Alaria alata
Alaria alata, motyliczka mięśniowa – kosmopolityczna przywra pasożytnicza. Polska nazwa pochodzi od uważanego dawniej za odrębny gatunek Agamodistomum suis lub Distomum musculorum suis (obecnie nazwą tą określa się tylko postać larwalną przywry Alaria alata)[1].
| Alaria alata | |
| Schrank, 1788 | |
 Postać larwalna Alaria alata | |
| Systematyka | |
| Domena | |
|---|---|
| Królestwo | |
| Podkrólestwo |
Bilateria |
| Typ | |
| Gromada | |
| Podgromada |
przywry właściwe (Digenea Carus, 1863) |
| Rodzina | |
| Gatunek |
Alaria alata |
Występowanie edytuj
Występuje w Europie, głównie na terenach wilgotnych zasiedlonych przez ślimaki i płazy[1][2].
Budowa zewnętrzna edytuj
Dorosła przywra osiąga długość 2–6 mm. Ma słabo wykształcone przyssawki. Ciało jest podzielone na dwie części, z której przednia (spłaszczona) jest dłuższa i szersza od tylnej[2]. Przednia część ciała, zakończona charakterystycznymi uszkami, obejmuje tzw. dodatkowy narząd czepny (Brandesa); tylna, walcowata, zawiera większość narządów wewnętrznych[1].
Jaja są brązowe, zaopatrzone w wieczko, zawierające zygotę i materiał zapasowy[1].
Postaci larwalne mogą występować w łącznotkankowych cystach (między włóknami mięśniowymi) jako 0,4–0,6 mm owalne larwy.
Cykl rozwojowy edytuj
Cykl rozwojowy pasożyta jest złożony[2]. Żywicielem ostatecznym są zwierzęta mięsożerne należące do psowatych, kotowatych oraz łasicowatych. W Polsce najczęściej żywicielem ostatecznym jest lis rudy oraz jenot[3], rzadziej natomiast wilk. W przewodzie pokarmowym żywiciela ostatecznego A. alata osiąga dojrzałość płciową i po 92–114 dniach jest zdolna do złożenia jaj, które są wydalane z kałem. Po dostaniu się do wody, z jaj wydostają się miracidia, które aktywnie poszukują żywiciela pośredniego (ślimaków zatoczków pospolitych lub zatoczków ostrokrawędziastych). Po wniknięciu do ciała ślimaka miracidia przekształcają się w sporocysty macierzyste (a w nich sporocysty potomne). Ze sporocyst wykształcają się larwy cerkarie (typ – furocerkarie). Drugim żywicielem pośrednim, do którego wnikają furocerkarie po opuszczeniu ciała ślimaka są kijanki lub żaby, w których larwy przekształcają się w mezocerkarie. W kijankach bytują one swobodnie, natomiast u żab otorbiają się w mięśniach. Żywiciel ostateczny zaraża się poprzez spożycie żab zawierających mezocerkarie. Larwy te odbywają skomplikowaną wędrówkę przez organizm żywiciela ostatecznego, aby na końcu dojrzeć w jelicie cienkim[2].
Do zarażenia żywiciela ostatecznego może również dochodzić po zjedzeniu żywiciela przypadkowego. Mogą nim być: myszy, szczury, kuny, tchórze, dziki. U takiego żywiciela Alaria alata nie przechodzi prawie żadnej fazy rozwojowej. U dzików pasożyty te z przewodu pokarmowego wędrują do mięśni oraz tkanki tłuszczowej.
Chorobotwórczość edytuj
U żywicieli ostatecznych przebiega najczęściej bezobjawowo[1][4].
Człowiek może ulec zarażeniu na skutek spożycia niedogotowanych żabich udek lub niedogotowanego mięsa dzików, w których znajdują się larwy[4].
