Czepiakowate

Czepiakowate
	Atelidae
	J.E. Gray, 1825
	; Przedstawiciel rodziny – wyjec brązowy (Alouatta guariba)
	Systematyka
Domena	eukarionty
Królestwo	zwierzęta
Typ	strunowce
Podtyp	kręgowce
Gromada	ssaki
Podgromada	żyworodne
Infragromada	łożyskowce
Rząd	naczelne
Podrząd	wyższe naczelne
Infrarząd	małpokształtne
Parvordo	małpy szerokonose
Rodzina	czepiakowate
	Typ nomenklatoryczny
	Ateles É. Geoffroy Saint-Hilaire, 1806
Podrodziny
	2 podrodziny – zobacz opis w tekście
	2 podrodziny – zobacz opis w tekście
	Systematyka w Wikispecies
	Multimedia w Wikimedia Commons

Czepiakowate^[3] (Atelidae) – rodzina nadrzewnych ssaków naczelnych z infrarzędu małpokształtnych (Simiiformes) obejmująca czepiaki i wyjce – największe i najgłośniejsze małpy Nowego Świata, dawniej włączane do rodziny płaksowatych.

Zasięg występowania

Czepiakowate zamieszkują Amerykę Południową i Środkową – od Meksyku po północną Argentynę^[4]^[5]. Zasiedlają lasy różnych typów, głównie gęste lasy pierwotne, ale występują również w młodszych i rzadszych formacjach leśnych.

Charakterystyka

Osiągają długość ciała od 38 do ponad 90 cm. Masa ciała największych gatunków osiąga 15 kg. Chwytny i długi ogon ma 50–90 cm długości i jest aktywnie wykorzystywany jako piąta kończyna, do przytrzymywania się gałęzi. Ubarwienie od płowożółtego, przez szare do czarnego. Kończyny wielu gatunków są bardzo długie.

Wzór zębowy		I	C	P	M
36	=	2	1	3	3
36	=	2	1	3	3

Niektóre gatunki czepiakowatych poruszają się wśród koron drzew metodą brachiacji. Żyją w stadach. Prowadzą dzienny tryb życia. Dużo czasu przeznaczają na odpoczynek. Przebywają niemal wyłącznie w koronach drzew, sporadycznie obserwowano osobniki schodzące na ziemię. Żywią się różnymi częściami roślin, głównie owocami, oraz owadami. Wyjce znane są z sygnalizowania swojej obecności głośnym wyciem.

Po ok. 7-miesięcznej ciąży samica rodzi jedno, rzadziej dwa młode. Młodymi opiekuje się matka – dotychczas nie stwierdzono, by samce uczestniczyły w wychowie młodych. Czepiakowate żyją średnio 16–20 lat w warunkach naturalnych, ok. 25 lat w niewoli, a wiek najstarszego z obserwowanych osobników wynosił 48 lat.

Systematyka

Czepiakowate zaliczane były wcześniej w randze podrodziny Atelinae do rodziny płaksowatych (Cebidae). W wyniku rewizji systematyki przeprowadzonej na podstawie wyników badań molekularnych oraz ponownego zbadania eksponatów muzealnych zaklasyfikowane zostały wraz z Alouattinae, do której zaliczane są wyjce, jako odrębna rodzina Atelidae. Do rodziny należą następujące podrodziny^[6]^[7]^[3]:

Alouattinae Trouessart, 1897 – wyjce
Atelinae J.E. Gray, 1825 – czepiaki

Przypisy

↑ Atelidae, [w:] Integrated Taxonomic Information System (ang.).
↑ J.E. Gray. An Outline of an Attempt at the Disposition of Mammalia into Tribes and Families, with a List of the Genera apparently appertaining to each Tribe. „Annals of Philosophy”. New Series. 10, s. 338, 1825. (ang.).
↑ ^a ^b Nazwy polskie za: W. Cichocki, A. Ważna, J. Cichocki, E. Rajska-Jurgiel, A. Jasiński & W. Bogdanowicz: Polskie nazewnictwo ssaków świata. Warszawa: Muzeum i Instytut Zoologii PAN, 2015, s. 42–44. ISBN 978-83-88147-15-9. (pol. • ang.).
↑ A.B. Rylands, R.A. Mittermeier, F.M. Cornejo, T.R. Defler, K.E. Glander, W.R. Konstant, L.P. Pinto & M. Talebi: Family Atelidae (Howlers, Spider and Woolly Monkeys and Muriquis). W: R.A. Mittermeier, A.B. Rylands & D.E. Wilson (redaktorzy): Handbook of the Mammals of the World. Cz. 3: Primates. Barcelona: Lynx Edicions, 2013, s. 484–549. ISBN 978-84-96553-89-7. (ang.).
↑ D.E. Wilson & D.M. Reeder (redaktorzy): Family Atelidae. [w:] Mammal Species of the World. A Taxonomic and Geographic Reference (Wyd. 3) [on-line]. Johns Hopkins University Press, 2005. [dostęp 2020-11-07].
↑ N. Upham, C. Burgin, J. Widness, M. Becker, C. Parker, S. Liphardt, I. Rochon & D. Huckaby: Treeview of Mammalian Taxonomy Hierarchy. [w:] ASM Mammal Diversity Database (Version 1.11) [on-line]. American Society of Mammalogists. [dostęp 2023-09-14]. (ang.).
↑ C.J. Burgin, D.E. Wilson, R.A. Mittermeier, A.B. Rylands, T.E. Lacher & W. Sechrest: Illustrated Checklist of the Mammals of the World. Cz. 1: Monotremata to Rodentia. Barcelona: Lynx Edicions, 2020, s. 212–218. ISBN 978-84-16728-34-3. (ang.).

Bibliografia

Dewey, T.: Atelidae. (On-line), Animal Diversity Web, 2007. [dostęp 2008-05-17]. (ang.).
Kazimierz Kowalski: Ssaki, zarys teriologii. Warszawa: PWN, 1971.
Zwierzęta : encyklopedia ilustrowana. Warszawa: Wydawnictwo Naukowe PWN, 2005. ISBN 83-01-14344-4.

[itis-1] Atelidae, [w:] Integrated Taxonomic Information System (ang.).

[Gray-2] J.E. Gray. An Outline of an Attempt at the Disposition of Mammalia into Tribes and Families, with a List of the Genera apparently appertaining to each Tribe. „Annals of Philosophy”. New Series. 10, s. 338, 1825. (ang.).

[Cichocki&inni-3] Nazwy polskie za: W. Cichocki, A. Ważna, J. Cichocki, E. Rajska-Jurgiel, A. Jasiński & W. Bogdanowicz: Polskie nazewnictwo ssaków świata. Warszawa: Muzeum i Instytut Zoologii PAN, 2015, s. 42–44. ISBN 978-83-88147-15-9. (pol. • ang.).

[Rylands&inni-4] A.B. Rylands, R.A. Mittermeier, F.M. Cornejo, T.R. Defler, K.E. Glander, W.R. Konstant, L.P. Pinto & M. Talebi: Family Atelidae (Howlers, Spider and Woolly Monkeys and Muriquis). W: R.A. Mittermeier, A.B. Rylands & D.E. Wilson (redaktorzy): Handbook of the Mammals of the World. Cz. 3: Primates. Barcelona: Lynx Edicions, 2013, s. 484–549. ISBN 978-84-96553-89-7. (ang.).

[Wilson&Reeder-5] D.E. Wilson & D.M. Reeder (redaktorzy): Family Atelidae. [w:] Mammal Species of the World. A Taxonomic and Geographic Reference (Wyd. 3) [on-line]. Johns Hopkins University Press, 2005. [dostęp 2020-11-07].

[mdd-6] N. Upham, C. Burgin, J. Widness, M. Becker, C. Parker, S. Liphardt, I. Rochon & D. Huckaby: Treeview of Mammalian Taxonomy Hierarchy. [w:] ASM Mammal Diversity Database (Version 1.11) [on-line]. American Society of Mammalogists. [dostęp 2023-09-14]. (ang.).

[Burgin&inni-7] C.J. Burgin, D.E. Wilson, R.A. Mittermeier, A.B. Rylands, T.E. Lacher & W. Sechrest: Illustrated Checklist of the Mammals of the World. Cz. 1: Monotremata to Rodentia. Barcelona: Lynx Edicions, 2020, s. 212–218. ISBN 978-84-16728-34-3. (ang.).

[3]

[1]

[2]

[4]

[5]

[6]

[7]