele typów silników dla potrzeb przemysłu, w tym m.in. pierwszą polską okrętową maszynę parową.
Publikacje
edytuj- Organizacja i kontrola ruchu silników spalinowych w elektrowni („Przegląd Elektrotechniczny” 1930)
- Tłumienie drgań skrętnych wałów korbowych („Przegląd Mechaniczny” 1936)
- Wpływ sprężystości układu na działania koła zamachowego („Archiwum Budowy Maszyn” 1955)
- Uwagi na marginesie artykułu J. Madejskiego: Mieszankowy przegrzew międzystopniowy w maszynach parowych („Zeszyty Naukowe Politechniki Gdańskiej” 1958)
Źródło:[4].
Ordery i odznaczenia
edytuj- Krzyż Oficerski Orderu Odrodzenia Polski (1959)[5]
- Złoty Krzyż Zasługi (7 kwietnia 1951)[6]
- Medal 10-lecia Polski Ludowej (14 stycznia 1955)[7]
Nagrody
edytuj- Państwowa Nagroda Naukowa II stopnia w dziale nauk technicznych za konstrukcję 4-cylindrowej maszyny parowej, zastosowanej w statkach zbudowanych w Polsce (1950)[8]
Upamiętnienie
edytuj14 listopada 1985 na Wydziale Budowy Maszyn PG odsłonięto tablicę pamiątkową poświęconą Adolfowi Polakowi, jego imię nadano jednej z sal w Gmachu Głównym[2].
Przypisy
edytuj- ↑ a b c Historia KKiEM - wybitni pracownicy Katedry [online], www.kkiem.mech.pg.gda.pl [dostęp 2024-08-21].
- ↑ a b c d e POLAK ADOLF, profesor Politechniki Gdańskiej, radny – Encyklopedia Gdańska [online], gdansk.gedanopedia.pl [dostęp 2024-08-21].
- ↑ Adolf Polak. cmentarze-gdanskie.pl. [dostęp 2019-01-24].
- ↑ Adam Mazurkiewicz, Polak Adolf Giganci Nauki [dostęp 2024-08-21].
- ↑ Edward Gill: Prof. zw. dr inż. Adolf Polak (1890–1967). www.pg.gda.pl. [dostęp 2010-09-25].
- ↑ M.P. z 1951 r. nr 33, poz. 405 „za zasługi położone w akcji obrony pokoju”.
- ↑ M.P. z 1955 r. nr 112, poz. 1450 - Uchwała Rady Państwa z dnia 14 stycznia 1955 r. nr 0/126 - na wniosek Prezesa Polskiej Akademii Nauk.
- ↑ Przyznanie Państwowych Nagród Naukowych i Artystycznych. „Nowa Kultura”. Rok I, Nr 19, s. 2, 6 sierpnia 1950. Warszawa: Związek Literatów Polskich. [dostęp 2024-08-21]. - wskazany jako dr inż. Adolf Pollak.
Bibliografia
edytuj- Encyklopedia powszechna, Gutenberg Print, Warszawa, 2002, t. 40/18. ISBN 83-87697-67-2.
Linki zewnętrzne
edytuj- Wybitni pracownicy Katedry Konstrukcji i Eksploatacji Maszyn Wydziału Mechanicznego PG. kkiem.mech.pg.gda.pl. [zarchiwizowane z tego adresu (2008-01-10)].