Przez długi czas A. alata uważano za niepatogenną dla ludzi. W XX wieku zauważono jednak, że pasożyt ten może wywołać chorobę zwaną alarioza. Jest to zoonoza występująca sporadycznie, którą zalicza się do tzw. „emerging disease” (chorób nowo pojawiających się o wzrastającym znaczeniu)[4].
W Polsce zachorowania na alariozę były wynikiem spożycia mięsa z dzików i gęsi zarażonych A. alata, a nie poddanych odpowiedniej obróbce termicznej[2].
W 1976 roku udowodniono zarażenie Alaria alata dwudziestoczteroletniego mężczyzny z Kanady, u którego wystąpiły objawy grypopodobne: bóle głowy, gorączka, kaszel, omdlenia[3].
Opisano również postać oczną alariozy, w której dochodzi do zapalenia siatkówki i nerwu wzrokowego[4].
Diagnostyka i wykrywanie edytuj
Ze względu na brak objawów patognomonicznych zarażenie motyliczką mięśniową jest trudne do wykrycia zarówno u zwierząt[5], jak i u ludzi[5].
U ludzi potwierdzeniem zarażenia może być badanie bioptatu mięśni, metoda ta jest jednak inwazyjna dla pacjenta[4].
U żywicieli ostatecznych inwazję można wykrywać badaniem parazytologicznym kału lub treści jelit (pośmiertnie)[2][4].
U dzików motyliczkę mięśniową wykrywa się pośmiertnie (jako jedno z badań poubojowych) jedną z czterech metod:
- Metoda wytrawiania z użyciem magnetycznego mieszadła – referencyjna metoda używana do wykrywania włośnia krętego
- Metoda kompresorowa – również metoda używana do wykrywania włośnia krętego
- Metoda wytrawiania z użyciem wyciągu z trzustki, kwasów żółciowych i sody oczyszczonej[2]
- Metoda AMT (A. alata mesocercariae migration technique) – technika migracji mesocerkarii A. alata
Metoda 1 i 2 uważane są za mało skuteczne. Ostatnia z metod została wynaleziona w Federalnym Instytucie ds. Oceny Ryzyka w Niemczech. Obecnie jest najskuteczniejszą i dedykowaną wykrywaniu postaci larwalnej A. alata w mięsie dzików[2].
W Polsce badania te wykonują między innymi: Państwowy Instytut Weterynaryjny – Państwowy Instytut Badawczy w Puławach oraz Zakład Higieny Weterynaryjnej w Krakowie[6].
Przypisy edytuj
- ↑ a b c d e Jerzy Gundłach, Andrzej Sadzikowski, Parazytologia i parazytozy zwierząt, Warszawa: Państwowe Wydawnictw Rolnicze i Leśne, 2004, s. 186, 274, ISBN 83-09-01825-8.
- ↑ a b c d e f g h Ewa Chmurzyńska i inni, Alaria alata jako potencjalne zagrożenie zdrowia ludzi – występowanie i rozpoznawanie, „Życie Weterynaryjne” (88(9)), 2013.
- ↑ a b Katharina Mohl i inni, Biology of Alaria spp. and human exposition risk to Alaria mesocercariae – a review, „Parasitology Research”, 2009, DOI: 10.1007/s00436-009-1444-7.
- ↑ a b c d e f Alicja Wasiluk, Alarioza – przywrzyca nowo rozpoznawana, „Wiadomości Parazytologiczne” (55(4)), 2009, s. 349–352.
- ↑ a b Alicja Wasiluk, Alaria alata – infection – threatening yet rarely detedted trematodiasis Alaria alata – przywrzyca aktualnie zagrażająca choć rzadko wykrywana, „Journal of Laboratory Diagnostics”, 49 (1), 2013, s. 33–37 [dostęp 2017-09-05] [zarchiwizowane z adresu 2017-09-05].
- ↑ WOJEWÓDZKI INSPEKTORAT WETERYNARII W KRAKOWIE [online], www.wiw.krakow.pl [dostęp 2017-09-07].