Chicago

miasto w Stanach Zjednoczonych

Chicago ([ʃɪˈkɑ:gəʊ]) – miasto w Stanach Zjednoczonych, położone nad jeziorem Michigan w stanie Illinois.

Chicago
Ilustracja
Pieczęć Flaga
Pieczęć Flaga
Dewiza: Urbs in Horto
(łac. Miasto w ogrodzie)
Przydomek: Wietrzne miasto
Państwo

 Stany Zjednoczone

Stan

 Illinois

Hrabstwo

Cook

Data założenia

około 1780

Prawa miejskie

4 marca 1837

Zarządzający

Brandon Johnson (D)

Powierzchnia

606,1 km²

Wysokość

182 m n.p.m.

Populacja (2020)
• liczba ludności
• gęstość


2 763 076
4558,8 os./km²

Nr kierunkowy

312, 773, 872

Kod pocztowy
Strefa czasowa

UTC-06:00
UTC-05:00

Położenie na mapie Stanów Zjednoczonych
Mapa konturowa Stanów Zjednoczonych, blisko centrum na prawo u góry znajduje się punkt z opisem „Chicago”
Położenie na mapie Illinois
Mapa konturowa Illinois, u góry po prawej znajduje się punkt z opisem „Chicago”
Ziemia41°52′55″N 87°37′40″W/41,881944 -87,627778
Strona internetowa

Chicago stanowi trzecie pod względem wielkości i zaludnienia miasto w Stanach Zjednoczonych, po Nowym Jorku i Los Angeles.

Jest głównym centrum biznesowym, kulturalnym oraz naukowym Środkowego Zachodu Stanów Zjednoczonych. Najbliższymi i największymi przedmieściami Chicago są miasta Niles, Elmhurst, Melrose Park, Franklin Park, Cicero, Joliet, Addison, Evanston, Schaumburg, Wood Dale. Chicago bywa określane mianem „Wietrznego miasta” (ang. Windy City).

Pochodzenie nazwy edytuj

Nazwa „Chicago” pochodzi od francuskiego tłumaczenia słowa shikaakwa pochodzącego z języka Miami-Illinois, oznaczającego dziką cebulkę – roślinę znaną botanikom jako Allium tricoccum. Pierwsza znana wzmianka o miejscu obecnego miasta Chicago jako „Chécagou” pochodzi od Roberta de LaSalle’a z około 1679 roku[1].

Centrum edytuj

Centrum (ang. Downtown) to tzw. Pętla (ang. Loop) zamknięta linią kolei nadziemnej i rozlokowana nad brzegiem jeziora wzdłuż tzw. „Wspaniałej Mili” (ang. Magnificent Mile), obejmująca obszary od Lincoln Park Zoo na południe, aż po Muzeum Historii Naturalnej (ang. Field Museum of Natural History) oraz od jeziora w stronę zachodnią, aż po autostradę I-90 (Dan Ryan). Na terenie Loop mieszczą się m.in. Willis Tower (dawny Sears Tower), Art Institute of Chicago z bogatymi zbiorami impresjonistów, Planetarium Adlera, czy Akwarium Shedda. Tu znajdują się też wielki kompleks wystawienniczy McCormick Place (doroczne Chicago Auto Show) oraz stadion sportowy Soldier Field, na którym mecze rozgrywa zespół futbolu amerykańskiego Chicago Bears.

Panorama Chicago podczas wschodu słońca (od strony Planetarium Adlera) od Shedd Aquarium po Navy Pier

Historia edytuj

 
Wieżowce w Chicago

Na początku drugiej połowy XVIII wieku okolice przyszłego Chicago były zamieszkane wyłącznie przez Indian, głównie ze szczepu Illinois (grupa plemienna Pottawatomi), który wyparł z okolicy inne plemiona (Miami, Sauk i Lisów). Pierwszym nieindiańskim osadnikiem był czarnoskóry Jean Baptiste Point du Sable, który pochodził z Haiti i osiedlił się w okolicy między rokiem 1770 a 1780.

Stany Zjednoczone uzyskały terytorium przyszłego miasta w wyniku traktatu zawartego w Greenville w roku 1795 z Indianami. W 1803 roku Amerykanie wybudowali na terenie obecnego miasta Fort Dearborn. W 1812 roku podczas wojny brytyjsko-amerykańskiej załoga fortu została zmasakrowana przez Indian.

