Hakodziób

	Hakodziób
	Hakodziób
	Chondrohierax uncinatus
	(Temminck, 1822)
	Systematyka
Domena	eukarionty
Królestwo	zwierzęta
Typ	strunowce
Podtyp	kręgowce
Gromada	ptaki
Podgromada	Neornithes
Infragromada	ptaki neognatyczne
Rząd	szponiaste
Rodzina	jastrzębiowate
Podrodzina	orłosępy
Plemię	Pernini
Rodzaj	Chondrohierax; Lesson, 1843
Gatunek	hakodziób
	Synonimy
	Rodzaju: Regerhinus Kaup, 1845; Gatunku: Falco uncinatus Temminck, 1822; Regerhinus uncinatus — Kaup, 1845;
	Podgatunki
	C. u. uncinatus (Temminck, 1822); C. u. mirus Friedmann, 1934; C. u. wilsonii (Cassin, 1847);
	Kategoria zagrożenia (CKGZ)
	; najmniejszej troski
	Zasięg występowania
	; Zasięg występowania według IUCN, nie uwzględniony hakodziób kubański uznawany za osobny gatunek
	Systematyka w Wikispecies
	Multimedia w Wikimedia Commons

Hakodziób^[6] (Chondrohierax uncinatus) – gatunek średniej wielkości ptaka z rodziny jastrzębiowatych (Accipitridae). Przeważnie czatuje poniżej koron drzew.

Zasięg występowaniaEdytuj

Hakodziób występuje w zależności od podgatunku ^[7]^[8]^[6].

hakodziób amerykański (C. uncinatus uncinatus) – zach. Meksyk (Sinaloa) i skrajnie płd. Stany Zjednoczone (płd. Teksas) na płd. przez Amerykę Środkową, Trynidad, Gujanę i Brazylię do wsch. Peru i wsch. Boliwii, Paragwaju i płn. Argentyny.
C. uncinatus mirus – Grenada (Małe Antyle).
hakodziób kubański (C. uncinatus wilsonii) – wsch. Kuba.

TaksonomiaEdytuj

Gatunek po raz pierwszy opisał w 1822 roku holenderski ornitolog Coenraad Jacob Temminck, nadając mu nazwę Falco uncinatus^[4]. Holotyp pochodził z Bahii w Brazylii^[4]. Podgatunek wilsonii jest taksonem o niepewnej pozycji taksonomicznej i czasami jest wyróżniany do rangi gatunku na bazie różnic morfologicznych i nikłych rozbieżności mtDNA^[9]^[10].

EtymologiaEdytuj

Chondrohierax: gr. χονδρος khondros „zgrubny”; ἱεραξ hierax, ἱερακος hierakos „jastrząb”^[11].
Regerhinus: gr. ῥηγος rhēgos, ῥηγεος rhēgeos „kocyk, koc”; ῥις rhis, ῥινος rhinos „nozdrza”^[12].
uncinatus: łac. uncinatus „haczykowaty”, od uncus, unci „hak”^[13].

MorfologiaEdytuj

Długość ciała 39–51 cm, masa ciała samców 215–277 g, samic 235–360 g, rozpiętość skrzydeł 78–98 cm^[8]. Dziób hakowaty, woskówka zielonawa, przed białymi oczami naga skóra. Samiec najczęściej szary z wierzchu, od spodu pręgowany, z 2 szerokimi jasnymi przepaskami na ogonie. Samica zwykle brązowa z wierzchu, z rdzawym kołnierzem; od spodu rdzawo pręgowana. Istnieje też odmiana melanistyczna.

ŚrodowiskoEdytuj

Wilgotne lasy nizinne i zadrzewione mokradła.

StatusEdytuj

Międzynarodowa Unia Ochrony Przyrody (IUCN) uznaje hakodzioba za gatunek najmniejszej troski (LC – Least Concern) nieprzerwanie od 2000 roku. Trend liczebności populacji uznaje się za spadkowy^[5].

IUCN uznaje hakodzioba kubańskiego za osobny gatunek i klasyfikuje go jako krytycznie zagrożony (CR – Critically Endangered); jego liczebność zawiera się w przedziale 50–249 dorosłych osobników, a trend liczebności jest spadkowy^[14].

