Atacama Pathfinder Experiment
Atacama Pathfinder Experiment (APEX) – radioteleskop o średnicy 12 metrów, działający na falach milimetrowych i submilimetrowych (między zakresem podczerwonym a radiowym). Instrument znajduje się na wysokości 5100 m n.p.m., na płaskowyżu Chajnantor na pustyni Atacama w Chile i pozwala na badanie zimnego pyłu i gazu w Drodze Mlecznej i odległych galaktykach.
| |
| Państwo | |
|---|---|
| Organizacja | |
| Lokalizacja |
płaskowyż Chajnantor na pustyni Atacama |
| Wysokość n.p.m. |
5100 |
| Ukończenie budowy |
25 września 2005 r. |
| Typ | |
| Średnica zwierciadła |
12 m |
Położenie na mapie Chile  | |
| 23°00′21″S 67°45′33″W/-23,005833 -67,759167 | |
| Strona internetowa | |
APEX stanowi pojedynczą prototypową antenę przygotowaną dla projektu ALMA, w skład którego wchodzi sieć 54 anten o średnicach po 12 metrów oraz dodatkowych 12 anten siedmiometrowych[1]. ALMA ma znacznie większą rozdzielczość kątową niż APEX, ale pole widzenia ma znacznie mniejsze. Oba teleskopy będą się uzupełniać – APEX będzie wyszukiwał obiekty na dużych obszarach nieba, które ALMA będzie dokładniej badać.
Jednym z głównych instrumentów na APEX jest LABOCA (Large APEX Bolometer Camera). LABOCA używa niezmiernie czułych termometrów (bolometrów) do wykrywania fal submilimetrowych. Aby wykrywać niewielkie zmiany temperatury spowodowane promieniowaniem submilimetrowym, każdy z termometrów jest chłodzony do mniej niż 0,3 stopnia powyżej zera absolutnego. Wysoka czułość LABOCA, wraz z szerokim polem widzenia (jedna trzecia rozmiaru tarczy Księżyca w pełni), czynią instrument wysoce precyzyjnym narzędziem do obrazowania submilimetrowego Wszechświata[2].
APEX to efekt współpracy Max Planck Institute for Radio Astronomy (MPIfR), Onsala Space Observatory (OSO) oraz ESO. Teleskop jest obsługiwany przez ESO[2]. Oficjalne uruchomienie radioteleskopu nastąpiło 25 września 2005 roku.
Obserwacje i odkrycia
edytujMiędzynarodowy zespół astronomów pracujący na APEX po raz pierwszy w historii zarejestrował obecność cząsteczek nadtlenku wodoru w chmurach kosmicznego gazu i pyłu. Odkrycia dokonano w obszarze oddalonym 400 lat świetlnych od Ziemi w pobliżu ro Ophiuchi, gwiazdy położonej w gwiazdozbiorze Wężownika. W tym rejonie na jedną cząsteczkę nadtlenku wodoru przypada miliard cząsteczek wodoru. Naukowcy sądzą, że nadtlenek tworzy się na powierzchni ziaren kosmicznego pyłu. Dalsza reakcja chemiczna nadtlenku wodoru z wodorem prowadzi do powstania wody[3].
Inny zespół astronomów kierowany przez Thomasa Preibischa (z obserwatorium Uniwersytetu Ludwika i Maksymiliana w Monachium), we współpracy z Karlem Mentenem oraz Fredericiem Schullerem (z Max-Planck-Institut für Radioastronomie w Bonn), korzystając z kamery LABOCA zbadali w zakresie fal submilimetrowych zimne, pyłowe obłoki, z których w mgławicy NGC 3372 w gwiazdozbiorze Kila tworzą się gwiazdy. Mgławica w Kilu znajduje się w odległości 7500 lat świetlnych od Ziemi. Należy do najjaśniejszych mgławic na niebie, ponieważ posiada liczną populację młodych i masywnych gwiazd. Zakres submilimetrowy jest kluczowy do badania, w jaki sposób powstają gwiazdy i jak oddziałują ze swoimi macierzystymi obłokami. W temperaturze –250ºC ziarna pyłu są bardzo zimne, więc promieniowanie elektromagnetyczne obłoków może zostać dostrzeżone jedynie na falach submilimetrowych. Badania pozwoliły określić dokładną masę gazu i pyłu w obszarze mgławicy. Masa obłoków gazu i pyłu to około 140 000 mas Słońca, a gwiazd tworząch się w mgławicy to 25 000 mas Słońca[4].
Przypisy
edytuj- ↑ ESO: ALMA. [dostęp 2011-11-22].
- ↑ a b ESO: APEX. [dostęp 2011-11-22].
- ↑ ESO: W kosmosie zaobserwowano nadtlenek wodoru. 2011-07-06. [dostęp 2013-03-28].
- ↑ ESO: APEX daje nam nowe spojrzenie na formowanie się gwiazd w mgławicy w Kilu. 2011-11-16. [dostęp 2011-11-19].
Linki zewnętrzne
edytuj- Atacama Pathfinder EXperiment APEX – strona oficjalna (ang.)
- ESO – wideo (ang.)
- ESO – zdjęcia (ang.)
- ESO – opis instrumentu