Człowiek z Marsa
Człowiek z Marsa – pierwsze literackie dzieło Stanisława Lema, powieść drukowana w odcinkach w 1946 r. w czasopiśmie „Nowy Świat Przygód” (nr 1–31[1]), pisana jeszcze w czasie wojny. W wydaniu książkowym pojawiło się dopiero w 1994 roku, nakładem Niezależnej Oficyny Wydawniczej NOWA – wcześniej dostępne było jedynie w nieoficjalnej, fanzinowej wersji[2]. W 2009 wznowione w jednym tomie z opowiadaniami i wierszami Lema z tego okresu w tomie Człowiek z Marsa. Opowiadania młodzieńcze. Wiersze.
| Autor | |
|---|---|
| Typ utworu | |
| Wydanie oryginalne | |
| Miejsce wydania | |
| Język | |
| Data wydania |
1946 (czasopismo) |
| Wydawca |
„Nowy Świat Przygód” (1946) |
Fabuła
edytujChicagowski reporter McMoore trafia do ukrytego laboratorium, gdzie grupa naukowców bada przybysza z Marsa, nazwanego roboczo „Areanthroposem” (łac. area = obszar + stgr. anthropos = osoba). Stwór przypomina samobieżną maszynę z trzema wężowatymi kończynami oraz z ukrytym wewnątrz mózgiem. Naukowcy próbują porozumieć się z Marsjaninem, nie znając celów jego misji ani zamiarów. Przy próbie wiwiseksji organizmu udaje się wyłuskać radioaktywne jądro, ale nie wszyscy Ziemianie wychodzą z tego cało. Ostatecznie kierujący zespołem profesor Widdletton decyduje o zniszczeniu niebezpiecznego osobnika[1][3].
W powieści pojawia się przekonanie o niemożności skutecznego kontaktu pomiędzy przedstawicielami odmiennych kosmicznych kultur i cywilizacji. Jeden z kluczowych motywów prozy Lema, przewijający się przez większość jego dzieł aż po kończące prozatorską karierę Fiasko z roku 1987.
Odbiór
edytujSam autor uważał utwór za wyjątkowo naiwny i słaby, który chciałoby się pogrzebać na wieki „na cmentarzu ogólnej nieczytelności”[4]. Andrzej Niewiadowski pisze, że był to debiut „dość wstydliwy”, bo „więcej w nim sensacji, zapożyczeń aniżeli rzetelnego opisu świata”[5]. Andrzej Stoff ocenia utwór jako „słaby literacko”, niemniej bardzo ciekawy dla badaczy twórczości pisarza, gdyż można odnaleźć tu „wszystkie charakterystyczne cechy przyszłej twórczości Lema”: kontakt z kosmitami, obcość cywilizacji kosmicznych, niemożność porozumienia z nimi[1].
Pewną różnicą w stosunku do późniejszych utworów było potraktowanie kontaktu z przybyszem z Kosmosu jako zagrożenia dla ludzkości[6]. Krytycy odnajdują tu pokrewieństwo z Wojną światów H. G. Wellsa[2][3].
Przypisy
edytuj- ↑ a b c Andrzej Stoff: powieści fantastyczno-naukowe Stanisława Lema. Poznań: Towarzystwo Naukowe w Toruniu, 1983, s. 23. ISBN 83-01-05044-6.
- ↑ a b Jerzy Jarzębski: Ten straszny Mars. [dostęp 2023-04-14].
- ↑ a b Janusz R. Kowalczyk: Stanisław Lem "Człowiek z Marsa". culture.pl. [dostęp 2023-04-14].
- ↑ Człowiek z Marsa lem.pl
- ↑ Andrzej Niewiadomski, Świadectwa prognoz społecznych w polskiej fantastyce naukowej (1945-1985), [w:] Ryszard Handke, Lech Jęczymyk, Barbara Okólska (red.), Spór o SF, Poznań: Wydawnictwo Poznańskie, 1989, s. 387, ISBN 83-210-0815-1.
- ↑ Jerzy Jarzębski "Posłowie: Golem z Marsa" do wydania z 1994