Mediolan

miasto i gmina w północnych Włoszech

Mediolan (wł. Milano, łac. Mediolanum, lomb. Milan lub Milà) – miasto i gmina w północnych Włoszech, stolica prowincji Mediolan i regionu Lombardia. Położone na północno-zachodnim skraju Niziny Padańskiej pomiędzy rzekami Ticino, Adda, Pad i Alpami. Mediolan położony jest na wysokości 122 m n.p.m. Drugie co do wielkości miasto Włoch – po Rzymie – z liczbą mieszkańców ponad 1 mln 300 tys.

Mediolan
miasto i gmina
Ilustracja
Kolaż zdjęć Mediolanu
Herb Flaga
Herb Flaga
Państwo

 Włochy

Region

 Lombardia

Prowincja

Mediolan

Kod ISTAT

015146

Burmistrz

Giuseppe Sala

Powierzchnia

182 km²

Wysokość

122 m n.p.m.

Populacja (2016)
• liczba ludności


1 359 905[1]

• gęstość

7311 os./km²

Numer kierunkowy

02

Kod pocztowy

20100

Położenie na mapie Lombardii
Mapa konturowa Lombardii, po lewej znajduje się punkt z opisem „Mediolan”
Położenie na mapie Włoch
Mapa konturowa Włoch, u góry po lewej znajduje się punkt z opisem „Mediolan”
Ziemia45°28′N 9°11′E/45,466667 9,183333
Strona internetowa
Galeria Wiktora Emmanuela
Katedra Mediolańska
Via Dante
Piazza Cordusio
Bazylika św. Wawrzyńca
Stacja główna w Mediolanie
Dawny punkt poboru opłat przy bramie miasta Porta Sempione
Słynny fresk Leonarda da Vinci Ostatnia wieczerza znajduje się w Mediolanie
Kompleks wieżowców Bosco Verticale z rosnącymi na nich ponad 900 drzewami, 2014

Znajduje się tu siedem uniwersytetów (Statale, Bicocca, Iulm, Bocconi, Cattolica, Politecnico; założone m.in. w latach 1863, 1920 i 1924) i inne uczelnie, Akademia Literatury, instytuty naukowe oraz liczne instytucje kulturalne z jedną najbardziej znanych scen operowych, czyniącym miasto jednym ze światowych centrów w tej dziedzinie Teatro alla Scala na czele.

Mediolan jest bardzo ważnym ośrodkiem międzynarodowej turystyki. W 2018 roku Mediolan odwiedziło 9,19 mln turystów z całego świata – był szesnastym najczęściej odwiedzanym miastem na świecie[2]. Wraz z Rzymem i Wenecją jest jednym z trzech najważniejszych pod względem turystycznym włoskich miast. Mediolan uważany jest także za światową stolicę mody oraz finansowo-gospodarcze centrum Włoch. Swoją siedzibę ma tutaj włoska giełda i największe włoskie korporacje, w tym liczne banki, instytucje ubezpieczeniowe, firmy telekomunikacyjne, a także największy prywatny włoski koncern telewizyjny Mediaset[3].

Mediolan był gospodarzem Wystawy Światowej Expo w 2015 roku[4].

Historia edytuj

Mediolan został założony przez plemię Insubrów w IV wieku p.n.e. W III wieku p.n.e. pojawiają się pierwsze wzmianki o mieście jako miejscu stacjonowania armii rzymskiej. W 286 roku Mediolan stał się rezydencją władców Cesarstwa Rzymskiego (do 402 roku). W 313 roku cesarz Konstantyn wydał w Mediolanie edykt uznający chrześcijaństwo. W 387 roku Augustyn z Hippony przyjął chrzest z rąk biskupa Ambrożego. W 569 roku miasto zostało zdobyte przez Longobardów, a w 774 roku władzę przejęła dynastia Karolingów (Franków). W 951 roku miasto zostało opanowane przez króla niemieckiego Ottona I Wielkiego.