Pierwsze dekady XIX wieku były okresem intensywnego osadnictwa w nowo utworzonych amerykańskich stanach na zachód od Appalachów. Stan Illinois, w którym leży Chicago, wszedł do Unii w 1818 roku.

 
Widok na wieżowce z perspektywy ulic (na zdjęciu okolice Aon Center)

12 sierpnia 1833 roku Chicago, które miało wtedy 350 mieszkańców, otrzymało prawa miasteczka. Siedem lat później miasto miało już 4000 mieszkańców. 4 marca 1837 roku Chicago otrzymało prawa miejskie. W roku 1848 otwarto kanał łączący Jezioro Michigan z rzeką Missisipi, który miał swój początek w Chicago. W roku 1853 otwarto pierwszą linię kolejową między Chicago i miastem Freeport w Illinois. W następnych latach szybki rozwój kolei stworzył w Chicago jeden z najważniejszych węzłów kolejowych w Stanach Zjednoczonych. Ze swoimi doskonałymi połączeniami transportu wodnego, kolejowego, a potem lotniczego, miasto stało się i jest do dzisiaj jednym z najważniejszych węzłów transportowych w Stanach Zjednoczonych.

W 1857 roku Chicago było już największym miastem na północnym wschodzie ówczesnych Stanów Zjednoczonych i miało ponad 90 tys. mieszkańców.

 
Park imienia Jeffersona w dzielnicy Jefferson Park w Chicago

Miasto borykało się z typowymi problemami związanymi z szybkim rozrostem, które jednak były stopniowo rozwiązywane przez inwestycje w infrastrukturę.

W 1871 roku duża część miasta została zniszczona w ogromnym pożarze, jednej z największych katastrof XIX wieku. Przyczyna pożaru jest trudna do ustalenia. Są teorie, że pożar wywołały spadające na Chicago odłamki komety von Bieli, choć tradycyjna wersja mówi o lampie kopniętej przez krowę pani O’Leary. Miasto miało wtedy już 300 tys. mieszkańców i około 100 tys. z nich straciło dach nad głową, a 250 osób zginęło.

To nieszczęście dało okazję do zaprojektowania i zbudowania nowego miasta z nowymi rozwiązaniami urbanistycznymi i architektonicznymi. Szybka odbudowa rozpoczęła się prawie natychmiast i już po trzech latach trudno było znaleźć w mieście ślady pożaru. Nowe budynki w centrum miasta były wybudowane z cegły i kamienia, zastępując w większości drewniane budynki spalone w pożarze.

Nowa architektura była niezwykle oryginalna, a nowy „styl chicagowski” miał wpływ na rozwój wielu innych miast na świecie. Pierwszy na świecie drapacz chmur Home Insurance Building został zbudowany w Chicago w 1885. W zachowanym do dziś drapaczu chmur Reliance Building zbudowanym w latach 1890–1894 zastosowano nowatorskie rozwiązania (np. szerokie okna), które na świecie przyjęły się dopiero kilkadziesiąt lat później. W Chicago pracowali światowej sławy architekci, m.in. Daniel Burnham, Frank Lloyd Wright i Mies van der Rohe.

 
Brama wejściowa do Portage Park w dzielnicy miasta Chicago tego samego imienia przy skrzyżowaniu ulic Irving Park i Central

Na przełomie XIX i XX wieku miasto rozwijało się bardzo gwałtownie (nawet według amerykańskich standardów), głównie z powodu napływu ogromnej rzeszy imigrantów z Europy. W roku 1900 miasto liczyło około 1,7 mln mieszkańców, a w roku 1910 już prawie 2,2 mln mieszkańców.

2 grudnia 1942 roku na korcie do gry w squasha należącym do podmiejskiego uniwersytetu uczeni pod kierunkiem Enrico Fermiego uruchomili pierwszy na świecie reaktor jądrowy.

