Browar Karscha
Browar Karscha – browar w Kielcach, na Wzgórzu Karscha, przy skrzyżowaniu ulic Jana Pawła II i Ogrodowej, wybudowany w latach 1869–1872 i zamknięty po 1916 roku.
 Browar Karscha (2010) | |
| Browar Karscha | |
| Państwo | |
|---|---|
| Siedziba |
Kielce, Wzgórze Karscha |
| Data założenia |
1872[a] |
| Data zamknięcia |
po 1916 |
Położenie na mapie Kielc  | |
Położenie na mapie Polski  | |
Położenie na mapie województwa świętokrzyskiego  | |
 50°51′58,5″N 20°37′36,7″E/50,866250 20,626861
| |
Historia
edytujPierwotnie teren, na którym znajduje się Browar Karscha, należał do rozciągającego się do Sukowa biskupiego folwarku zwanego Psiarnią, upaństwowionego pod koniec XVIII w., podobnie jak inne dobra biskupów krakowskich[1]. W 1847 Aleksander Dunin Borkowski został mianowany budowniczym powiatu kieleckiego, zaś trzy lata później, najprawdopodobniej z protekcją naczelnika powiatu kieleckiego Tomasza Zielińskiego, otrzymał w wieczystą dzierżawę za roczny czynsz 9 rubli[b] ową posiadłość na wzgórzu. Borkowski wybudował tam dwór według swojego projektu, oficynę, stajnię i wozownię. Od strony południowej założył ogród[2].
W 1868 Borkowskiego pozbawiono stanowiska ze względu na to, że nie miał protekcji naczelnika. Został więc zmuszony do odsprzedania posiadłości za 15 tys. rubli[b] pochodzącym z Radomia Stumpfom. Wybudowali oni tu w latach 1869–1872 browar według projektu Franciszka Ksawerego Kowalskiego[2][3]. Zakład stał się jednym z najnowocześniejszych tego typu na ziemiach polskich[c]. W 1878 zyskał on napęd parowy o mocy 35 koni. W najlepszych latach swojej działalności browar zatrudniał 64 pracowników[1].
Pod koniec XIX w. właścicielem browaru stał się inny radomski przemysłowiec, Teodor Karsch, który zakupił go za 205 728 rubli[4]. Z jego polecenia dobudowano od strony wschodniej funkcjonującą do dziś oficynę[1]. Po 1916 produkcja piwa zaczęła podupadać, choć w okresie międzywojennym produkowano jeszcze gatunkowe wódki i likiery[4]. W 1921 w browarze pracowało 30 pracowników, budynki powoli uległy dewastacji. Po zakończeniu II wojny światowej wywłaszczono je z przeznaczeniem na magazyny. Część z nich została rozebrana, a w 1958 dwór został przejęty przez państwo[2].
Obecnie
edytujObecnie Wzgórze Karscha jest własnością prywatną. Wyjątkiem jest budynek starego browaru[5]. W 2007 pojawił się pomysł na budowę kamienic wzdłuż ul. Jana Pawła II i zabudowę pozostałości ogrodu. Developer postanowił otworzyć w budynku restaurację oraz wybudować obok apartamentowce, na co nie zgodził się konserwator zabytków[6].
Uwagi
edytuj- ↑ Budowę rozpoczęto w 1869.
- ↑ a b Rubel był wówczas jednostką monetarną używaną w Królestwie Kongresowym.
- ↑ W latach 1795–1918 Rzeczpospolita Obojga Narodów znajdowała się pod zaborami.
Przypisy
edytuj- ↑ a b c Dorota Kosierkiewicz, Jak to z browarem było, „Kielce Plus”, 13 czerwca 2010, s. 11.
- ↑ a b c Jak to z browarem było..., [w:] Swietokrzyskie.org.pl [online] [dostęp 2010-06-14].
- ↑ Histmag "Piwa bawarskie, zwyczajne, portery. Historia browaru Karscha w Kielcach [1]
- ↑ a b Jan Zieliński, Kielce w Polsce Ludowej, Warszawa: Ludowa Spółdzielnia Wydawnicza, 1978, s. 34.
- ↑ Agata Kowalczyk, Wzgórze Karscha – co miasto zrobi z obskurnym budynkiem po browarze?, [w:] Echo Dnia Świętokrzyskie [online], 17 marca 2009 [dostęp 2010-06-14].
- ↑ Zastrzeżenia do zabudowy wzgórza Karscha, [w:] Gazeta.pl [online] [dostęp 2010-06-14] [zarchiwizowane z adresu 2012-07-10].