W 1158 roku Mediolan odmówił posłuszeństwa cesarzowi Fryderykowi Barbarossie i w 1162 roku został zburzony i opanowany przez wojska Fryderyka[5]. W 1167 roku Mediolan został odbudowany dzięki staraniom Ligi Lombardzkiej. W 1329 roku rodzina Viscontich przejęła władzę i Mediolan stał się niezależnym księstwem formalnie podległym cesarzowi rzymsko-niemieckiemu. W 1450 roku rodzina Sforzów objęła władzę, a w czasie ich rządów tworzył Leonardo da Vinci.

W 1499 roku Mediolan poddał się Francji, a w 1535 roku opanowany został przez Hiszpanów. W 1714 roku po wojnie o sukcesję hiszpańską miasto przeszło pod panowanie Habsburgów austriackich. W 1733 roku podczas wojny o sukcesję polską zostało zdobyte przez Francję i Sabaudię. W 1797 roku stało się stolicą utworzonej przez Napoleona Bonaparte Republiki Cisalpińskiej (do 1805 roku).

W 1815 roku po kongresie wiedeńskim powróciło pod panowanie Austrii. W 1859 roku w wyniku wojny francusko-austriackiej zostało odebrane Austrii przez Sardynię wspieraną przez Francję. W 1861 roku Mediolan został włączony do Zjednoczonego Królestwa Włoch. W drugiej połowie XIX wieku i XX wieku, dzięki szybkiemu rozwojowi gospodarczemu, Mediolan stał się dużym ośrodkiem przemysłowo-handlowym i finansowym. W czasie II wojny światowej miasto kilkakrotnie było bombardowane przez aliantów, w wyniku czego doszło do uszkodzenia budynku La Scala.

Po II wojnie światowej, po powstaniu Republiki Włoskiej (1946), był jednym z silników odbudowy przemysłowej i kulturowej Włoch. 12 grudnia 1969 miał miejsce zamach bombowy na Piazza Fontana, co było pierwszym incydentem w tzw. strategii napięcia(inne języki) we Włoszech. Od końca lat 80. XX wieku miasto zaczęło być określane jako „Milano da bere(inne języki)”, co pochodzi od sloganu reklamującego miasto jako miejsce dobrobytu.

Obecnie Mediolan jest ważnym centrum handlowym i przemysłowym, zarówno wewnątrz UE, jak i na arenie międzynarodowej, a także najważniejszym włoskim centrum usług, finansów, mody, wydawnictw i przemysłu. Miasto jest także jednym z najważniejszych uniwersyteckich, edytorskich i telewizyjnych centrów Europy oraz siedzibą międzynarodowych targów Fiera Milano(inne języki), największej powierzchni wystawowej w Europie.

31 marca 2008 miastu została przyznana organizacja Expo 2015 odbywająca się od 1 maja do 31 października 2015 roku.

Ślady polskie w Mediolanie edytuj

Decyzja o tworzeniu „Legionów Polskich posiłkujących Lombardię” została uzyskana na podstawie dwukrotnego spotkania gen. Jana Henryka Dąbrowskiego z Napoleonem Bonaparte, jakie miały miejsce 4 grudnia 1796 i po zabiegach gen. Antoniego Amilkara Kosińskiego powtórnie 4 stycznia 1797 roku. 9 stycznia 1797 roku została podpisana konwencja pomiędzy Administracją Generalną Lombardii a gen. J.H. Dąbrowskim, na mocy której tworzono we Włoszech Legiony Polskie. W konwencji zapisano, że oddziały będą pełniły role oddziałów auxyliarnych (pomocniczych), a krój munduru będzie zbliżony do wzorów z okresu pierwszej Rzeczypospolitej[6]. 20 stycznia 1797 roku Dąbrowski wydał odezwę do Polaków (rozpowszechnianą w czterech językach), a 3 lutego 1797 roku ukazała się także odezwa rządu Lombardii, wzywająca Polaków do wsparcia wysiłku zbrojnego Legionów[7].

Już w marcu 1797 sformowano dwa pierwsze bataliony, a w Mantui rozpoczęto tworzenie trzeciego batalion z szefem Ludwikiem Dembowskim[8].

Mediolan w okresie Legionów Włoskich, dowodzonych przez gen. Jana Henryka Dąbrowskiego, mieścił siedzibę Zakładu Legionów Polskich[9]. Tutaj zgłaszali się przybywający z kraju ochotnicy i tutaj przeprowadzano pierwsze szkolenia wojskowe.