Klimat edytuj

Średnia temperatura i opady dla Chicago
Miesiąc Sty Lut Mar Kwi Maj Cze Lip Sie Wrz Paź Lis Gru Roczna
Średnie temperatury w dzień [°C] -0,6 1,8 8,1 15,0 21,1 26,5 28,9 27,7 23,8 16,8 9,0 1,6 15,1
Średnie dobowe temperatury [°C] -4,6 -2,4 3,3 9,4 15,1 20,5 23,3 22,4 18,1 11,4 4,6 -2,4 9,9
Średnie temperatury w nocy [°C] -8,6 -6,6 -1,6 3,8 9,4 14,5 17,7 17,2 12,4 6,0 0,2 -6,3 4,9
Opady [mm] 43,9 45,5 63,5 85,9 93,5 87,6 94,0 125 81,5 80,0 80,0 57,2 937
Średnia liczba dni śnieżnych 8.2 5.9 4.2 0.9 0.0 0.0 0.0 0.0 0.0 0.2 1.7 6.9 28
Średnia liczba dni z opadami 10,5 8,8 11,1 12,0 11,6 10,2 9,8 9,8 8,3 10,2 10,8 11,0 124
Wilgotność [%] 72.2 71.6 69.7 64.9 64.1 65.6 68.5 70.7 71.1 68.6 72.5 75.5 69,6
Średnie usłonecznienie [h] 136 136 187 215 282 311 318 283 227 193 113 106 2508
Źródło: NOAA[2] (liczba dni z opadami dla wartości 0,3 mm, port lotniczy Chicago-O’Hare, 1981-2010)
Średnia dobowa temperatura jeziora Michigan (°C)[3]
Sty Lut Mar Kwi Maj Cze Lip Sie Wrz Paź Lis Gru Rok
3,9 2,7 3,2 4,9 7,1 14,1 21,5 23,2 20,3 14,9 9,6 5,7 10,9

Gospodarka edytuj

Wielki ośrodek handlowo-finansowy (cztery giełdy, w tym największa na świecie giełda płodów rolnych – ang. US Mercantile Exchange). Dawniej centrum przemysłu metalurgicznego, obecnie elektromaszynowego, ponadto maszynowego, chemicznego, przetwórczo-spożywczego. Siedziba koncernów: Boeinga, Playboya, Allstate, General Electric, Baxter International, Abbott Laboratories, Aon, Prudential i wielu innych.

Transport edytuj

 
Widok na Chicago z Willis Tower (dawniej Sears Tower)
 
Pociąg metra w Chicago

Wielki węzeł komunikacyjny. Główny zespół portowy Wielkich Jezior. Największy węzeł kolejowy na półkuli zachodniej, krzyżuje się tu 41 linii kolejowych, a w ciągu doby jest odprawianych około 1500 pociągów. Chicago posiada jeden z największych co do ruchliwości portów lotniczych świata – O’Hare (78,6 mln pasażerów w 2004 roku), a także nieco mniejszy Midway. Przez miasto (i przedmieścia) przebiega kilka autostrad, w tym osiem międzystanowych.

Chicago posiada rozbudowany system komunikacji miejskiej (ang. Chicago Transit AuthorityCTA). Składają się na niego linie metra na-, nad- i podziemne, oznakowane kolorami niebieskim (z zachodnich przedmieść miasta przez downtown do lotniska O’Hare), zielonym (z zachodu przez downtown na południe), pomarańczowym (z południa do downtown), czerwonym (z południa na północ), brązowym (z downtown do bliskich dzielnic na północy), fioletowym (z downtown na daleką północ) i żółtym (łącząca północno-zachodnie przedmieście Skokie z linią fioletową), oraz miejskie i podmiejskie linie autobusowe, które jednak – mimo znacznej liczebności linii i pojazdów – nie zapewniają alternatywnego dla samochodów środka transportu zbiorowego w mieście.

Ważną rolę w transporcie pasażerskim w granicach metropolii zajmują kompanie taksówkowe, ze słynną Yellow Cab na czele. Żółte taksówki, tak popularne w wielu amerykańskich miastach z Nowym Jorkiem na czele, po raz pierwszy wyjechały na ulice właśnie w Chicago. Łącznie w mieście zarejestrowanych jest około 7000 taksówek.

Pasażerski transport kolejowy zapewnia system Metra, który zapewnia połączenia centrum z dalszymi przedmieściami. Dalekobieżny ruch pasażerski obsługiwany jest przez przewoźników kolejowego Amtrak i autobusowego Greyhound.

