Bronna Góra (miejsce straceń)
Bronna Góra (biał. Бронная гара) – miejsce masowych zbrodni nazistowskich obok wsi Bronna Góra, popełnionych w 1942 roku na Białorusi, zamordowano tamże około 50 000 osób, w większości Żydów.
Historia edytuj
Bronna Góra znajduje się koło Baranowiczów[1], w połowie drogi kolejowej pomiędzy Brześciem a Mińskiem[2]. Teren przeznaczony na zbrodnie został ogrodzony przez niemiecką policję[3].
Od maja do listopada 1942 roku Bronna Góra stała się miejscem masowych egzekucji ludzi z gett w Berezie, Horodecu, Janowie i Kobryniu[4]. Trafili tu także Żydzi z Antopola przed likwidacją tamtejszego getta[5]. Ofiary przywożono koleją[4]. Przyjazd i odjazd pociągów ze stacji Bronna Góra był kontrolowany przez naczelnika stacji kolejowej Heila oraz oficerów dyżurnych o nazwiskach Pike i Schmidt[6].
Około 6:00 15 października 1942 roku nieżydowski mieszkaniec Brześcia poinformował Żydów z brzeskiego getta, że zostało ono otoczone przez Niemców[2]. Żydzi zostali załadowani do wagonów w kierunku Bronnej Góry, gdzie zostali zamordowani poprzez rozstrzelanie, a ich ciała wrzucono do przygotowanych uprzednio dołów[2] przez okolicznych chłopów[4]. Masakra trwała cały dzień, zabito wówczas około 20 000 osób, prawdopodobnie wszyscy z nich byli narodowości żydowskiej[2]. Zidentyfikowano co najmniej 12 260 ofiar[2]. W 1944 roku, gdy Sowieci wyzwolili Brześć, w mieście ocalało tylko 9 Żydów[2].
Nie widadomo, które dokładnie oddziały nazistowskie były odpowiedzialne za przeprowadzenie egzekucji, jednak z pewnością zaangażowane były oddziały Sicherheitspolizei i Sicherheitsdienst[7]. Niemcy wycofywali się terenu Białorusi w 1944 roku i próbowali zatrzeć ślady zbrodni. Przymusowi robotnicy wykopywali i palili zwłoki, a następnie sami zostali zabici[4].
Upamiętnienie edytuj
Obecnie miejsce zbrodni i zbiorowa mogiła znajdują się w lesie[8], który przecina stare torowisko[9]. Przy nim wzniesiono pomnik w kształcie wygiętych szyn z dzwonem[4] oraz inskrypcją o treści: ponad 50 000 obywateli radzieckich oraz obywateli z Europy Wschodniej głównie narodowości żydowskiej zostało brutalnie zamordowanych przez faszystów podczas Wielkiej Wojny Ojczyźnianej, 1941–1945[2].
Przypisy edytuj
- ↑ Jo David, How to Trace Your Jewish Roots: Discovering Your Unique History, Kensington Publishing Corporation, 2000, s. 202, ISBN 978-0-8065-2042-1 [dostęp 2023-12-19] (ang.).
- ↑ a b c d e f g The Brest Ghetto Passport Archive [online], www.jewishgen.org [dostęp 2023-12-19].
- ↑ Ben Kiernan i inni, The Cambridge World History of Genocide: Volume 3, Genocide in the Contemporary Era, 1914–2020, Cambridge University Press, 31 stycznia 2023, ISBN 978-1-108-80627-5 [dostęp 2023-12-19] (ang.).
- ↑ a b c d e Bronna Góra (Bronnaja Gora) - miejsce masowych egzekucji - Sites of martyrdom - Heritage Sites - Bronna Góra - Virtual Shtetl [online], web.archive.org, 7 czerwca 2014 [dostęp 2023-12-19] [zarchiwizowane z adresu 2014-06-07].
- ↑ ANTOPAL: Brest. Belarus. International Jewish Cemetery Project [online], IAJGS Cemetery Project [dostęp 2023-12-19] (ang.).
- ↑ Василий Семенович Гроссман, The Black Book: The Ruthless Murder of Jews by German-Fascist Invaders Throughout the Temporarily-occupied Regions of the Soviet Union and in the Death Camps of Poland During the War of 1941-1945, Holocaust Publications, 1981, s. 217, ISBN 978-0-89604-031-1 (ang.).
- ↑ Jeffry Diefendorf, Holocaust Educational Foundation, Lessons and Legacies VI: New Currents in Holocaust Research, Northwestern University Press, 1991, s. 60, ISBN 978-0-8101-2001-3 (ang.).
- ↑ Miejsca Pamięci Narodowej (obwód brzeski) [online], Kresy24.pl - Wschodnia Gazeta Codzienna [dostęp 2023-12-19] (pol.).
- ↑ Olga Lengyel, Five Chimneys: A Woman Survivor’s True Story Of Auschwitz [Illustrated Edition], Pickle Partners Publishing, 6 listopada 2015, s. 44, ISBN 978-1-78625-179-4 [dostęp 2023-12-19] (ang.).