Wikipedia

Mszyce

owad

Mszyce (Aphidomorpha lub Aphidoidea) – infrarząd lub nadrodzina owadów z rzędu pluskwiaków i podrzędu piersiodziobych. Obejmuje między 4,6 a 5 tysięcy opisanych gatunków. Występują masowo, żerują na roślinach.

Mszyce
Aphidomorpha[1]
Becker-Migdisova et Aizenberg, 1962
Okres istnienia: anizyk–dziś
247.2/0
247.2/0
Ilustracja
Aphididae sp.
Systematyka
Domena

eukarionty

Królestwo

zwierzęta

Typ

stawonogi

Gromada

owady

Podgromada

uskrzydlone

Rząd

pluskwiaki

Podrząd

piersiodziobe

Infrarząd

mszyce

Synonimy
  • Aphidina
  • Aphidinea
  • Aphidodea
Systematyka w Wikispecies
Multimedia w Wikimedia Commons
Hasło w Wikisłowniku

W wydanym w 2016 roku zeszycie z serii Klucze do oznaczania owadów Polski zastosowano nazwy: Aphidomorpha – mszyce, Aphidoidea – mszyce właściwe[2].

Charakterystyka

edytuj
 
Mszyce z gatunku Aphis nerii żerujące na pąkach kwiatowych oleandra

Są to małe owady o miękkim, delikatnym ciele i błoniastych skrzydłach, często zredukowanych. Odwłok baryłkowaty, z zaznaczoną wyraźnie segmentacją. Przechodzą przeobrażenie niezupełne.

Mszyce są roślinożerne: wysysają sok z roślin, trawiąc go częściowo, a pozostałość wydalają w postaci spadzi. Ilość pobieranego soku jest bardzo duża, sięgając ⅓ masy owada/godz.[3] Często są przyczyną znacznych szkód w uprawach. Przeciw mszycom stosuje się opryskiwanie pestycydami. Naturalnymi wrogami mszyc są biedronkowate i złotookowate.

Mszyce, mrówki i pszczoły

edytuj
 
Mrówka wśród mszyc

Niektóre gatunki mszyc żyją w symbiozie z mrówkami. Wydaliny mszyc, zawierające znaczne ilości cukrów, aminokwasów i innych związków, są atrakcyjnym pokarmem dla niektórych gatunków mrówek, które z kolei zapewniają mszycom ochronę przed drapieżnikami i dbają o zapewnienie im wydajnych miejsc żerowania[3].

Wydaliny mszyc w połączeniu z sokiem roślinnym wyciekającym z uszkodzonych tkanek tworzą tzw. spadź[a]. Jest ona zbierana przez pszczoły, a wytworzone z niej miody zwane są miodami spadziowymi[5][6].

Rozprzestrzenienie

edytuj

Owady te występują głównie w strefie klimatu umiarkowanego. Współczesną faunę mszyc (afidofaunę) podzielić można na grupę arktyczno-trzeciorzędową, zasiedlającą półkulę północną oraz grupę antarktyczno-kredową, która ma charakter reliktowy, a jej przedstawiciele występują w strefie umiarkowanej półkuli południowej i w górzystych rejonach tropikalnych. Najlepiej przebadana jest fauna europejska. W jej skład wchodzi około 1000 gatunków[7], z których w Polsce stwierdzono prawie 700[8]. (zobacz: mszyce Polski)

Systematyka

edytuj

Do mszyc należy według różnych źródeł ponad 4600[9] lub blisko 5000 opisanych gatunków[8]. W starszych systemach, w których pluskwiaki równoskrzydłe miały rangę rzędu, mszycom nadawano rangę podrzędu[10][7]. Później jednak wykazano parafiletyzm pluskwiaków równoskrzydłych[11], a mszyce włączono w skład rzędu pluskwiaków i podrzędu piersiodziobych[12][11]. Część systematyków nadaje mszycom rangę infrarzędu (Aphidomorpha)[8][13], w obrębie którego jedną z nadrodzin są Aphidoidea[13]. Inni rezygnują z podziału piersiodziobych na infrarzędy i operują wyłącznie podziałem na nadrodziny – jedną z nich są mszyce (Aphidoidea)[1][9]. Wińcowate i ochojnikowate mogą być włączone w skład nadrodziny Aphidoidea[9], wyłączone w osobną nadrodzinę nazwaną Adelgoidea[1] lub Phylloxeroidea[14] albo wyłączone w dwie różne nadrodziny: Adelgoidea i Phylloxeroidea[13]. Liczba podawanych rodzin mszyc może być bardzo różna – wiele tradycyjnie wyróżnianych rodzin część systematyków włącza w skład mszycowatych (Aphididae)[8][9].