Atrakcje turystyczne edytuj

 
Kościół św. Trójcy
 
St Ita’s Church

Demografia edytuj

Według spisu ludności z 2010 roku Chicago liczyło 2 695 598 mieszkańców. 31,7% stanowią Biali pochodzenia europejskiego, 32,4% Czarni pochodzenia afrykańskiego, 28,9% Latynosi i 5,4% Azjaci[4]. W Chicago mieszka ponad milion Meksykanów i to drugie pod względem wielkości skupisko Meksykanów w USA. Na początku 2017 roku populacja aglomeracji miejskiej Chicago szacowana była na 9,8 mln mieszkańców[potrzebny przypis].

Według US Census Bureau wśród białej ludności pochodzenia europejskiego w roku 2000 najwięcej w Chicago było osób pochodzenia: polskiego 7,3%, irlandzkiego 6,6%, niemieckiego 6,5%, włoskiego 3,5% i angielskiego 2%. Całkowita liczba mieszkańców Chicago, szacowana przez Departament Stanu USA i podawana w oficjalnych statystykach demograficznych, wynosiła w 2020 roku 2 763 076 mieszkańców, z rocznym wzrostem populacji na poziomie +0,25%.

Polacy w Chicago edytuj

Osobne artykuły: Polish DowntownTrójkąt Polonijny.
 
Gateway Theatre w Chicago, siedziba fundacji Kopernikowskiej w dzielnicy Jefferson Park
 
Sklep na Jackowie
 
Budynek Muzeum Polskiego w Ameryce
 
Parada 3-majowa na ulicy Dearborn w roku 1985

W czasie I wojny światowej w Chicago mieszkało 351 600 ludności polskiej, tym samym więcej niż rdzennej polskiej ludności Warszawy[5]. Do końca lat 80. XX wieku dość duża część Polaków w Chicago zamieszkiwała dzielnicę Polish Village, potocznie nazywaną Jackowem od parafialnego kościoła świętego Jacka. Dzisiaj Polacy również są tam obecni, ale są już tam mniejszością. Obecnie tę dzielnicę Chicago zamieszkują przeważnie Meksykanie (zgodnie z kierunkiem migracji Amerykanów mieszkających w Chicago: z południa na północ). Obecnie Polacy mieszkają w wielu różnych dzielnicach Chicago, szczególnie w północno-zachodnich np.: Des Plaines (około 25% Amerykanów mieszkających w tej dzielnicy Chicago jest pochodzenia polskiego), Niles, Arlington Heights, Mount Prospect. Polacy przenoszą się również, chociaż już w mniejszym stopniu, do południowo-zachodnich dzielnic Chicago, takich jak Burbank albo Palos Hills; ale główne skupisko polskich średnich i małych biznesów mieści się w Chicago na północny zachód od Jackowa, wzdłuż ulic Belmont i Central oraz dalej w okolicach ulic Harlem i Irving Park Road, a nawet przenoszą się na niektóre dzielnice Chicago i jego północno-zachodnie dzielnice. Bardzo dużo Polaków, przeważnie pochodzących z południa Polski (szczególnie Podhalan) można zobaczyć w południowej części Chicago. Dzielnica Portage Park w Chicago, według spisu ludności z 2000 roku, stanowi największe skupisko Amerykanów narodowości polskiej albo pochodzenia polskiego w Chicago.

Chicago to bardzo duże centrum zorganizowanych Polaków. Pierwszym posłem polonijnym z tego miasta do parlamentu Illinois był pochodzący ze Śląska działacz Piotr Kiołbasa[potrzebny przypis]. Siedziba władz centralnych Kongresu Polonii Amerykańskiej (PAC), Związku Narodowego Polskiego (PNA), Zjednoczenia Polskiego Rzymsko-Katolickiego (PRCU), Związku Polek w Ameryce (PWA), Związku Podhalan w Północnej Ameryce (PHAA), Polish American Youth (PAY) i wielu innych organizacji.

Związek Narodowy Polski jest właścicielem stacji radiowej WPNA 1490 oraz wydawcą gazety codziennej „Dziennik Związkowy” (ang. Polish Daily News) założonej w roku 1908. Najstarszym polskim zabytkiem jest Kościół św. Stanisława Kostki zbudowany ok. 1870, a przy Zjednoczeniu Rzymsko-Katolickim mieści się Muzeum Polskie w Ameryce. Jedynym kościołem w Chicago, w którym odprawiane są msze św. jedynie w języku polskim jest misyjny Kościół św. Trójcy, mimo że Polacy w jego okolicy nie mieszkają od wielu już lat[6].

