Centralna Doświadczalna Stacja Jedwabnicza

Centralna Doświadczalna Stacja Jedwabnicza – polskie przedsiębiorstwo o charakterze badawczym powstałe w Milanówku w 1924 roku, założone przez rodzeństwo Henryka i Stanisławę Witaczek. Zajmowało się wytwarzaniem jedwabiu, nauką hodowli jedwabników i sadzenia drzew morwowych. Witaczkowie prowadzili kursy dla hodowców, wydawali podręczniki, przygotowywali odczyty i konkursy. Stacja Jedwabnicza prowadziła również wysyłkę sadzonek morw dla hodowców w całym kraju oraz skup kokonów. Na drewnianych krosnach wytwarzano jedwab, wykorzystywany do szycia odzieży oraz spadochronów dla lotnictwa.

Rodzeństwo – Henryk Witaczek i jego siostra Stanisława, w swoim gabinecie Milanówek, ca 1925–1930
Stanisława Witaczek, zdjęcie z około 1935[1]
Stacja jedwabnicza w Milanówku (zdjęcie z lat 30.)
Mural przy ulicy Józefa Piłsudskiego w Milanówku

W latach 30. jedwab z Milanówka cieszył się dużą renomą. W eleganckich sklepach Warszawy można było nabyć tkaniny sukienkowe, koszulowe, bieliźniane, atłasy, tafty, szale i szaliki, żakardowe krawaty, apaszki i chusteczki do butonierki z „Milanówka”. Ze Stacją Jedwabniczą współpracowała akademia sztuk pięknych, projektując wzory tkanin o wysokich walorach.

W czasie wojny Stacja Jedwabnicza działała pod zarządem komisarycznym, przestawiając pracę na włókno z wiskozy. Stacja Jedwabnicza stała się azylem dla wielu ludzi, chroniąc ich przed wywiezieniem na przymusowe roboty dzięki zaświadczeniom o zatrudnieniu. Na kilku warsztatach z przędzy odpadowej wytwarzano nadal jedwabne żakardy i szaliki, sprzedając je na czarnym rynku. W 1942 roku zaczęto ręcznie zdobić tkaniny jedwabne.

Witaczkowie bardzo angażowali się w działalność społeczną[2], goszcząc wielu uchodźców z Warszawy, literatów (Maria Dąbrowska, Anna Kowalska, Ewa Szelburg-Zarembina, Stefan Krzywoszewski, Ferdynand Ossendowski), artystów. Sierociniec ks. Baudouina, wyrzucony z Warszawy w 1944 r., znalazł wraz z opiekunami azyl na terenie fabryki[3].

Po wojnie przez trzy lata „Milanówek” działał na przedwojennych zasadach. Nastąpiła jednak likwidacja sklepów „Milanówka” i nakazano produkcję tkanin z włókna sztucznego.

W 1948 państwo przejęło własność Stacji Jedwabniczej i pozbawiło jej założycieli funkcji kierowniczych, zaś Henryk Witaczek został aresztowany i poddany represjom ówczesnego reżimu komunistycznego. Powstały Zakłady Jedwabiu Naturalnego „Milanówek”[4].

Przypisy

edytuj
  1. Źródło: Tadeusz Sowiński, Jedwabna konspiracja, Warszawa 1988, Burchard Edition, s. 189.
  2. Szerzej o patriotycznej postawie i zasługach Rodziny Witaczkow w okresie okupacji niemieckiej – zob.: https://www.obiektywna.pl/milanowek/rodzina-witaczkow1, https://www.obiektywna.pl/Milanowek/rodzina-witaczkow-2, https://www.obiektywna.pl/milanowek/rodzina-witaczkow3, https://www.obiektywna.pl/Milanowek/rodzina-witaczkow-4, https://www.obiektywna.pl/milanowek/rodzina-witaczkow-5 [dostęp 18 marca 2024].
  3. Tadeusz Sowiński, Jedwabna konspiracja, Warszawa 1988, Burchard Edition, s. 118–119.
  4. Beata Witaczek-Nehring, Towarzystwo Miłośników Milanówka – Gdzie jest morwa tam jedwabnictwo być możehttps://www.milanowek.pl/images/aa_artykuly_obrazki/2016/20160606/gdzie_jest_morwa_tam_jedwabnictwo_byc_moze.pdf (dostęp: 16 lipca 2023).

Bibliografia

edytuj

Linki zewnętrzne

edytuj