Arrenotokia, arhenotokia, arrhenotokia – forma dzieworództwa (partenogenezy), w której z niezapłodnionych komórek jajowych rozwijają się samce. Dokładny zakres pojęciowy tego terminu różni się w zależności od autora[1]. Arrenotokia może ograniczać się do powstawania haploidalnych samców bądź też obejmować również powstawanie samców diploidalnych o trwale nieaktywnym jednym z zestawów chromosomów (parahaploidalność), może też określać wszystkie przypadki, gdy samiec powstaje z udziałem partenogenezy (np. mszyce, wśród których samce są diploidami X0)[1]. Jednak kiedy zarówno samce, jak i samice powstają z niezapłodnionych jaj, używa się zwykle terminu „deuterotokia”[2]. Arrenotokia występuje między innymi u owadów błonkoskrzydłych[3] i wciornastków[4].

W najczęściej używanym znaczeniu arrenotokia oznacza jedynie arrenotokię haploidalną – wydawania na świat haploidalnych samców z niezapłodnionych jaj u owadów wykorzystujących haplodiploidalny system determinacji płci. Samce, jak wspomniano, rodzą się dzieworodnie, podczas gdy diploidalne samice (poza pewnymi rzadkimi wyjątkami) partenogenezy telitokicznej[5] wylęgają się z zapłodnionych jaj, mając obojga rodziców. Podobne zjawisko polega na rozwoju partenogenetycznych diploidalnych jaj w samce poprzez unieczynnienie jednego z zestawów genów w heterochromatynie[6]. Określa się je mianem arrenotokii diploidalnej[7].

Przypisy

edytuj
  1. a b B.B. Normark. The evolution of alternative genetic systems in insects. „Annual Review of Entomology”. 48, s. 397–423, 2003. DOI: 10.1146/annurev.ento.48.091801.112703. PMID: 12221039. (ang.). 
  2. I.A. Gavrilov, V.G. Kuznetsova. On some terms used in the cytogenetics and reproductive biology of scale insects (Homoptera: Coccinea). „Comparative Cytogenetics”. 1 (2), s. 169–174, 2007. ISSN 1993-078X. (ang.). 
  3. David A. Grimaldi, Michael S. Engel: Evolution of the Insects. Cambridge University Press, 2005-05-16, s. 408. ISBN 978-0-521-82149-0. (ang.).
  4. Michael J.D. White. Chromosomal mechanisms in animal reproduction. „Bolletino di zoologia”. 51 (1-2), s. 1–23, 1984. DOI: 10.1080/11250008409439455. ISSN 0373-4137. (ang.). 
  5. Pearcy, M.; Aron, S.; Doums, C.; Keller, L. Conditional Use of Sex and Parthenogenesis for Worker and Queen Production in Ants. „Science”. 306, s. 1780–1783, 2004. (ang.). 
  6. U. Nur. Diploid arrhenotoky and automictic thelytoky in soft scale insects (Lecaniidae: Coccoidea: Homoptera). „Chromosoma”. 39 (4), s. 381–401, 1972. (ang.). 
  7. U. Nur. Parthenogenesis in Coccids (Homoptera). „Integrative and Comparative Biology”. 11 (2), s. 301–308, 1971. DOI: 10.1093/icb/11.2.301. (ang.).