Klasyfikacja według Aphid Species File (2017)[13]:

Klasyfikacja współczesnych rodzin polskich według Biodiversity Map[15]:

Filogeneza

edytuj
 
Mszyca w bursztynie bałtyckim

Mszyce (Aphidomorpha) wyewoluowały prawdopodobnie w permie[7], natomiast w zapisie kopalnym znane są od wczesnego anizyku[16]. Jako ich grupę siostrzaną większość analiz wskazuje czerwce[9], z którymi tworzą klad Aphidiformes[12]. Filogeneza mszyc jest słabo rozpoznana. Niejasne są relacje pomiędzy rodzinami współczesnymi, chociaż większość analiz wskazuje, że ochojnikowate i wińcowate stanowią grupy siostrzane. Ponad 97% współczesnych gatunków należy do rodziny mszycowatych sensu lato, wyróżniającej się obecnością endosymbiotycznej bakterii Buchnera. Relacje filogenetyczne w jej obrębie również są niewystarczająco rozpoznane i monofiletyzm tylko kilku podrodzin potwierdzono w badaniach molekularnych[9].

Zobacz też

edytuj

Uwagi

edytuj
  1. ↑ Terminem spadź określa się czasem także samą wydzielinę mszyc[3][4].

Przypisy

edytuj
  1. ↑ a b c Aphidomorpha, [w:] Integrated Taxonomic Information System (ang.).
  2. ↑ Roman Hałaj, Barbara Osiadacz: Pluskwiaki - Hemiptera. Cz. XVII: Zeszyt 5c, Mszyce / Aphids - Aphidomorpha, Mszyce właściwe - Aphidoidea, Rodziny / Families: Hormaphididae, Mindaridae, Phloeomyzidae, Thelaxidae. Wrocław: 2016, seria: Klucze do oznaczania owadów Polski; Keys for the identification of Polish insects.
  3. ↑ a b c Piotr Ślipiński: Cukier za ochronę. [w:] Wiedza i Życie [on-line]. 2012. [dostęp 2017-07-25]. [zarchiwizowane z tego adresu (2018-04-20)].
  4. ↑ Witold Doroszewski (red.): spadź. [w:] Słownik języka polskiego [on-line]. PWN. [dostęp 2017-07-25].
  5. ↑ spadź. [w:] Słownik terminów biologicznych [on-line]. PWN. [dostęp 2017-07-25].
  6. ↑ spadź, [w:] Encyklopedia PWN [online], Wydawnictwo Naukowe PWN [dostęp 2017-07-25].
  7. ↑ a b c Henryk Szelęgiewicz: Klucze do oznaczania owadów Polski cz. XVII Pluskwiaki równoskrzydłe – Homoptera z. 5a Mszyce – Aphidodea: Wstęp i Lachnidae. Warszawa: PWN, Polskie Towarzystwo Entomologiczne, 1978.
  8. ↑ a b c d Barbara Lis, Jerzy A. Lis: Rząd: pluskwiaki – Hemiptera. W: Zoologia t. 2 Stawonogi cz. 2 Tchawkodyszne. Czesław Błaszak (red.). Wydawnictwo Naukowe PWN, 2012. ISBN 978-83-01-17062-2.
  9. ↑ a b c d e f Lars Podsiadlowski: Phylogeny of the Aphids. W: Biology and Ecology of Aphids. Andreas Vilcinskas (red.). CRC Press, 2016. ISBN 978-1-4822-3676-7.
  10. ↑ Jiří Zahradník: Przewodnik: Owady. Warszawa: Multico, 2000, s. 35–37.
  11. ↑ a b   P. J. Gullan. Why the taxon Homoptera does not exist. „Entomologica”. 33, s. 101–104, 1999. [dostęp 2017-07-27]. 
  12. ↑ a b   Dimitri Forero. The systematics of the Hemiptera. „Revista Colombiana de Entomología”. 34 (1), s. 1–22, 2008. [dostęp 2017-07-27]. 
  13. ↑ a b c d Colin Favret, David C. Eades, Gary L. Miller, Gexia Qiao, Masakazu Sano, Andrey V. Stekolshchikov: Aphidiomorpha. [w:] Aphid Species File (Version 5.0/5.0) [on-line]. [dostęp 2017-07-26].
  14. ↑ Sternorrhyncha. [w:] Fauna Europaea [on-line]. [dostęp 2017-07-26].
  15. ↑ B. Osiadacz: nadrodzina: Aphidoidea. [w:] Biodiversity Map [on-line]. [dostęp 2017-07-27].
  16. ↑   J. Szwedo, A. Nel. The oldest aphid insect from the Middle Triassic of the Vosges, France. „Acta Palaeontologica Polonica”. 56 (4), s. 757–766, 2011. DOI: 10.4202/app.2010.0034. 
Źródło: „https://pl.wikipedia.org/w/index.php?title=Mszyce&oldid=71323534”