Cancioneiro de Vaticana

Cancioneiro de Vaticana (Kancjonarz Watykański) – średniowieczny portugalski kancjonarz, przechowywany w Bibliotece Watykańskiej, od której pochodzi nazwa zbioru. Nie jest to oryginał, lecz odpis dokonany we Włoszech w XVI w., prawdopodobnie na polecenie Dom Pedra de Barcelos (nieślubny syn króla Dionizego I). Oryginał pochodził najprawdopodobniej z XIV w., kopię w Bibliotece Watykańskiej odkrył Ferdynand Wolf w 1840 r.[1].

V 438

Cancioneiro de Vaticana wchodzi w skład trzech wielkich średniowiecznych kancjonarzy portugalskich. Dwa pozostałe to Cancioneiro de Ajuda (Kancjonarz z pałacu Ajuda) i Cancioneiro da Biblioteca Nacional (Kancjonarz z Biblioteki Narodowej). Wszystkie trzy zbiory zawierają bardzo podobne teksty – cechuje je m.in. kunsztowność formy, co świadczy o ich dworskim pochodzeniu. W niektórych utworach widoczny jest wpływ liryki prowansalskiej (w okresie późnego średniowiecza stosunki pomiędzy Portugalią a Prowansją były znacznie ożywione, co znalazło swoje odbicie w literaturze)[2]. W zbiorze watykańskim znajduje się 1205 utworów, w tym 56 tekstów powtórzonych w Cancioneiro de Ajuda[1]. Teksty trzech wielkich kancjonarzy można podzielić na siedem różnych typów[3]:

  • cantigas de amor, cantigas de amigo – pieśni miłosne, pisane przeważnie z perspektywy dziewczyny, opowiadają o rozłące kochanków, rozważaniu wierności ukochanego itp.,
  • cantigas de escarnbo e maldizer – pieśni szydercze i satyryczne,
  • tenções – tencony (dialogi),
  • bailados – pieśni przeznaczone do tańca,
  • romanse historyczne, kancony,
  • lais – opowiadania o niewielkiej objętości pochodzenia bretońskiego,
  • albas – sielanki i serenady.

W pieśniach miłosnych dominuje nastrój smutku, melancholii, niepokoju, charakterystyczny dla powstałego później gatunku poezji saudade[4].

Przypisy edytuj

  1. a b Janina Zofia Klawe: Historia literatury portugalskiej: zarys. Wrocław: Zakład Narodowy im. Ossolińskich, 1985, s. 11. ISBN 83-04-00931-5.
  2. Maria Strzałkowa: Literatura portugalska. W: Dzieje literatur europejskich. pod red. Władysława Floryana. T. 1. Warszawa: Państwowe Wydawnictwo Naukowe, 1979, s. 1051. ISBN 83-01-00180-1.
  3. Maria Strzałkowa: Literatura portugalska. W: Dzieje literatur europejskich. pod red. Władysława Floryana. T. 1. Warszawa: Państwowe Wydawnictwo Naukowe, 1979, s. 1051-1053. ISBN 83-01-00180-1.
  4. Maria Strzałkowa: Literatura portugalska. W: Dzieje literatur europejskich. pod red. Władysława Floryana. T. 1. Warszawa: Państwowe Wydawnictwo Naukowe, 1979, s. 1053. ISBN 83-01-00180-1.