Crocodylusrodzaj zauropsyda z rodziny krokodylowatych (Crocodylidae).

Crocodylus[1]
Laurenti, 1768[2]
Ilustracja
Przedstawiciele rodzaju – krokodyle nilowe (C. niloticus)
Systematyka
Domena

eukarionty

Królestwo

zwierzęta

Typ

strunowce

Podtyp

kręgowce

Gromada

zauropsydy

Rząd

krokodyle

Rodzina

krokodylowate

Rodzaj

Crocodylus

Typ nomenklatoryczny

Crocodilus niloticus Laurenti, 1768

Synonimy
Gatunki

19 gatunków (13 żyjących i 6 wymarłych) (zobacz opis w tekście)

Zasięg występowania

edytuj

Rodzaj obejmuje gatunki występujące w tropikalnych regionach Afryki, Azji, Australii oraz południowej części Ameryki Północnej i północnej części Ameryki Południowej[9][10].

Systematyka

edytuj

Do rodzaju Crocodylus zaliczano również gatunki opisane w oparciu o skamieniałości pochodzące z kredy, co sprawiło, że Crocodylus bywa postrzegany jako prastary i ewolucyjnie konserwatywny rodzaj. Cechy na podstawie których przypisywano mezozoiczne szczątki do tego rodzaju to jednak głównie plezjomorfie i jako takie nie są filogenetycznie informatywne. Nowsze analizy genetyczne jednoznacznie wskazują, że Crocodylus to znacznie młodsza radiacja, a poziom zróżnicowania genetycznego pomiędzy współczesnymi przedstawicielami rodzaju jest bardzo niski[11]. Badania genetyczne i morfologiczne sugerują, że krokodyl wąskopyski oddzielił się linii ewolucyjnej prowadzącej do pozostałych Crocodylus około 12–24 mln lat temu i jest od nich na tyle odmienny, że zasadne staje się zaliczenie go do odrębnego rodzaju Mecistops, a nie Crocodylus[12].

Etymologia

edytuj
  • Crocodylus: łac. crocodilus „krokodyl”, od gr. κροκoδιλος krokodilos lub κροκoδειλος krokodeilos „krokodyl”[13].
  • Champse: gr. χαμψα khampsa „krokodyl”, od egipskiej nazwy oznaczającej krokodyla[14]. Gatunek typowy: Crocodilus biscutatus Cuvier, 1807 (= Crocodilus acutus Cuvier, 1807).
  • Oopholis: gr. ωον ōon „jajo”[15]; φολις pholis, φολιδος pholidos „rogowa łuska”[16]. Gatunek typowy: Crocodilus oopholis Schneider, 1801 (= Crocodilus porosus Schneider, 1801).
  • Palinia: etymologia niejasna, Gray nie wyjaśnił znaczenia nazwy rodzajowej[5]. Gatunek typowy: Crocodilus rhombifer Cuvier, 1807.
  • Bombifrons: gr. βομβος bombos „brzęczenie”[17]; łac. frons, frontis „czoło”[18]. Gatunek typowy: Crocodilus bombifrons Gray, 1844 (= Crocodilus palustris Lesson, 1831).
  • Temsacus: etymologia niejasna, Gray nie wyjaśnił znaczenia nazwy rodzajowej[7]. Gatunek typowy: Crocodilus intermedius Graves, 1819.
  • Philas: etymologia niejasna, Gray nie wyjaśnił znaczenia nazwy rodzajowej[8], być może od gr. φιλος philos „miłośnik”, od φιλεω phileō „kochać”[19]. Gatunek typowy: Crocodilus johnsoni Krefft, 1873.

Podział systematyczny

edytuj

Do rodzaju należą następujące gatunki żyjące współcześnie[9]:

oraz wymarłe[20]:

Przypisy

edytuj
  1. Crocodylus, [w:] Integrated Taxonomic Information System (ang.).
  2. J.N. Laurenti: Specimen medicum, exhibens synopsin reptilium emendatam cum experimentis circa venena et antidota reptilium austracorum, quod authoritate et consensu. Joan. Thomae, 1768, s. 53. (łac.).
  3. B. Merrem: Versuch eines Systems der Amphibien. Marburg: J.C. Kreiger, 1820, s. 36. (niem.).
  4. Gray 1844 ↓, s. 58.
  5. a b Gray 1844 ↓, s. 60.
  6. Gray 1862 ↓, s. 269.
  7. a b Gray 1862 ↓, s. 272.
  8. a b J.E. Gray. On Crocodilus johnstoni, Krefft. „Proceedings of the Zoological Society of London”. 1874, s. 178, 1874. (ang.). 
  9. a b P. Uetz & J. Hallermann: Genus: Crocodylus. The Reptile Database. [dostęp 2024-01-29]. (ang.).
  10. R. Midtgaard: Crocodylus. RepFocus. [dostęp 2021-02-26]. (ang.).
  11. Christopher A. Brochu. Phylogenetic approaches toward crocodylian history. „Annual Review of Earth and Planetary Science”. 31, s. 357–397, 2003. DOI: 10.1146/annurev.earth.31.100901.141308. (ang.). 
  12. L. Rex McAliley, Ray E. Willis, David A. Ray, P. Scott White, Christopher A. Brochu, Llewellyn D. Densmore III. Are crocodiles really monophyletic?—Evidence for subdivisions from sequence and morphological data. „Molecular Phylogenetics and Evolution”. 39 (1), s. 16–32, 2006. DOI: 10.1016/j.ympev.2006.01.012. (ang.). 
  13. Jaeger 1944 ↓, s. 62.
  14. Jaeger 1944 ↓, s. 46.
  15. Jaeger 1944 ↓, s. 154.
  16. Jaeger 1944 ↓, s. 172.
  17. Jaeger 1944 ↓, s. 33.
  18. Jaeger 1944 ↓, s. 93.
  19. Jaeger 1944 ↓, s. 171.
  20. J. Zijlstra: Crocodylus. Hesperomys project. [dostęp 2022-03-02]. (ang.).

Bibliografia

edytuj