PrzypisyEdytuj

↑ Chondrohierax uncinatus, w: Integrated Taxonomic Information System (ang.).
↑ R.P. Lesson. Index ornithologique. „L’Écho du Monde Savant et l’Hermès”. 10, s. 61, 1843 (fr.).
↑ ^a ^b J.J. Kaup. Ueber Falken. Mit besonderer Berücksichtigung der im Museum der Senckenbergischen naturforschenden Gesellschaft aufgestellten Arten. „Museum Senckenbergianum”. 3, s. 262, 1845 (niem.).
↑ ^a ^b ^c C.J. Temminck: Nouveau recueil de planches coloriées d’oiseaux: pour servir de suite et de complément aux planches enluminées de Buffon, édition in-folio et in-4⁰ de l’Imprimerie royale, 1770. Cz. 1. Strasbourgh: Chez Legras Imbert et Comp., 1838, s. ryc. 103, 104, 115. (fr.)
↑ ^a ^b BirdLife International 2016, Chondrohierax uncinatus, [w:] The IUCN Red List of Threatened Species 2016 [online], wersja 2020-2 [dostęp 2020-08-15] (ang.).
↑ ^a ^b Systematyka i nazwy polskie za: P. Mielczarek & M. Kuziemko: Plemię: Pernini Blyth, 1851 (Wersja: 2019-03-24). W: Kompletna lista ptaków świata [on-line]. Instytut Nauk o Środowisku Uniwersytetu Jagiellońskiego. [dostęp 2020-08-15].
↑ Hakodziób amerykański (Chondrohierax uncinatus) (Temminck, 1822). Avibase. [dostęp 12 marca 2012].
↑ ^a ^b R.O. Bierregaard, Jr, G.M. Kirwan, J.S. Marks: Hook-billed Kite (Chondrohierax uncinatus). W: J. del Hoyo, A. Elliott, J. Sargatal, D.A. Christie, E. de Juana (red.): Handbook of the Birds of the World Alive. Barcelona: Lynx Edicions, 2015. [dostęp 2015-11-30]. (ang.)
↑ D.F. Stotz, J.W. Fitzpatrick, T.A. Parker III & D.K. Moskovits: Neotropical Birds: Ecology and Conservation. Chicago: University Of Chicago Press, 1996. ISBN 978-0226776309. (ang.)
↑ F. Gill, D. Donsker & P. Rasmussen (red.): Hoatzin, New World vultures, Secretarybird, raptors (ang.). IOC World Bird List (v10.2). [dostęp 2020-08-15].
↑ Jobling 2018 ↓, s. Chondrohierax.
↑ Jobling 2018 ↓, s. Regerhinus.
↑ Jobling 2018 ↓, s. uncinatus.
↑ BirdLife International 2016, Chondrohierax wilsonii, [w:] The IUCN Red List of Threatened Species 2016 [online], wersja 2020-2 [dostęp 2020-08-15] (ang.).

BibliografiaEdytuj

Andrew Gosler: Atlas ptaków świata. Warszawa: MULTICO Oficyna Wydawnicza, 2000. ISBN 83-7073-059-0.
J.A. Jobling: Key to Scientific Names in Ornithology. W: J. del Hoyo, A. Elliott, J. Sargatal, D.A. Christie & E. de Juana (red.): Handbook of the Birds of the World Alive. Barcelona: Lynx Edicions, 2018. [dostęp 2018-07-25]. (ang.)

Linki zewnętrzneEdytuj

Zdjęcia i nagrania audiowizualne (ang.). W: eBird [on-line]. Cornell Lab of Ornithology.

[itis-1] Chondrohierax uncinatus, w: Integrated Taxonomic Information System (ang.).

[Lesson-2] R.P. Lesson. Index ornithologique. „L’Écho du Monde Savant et l’Hermès”. 10, s. 61, 1843 (fr.).

[Kaup-3] J.J. Kaup. Ueber Falken. Mit besonderer Berücksichtigung der im Museum der Senckenbergischen naturforschenden Gesellschaft aufgestellten Arten. „Museum Senckenbergianum”. 3, s. 262, 1845 (niem.).

[Temminck-4] C.J. Temminck: Nouveau recueil de planches coloriées d’oiseaux: pour servir de suite et de complément aux planches enluminées de Buffon, édition in-folio et in-4⁰ de l’Imprimerie royale, 1770. Cz. 1. Strasbourgh: Chez Legras Imbert et Comp., 1838, s. ryc. 103, 104, 115. (fr.)

[iucn-5] BirdLife International 2016, Chondrohierax uncinatus, [w:] The IUCN Red List of Threatened Species 2016 [online], wersja 2020-2 [dostęp 2020-08-15] (ang.).

[Mielczarek&Kuziemko-6] Systematyka i nazwy polskie za: P. Mielczarek & M. Kuziemko: Plemię: Pernini Blyth, 1851 (Wersja: 2019-03-24). W: Kompletna lista ptaków świata [on-line]. Instytut Nauk o Środowisku Uniwersytetu Jagiellońskiego. [dostęp 2020-08-15].

[avibase-7] Hakodziób amerykański (Chondrohierax uncinatus) (Temminck, 1822). Avibase. [dostęp 12 marca 2012].

[hbwalive-8] R.O. Bierregaard, Jr, G.M. Kirwan, J.S. Marks: Hook-billed Kite (Chondrohierax uncinatus). W: J. del Hoyo, A. Elliott, J. Sargatal, D.A. Christie, E. de Juana (red.): Handbook of the Birds of the World Alive. Barcelona: Lynx Edicions, 2015. [dostęp 2015-11-30]. (ang.)

[stotz-9] D.F. Stotz, J.W. Fitzpatrick, T.A. Parker III & D.K. Moskovits: Neotropical Birds: Ecology and Conservation. Chicago: University Of Chicago Press, 1996. ISBN 978-0226776309. (ang.)

[ioc-10] F. Gill, D. Donsker & P. Rasmussen (red.): Hoatzin, New World vultures, Secretarybird, raptors (ang.). IOC World Bird List (v10.2). [dostęp 2020-08-15].

[CITEREFJobling2018[http://www.hbw.com/dictionary/definition/chondrohierax_Chondrohierax]-11] Jobling 2018 ↓, s. Chondrohierax.

[CITEREFJobling2018[http://www.hbw.com/dictionary/definition/regerhinus_Regerhinus]-12] Jobling 2018 ↓, s. Regerhinus.

[CITEREFJobling2018[http://www.hbw.com/dictionary/definition/uncinata-uncinatus_uncinatus]-13] Jobling 2018 ↓, s. uncinatus.

[iucn1-14] BirdLife International 2016, Chondrohierax wilsonii, [w:] The IUCN Red List of Threatened Species 2016 [online], wersja 2020-2 [dostęp 2020-08-15] (ang.).

[6]

[1]

[2]

[3]

[4]

[5]

[7]

[8]

[9]

[10]

[11]

[12]

[13]

[14]