Bunt dwulatka
Bunt dwulatka – zespół zachowań małego dziecka, pojawiający się mniej więcej między 18. a 26. miesiącem życia (może to nastąpić do dwóch miesięcy wcześniej lub znacznie później, zależnie od stopnia rozwoju osobniczego).
Dziecko w wyżej wymienionym okresie zaczyna zdawać sobie sprawę z różnicy między oczekiwaniami a możliwością ich spełnienia. W przypadku, kiedy nie może spełnić swych pragnień (np. poprzez zakaz rodzicielski) pojawia się nowe dla niego uczucie frustracji i gniewu, pogłębiające się zwłaszcza w fazach zmęczenia, bądź głodu. Dziecko poznaje w tym okresie siłę swojej woli, możliwość samostanowienia i przeciwstawiania się rzeczywistości. Sprawdza też zakres możliwości manipulowania rodzicami i szerokość pola stawianych ograniczeń. Jest to też jeden z pierwszych, naturalnych kroków ku samodzielności. Z uwagi na nie w pełni rozwiniętą umiejętność kontrolowania emocji, dziecko popada jednak wtedy w huśtawkę skrajnych nastrojów, ze szczególnie silnie eksponowanym gniewem i złością. Sprawia to, że okres buntu jest bardzo trudny dla wzajemnej relacji rodzic – dziecko.
Najczęstsze objawy buntu dwulatka to:
- notoryczne używanie słowa Nie! (ewentualnie Daj!), nawet w sytuacjach pozornie sprzyjających dziecku,
- skrajne reakcje na zakazy – wściekłość, niekontrolowane rzucanie się, krzyk, bicie,
- rzucanie i plucie jedzeniem, rozlewanie płynów przeznaczonych do picia, odmowa jedzenia,
- rysowanie lub malowanie po ścianach, książkach i innych zakazanych powierzchniach,
- silne zainteresowanie gniazdkami elektrycznymi, kablami, koszem na śmieci, wyrzucaniem jego zawartości oraz innymi sferami, do których dostęp jest limitowany przez rodziców za pomocą zakazów,
- wymaganie natychmiastowej realizacji wszystkich pragnień,
- rozbudowa codziennych rytuałów (sekwencji działań) od których nie może być odstępstw, chyba że na życzenie dwulatka,
- sprzeczne zachowania, np. niszczenie przedmiotów (zabawek), a następnie płacz z powodu ich zniszczenia,
- nieustanna walka z rodzicami na każdej płaszczyźnie, okazywanie chęci samodzielnego działania (Ja sam!).
Bunt dwulatka jest normalnym okresem rozwojowym dziecka. Według specjalistów w dziedzinie psychologii rozwojowej nie należy w tym okresie podejmować radykalnych działań lub reagować podobnie jak dziecko – złością lub agresją. Zapewnić należy tzw. poziom optymalnej frustracji, tj. równowagę między poczuciem wolności i uczuciem miłości. Okres ten należy przeczekać skupiając się przede wszystkim na zapobieganiu nieszczęśliwym wypadkom (zabezpieczenie sfer niebezpiecznych), wyrozumiałości i rozumnym ograniczaniu, a także wzmacnianiu zachowań pożądanych (zwłaszcza tych powtarzalnych). Dziecko musi mieć poczucie, że jest kochane, ale jednocześnie stanowczo nadzorowane przez opiekunów. Nie należy wmuszać jedzenia. W sytuacjach wyboru trzeba dać dziecku wrażenie, że to ono podejmuje decyzje (Chcesz iść do piaskownicy, czy oglądać zwierzątka w ZOO?).
Czas buntu dwulatka jest okresem nawiązania więzi między dzieckiem a rodzicami. W tym czasie rodzi się między nimi pierwocina partnerstwa. Umiejętnie przebyty okres buntu tworzy jedną z pierwszych płaszczyzn socjalizacji dziecka, pozwala mu zrozumieć otaczający świat i rządzące nim mechanizmy, a także pozycję samego dziecka, jako elementu tego świata. Jest to pierwszy w życiu rodziców okres sensu stricto wychowawczy, kiedy to poznają w swoim dziecku małego dorosłego – partnera i negocjatora.
Nadmierna próba kontroli w okresie buntu może prowadzić w dorosłym życiu do łatwego ulegania presji otoczenia, natomiast nadmierna pobłażliwość do niepewności oraz braku zaufania do świata.
Bibliografia edytuj
- Dorota Marko-Wonka (Ośrodek Psychoterapii i Rozwoju Osobistego): Bunt dwulatka. mamotoja.pl. [dostęp 2016-10-21]. (pol.).
- Dominika Olejniczak: Psychologia rozwojowa i osobowości (stadia rozwoju emocjonalnego). [w:] Skrypt Zachodniopomorskiej Szkoły Biznesu [on-line]. zpsb.gryfice.edu.pl. [dostęp 2012-09-11]. (pol.).
- Monika Semczuk-Sołek ([http://www.zsnr3tomaszow.internetdsl.pl/strona_gl.html Zespół Szkół Nr3 im. Macieja Rataja w Tomaszowie Lubelskim]) , Rozwój emocji i uczuć w wieku poniemowlęcym [online], www.babyboom.pl [dostęp 2012-09-11] (pol.). Źródła:
- S. Gerstmann, Rozwój uczuć, Wydawnictwa Szkolne i Pedagogiczne, Warszawa 1986
- E.B. Hurlock, Rozwój dziecka, PWN, Warszawa 1961
- M. Przetacznikowa, H. Spionek, Wiek niemowlęcy, w: Psychologia rozwojowa dzieci i młodzieży, pod red. Żebrowska M., PWN, Warszawa 1986
- M. Przetacznikowa, H. Spionek, Wiek poniemowlęcy, w: Psychologia rozwojowa dzieci i młodzieży, pod red. Żebrowska M., PWN, Warszawa 1986
- Malwina Małecka: Bunt na pokładzie. [w:] Twój Maluszek [on-line]. mamotoja.pl. [dostęp 2012-09-11]. (pol.).
- Monika Moryń: Bunt dwulatka. [w:] Czytelnia » Małe dzieci » Rozwój [on-line]. www.benc.pl, 2010-01-29. [dostęp 2012-09-11]. (pol.).
- Agnieszka Jasińska: Bunt dwulatka. [w:] Strefa Mamy > Wychowanie [on-line]. strefamamy.pl. [dostęp 2012-09-11]. (pol.).