W Chicago wychodzą dwie gazety codzienne w języku polskim, kilkanaście tygodników i miesięczników („Program”, „Express”, „Biznes+”[a], „Szikagowianka”[b], „Monitor”[c] i in.), kilkugodzinne programy codzienne nadają dwie stacje telewizyjne, tu emitowany jest program Polsatu 2 „Oblicza Ameryki”, a także program publicystyczny Telewizji Trwam „Jak my to widzimy”; ponadto nadawanych jest kilkadziesiąt programów radiowych z co najmniej czterech stacji nadawczych.

W Chicago i w niektórych dzielnicach Chicago organizowane są rozmaite przedsięwzięcia Polaków mieszkających w Chicago:

Należy również wymienić w Chicago działalność komercyjną: rokrocznie wydawany „Informator Polonijny” – książka telefoniczna o objętości około 2000 stron.

Polskie kościoły rzymskokatolickie edytuj

 
Kościół świętego Jacka
 
Kościół świętego Stanisława Biskupa i Męczennika

Parafie Polskiego Narodowego Kościoła Katolickiego edytuj

  • Diecezja Zachodnia[9]
  • Parafia Katedralna Wszystkich Świętych[10]
  • Parafia św. Jadwigi
  • Parafia św. Jana[11]
  • Parafia św. Cyryla i Metodego[12]
  • Parafia Słowa Bożego

Świadkowie Jehowy edytuj

  • zbór Polish Chicago[13]

Religia edytuj

Struktura religijna w Chicago w 2014 roku[14]:

Według spisu na 2010 rok najwięcej członków posiadali[15]:

 
Norweski kościół luterański Minnekirken

Sport edytuj

 
Stadion baseballowy Wrigley Field

W Chicago znajduje się kilka dużych stadionów, jak:

Urodzeni w Chicago edytuj

  • Stanford Moore (1913–1982), amerykański biochemik
  • Mike Krzyzewski (ur. 1947), amerykański trener koszykówki pochodzenia polskiego
  • Hugh Hefner (ur. 1926-2017), założyciel i redaktor naczelny magazynu „Playboy”
  • Anton Szandor LaVey (1930-1997), założyciel i najwyższy kapłan Kościoła Szatana
  • Daniel Milewski (ur. 1989), polski prawnik i polityk, poseł na Sejm Rzeczypospolitej Polskiej
  • Lana Rhoades (ur. 1996), amerykańska aktorka pornograficzna

Osobistości ze świata muzyki urodzone w Chicago edytuj

Z Chicago pochodzi wielu raperów oraz innych ludzi ze świata muzyki, np. producenci, m.in.:

Miasta partnerskie edytuj

Miasta partnerskie Chicago[16]:

Zobacz też edytuj

Uwagi edytuj

  1. Nie istnieje od 2008.
  2. Wydawana od 2009 pod inną nazwą.
  3. Przestał istnieć w roku 2007.

Przypisy edytuj

  1. Quaife, Milo M. (1933). Checagou: From Indian Wigwam to Modern City, 1673–1835. Chicago, IL: University of Chicago Press. OCLC 1865758.
  2. NOAA: National Weather Service Climate. Chicago.
  3. Chicago average sea temperature – seatemperature.org.
  4. Dane za rok 2000.
  5. Wacław Sobieski, Dzieje Polski, t. III, Warszawa 1925, s. 156.
  6. webpage kościoła.
  7. orzelbialy.com.
  8. Strona domowa Sokoła.
  9. Diecezja Zachodnia PNCC.
  10. Parafia Katedralna Wszystkich Świętych.
  11. Parafia św. Jana. sanjuanbautistapncc.webs.com. [zarchiwizowane z tego adresu (2015-02-03)].
  12. Parafia św. Cyryla i Metodego. cmpncc.org. [zarchiwizowane z tego adresu (2021-05-15)].
  13. Dane według wyszukiwarki zborów, na oficjalnej stronie Świadków Jehowy jw.org [dostęp 2017-01-22].
  14. Major U.S. metropolitan areas differ in their religious profiles, Pew Research Center [dostęp 2019-01-28] (ang.).
  15. thearda.com.
  16. Sister citeis – Chicago Sister Cities.

Bibliografia edytuj

Linki zewnętrzne edytuj