Administracja edytuj

Mediolan jest podzielony na mniejsze jednostki administracyjne nazywane municipio lub zone (dzielnice). Do 1999 miasto liczyło 20 zon. W 1999 władze zdecydowały o redukcji ich liczby do 9. Dzisiaj Municipio 1 di Milano stanowi historyczne centrum, 8 pozostałych pokrywa powierzchnię od granic zony 1 do granic miasta. Dzielnice podzielone są na osiedla (quartieri).

Wykaz dzielnic i osiedli edytuj

# Oznaczenie Powierzchnia
[km²]
Ludność
(31.12.2015)
Gęstość zaludn.
[mieszk./km²]
Osiedla[10]
Municipio 1 Centrum historyczne 9,67 96 254 9953,88 Cordusio, Cinque Vie, Carrobbio, Verziere, Pasquirolo, Borgonuovo, Crocetta, Quadronno, Vetra, Sant’Ambrogio, Brera(inne języki), Guastalla, Porta Tenaglia, Porta Sempione, Conca del Naviglio
Municipio 2 Stazione Centrale, Gorla, Turro, Greco(inne języki), Crescenzago 12,58 155 016 12 322,42 Stazione Centrale, Loreto, Turro, Crescenzago, Quartiere Adriano, Gorla, Precotto, Ponte Seveso, Maggiolina(inne języki), Mirabello, Villaggio dei Giornalisti(inne języki), Greco
Municipio 3 Città Studi(inne języki), Lambrate, Venezia 14,23 140 524 9875,19 Porta Venezia, Porta Monforte, Casoretto(inne języki), Rottole, Quartiere Feltre(inne języki), Cimiano, Città Studi, Lambrate, Ortica(inne języki)
Municipio 4 Vittoria, Forlanini 20,95 157 425 7514,32 Porta Vittoria, Porta Romana, Cavriano, Quartiere Forlanini, Monluè, La Trecca, Taliedo, Morsenchio, Ponte Lambro, Calvairate, Gamboloita o Corvetto, Quartiere Omero, Nosedo, Castagnedo, Rogoredo, Santa Giulia, San Luigi, Triulzo Superiore
Municipio 5 Vigentino(inne języki), Chiaravalle(inne języki), Gratosoglio(inne języki) 29,87 123 436 4132,44 Porta Vigentina, Porta Lodovica, San Gottardo, Morivione(inne języki), Vigentino, Vaiano Valle(inne języki), Chiaravalle, Macconago(inne języki), Stadera, Chiesa Rossa, Quartiere Le Terrazze, Case Nuove, Quartiere Missaglia, Gratosoglio(inne języki), Selvanesco, Quintosole(inne języki), Ronchetto delle Rane(inne języki), Quartiere Torretta, Conca Fallata(inne języki), Quartiere Basmetto, Quartiere Cantalupa
Municipio 6 Barona(inne języki), Lorenteggio(inne języki) 18,28 149 334 8169,26 Porta Ticinese, Porta Genova, Conchetta, Moncucco, Barona, Quartiere Sant'Ambrogio(inne języki), Quartiere Cascina Bianca, Boffalora, Quartiere Teramo, San Cristoforo, Quartiere Lodovico il Moro, Ronchetto sul Naviglio(inne języki), Quartiere Villa Magentino(inne języki), Arzaga, Giambellino(inne języki), Lorenteggio, Villaggio dei Fiori, Creta
Municipio 7 Baggio(inne języki), De Angeli, San Siro 31,34 171 796 5481,68 Porta Magenta, Quartiere De Angeli – Frua, San Siro, Quartiere Harar(inne języki), Quartiere Vercellese, Quarto Cagnino(inne języki), Quinto Romano(inne języki), Figino(inne języki), Molinazzo, Sella Nuova(inne języki), Baggio, Quartiere Valsesia(inne języki), Quartiere degli Olmi(inne języki), Assiano(inne języki), Muggiano
Municipio 8 Fiera, Quartiere Gallaratese(inne języki), Quarto Oggiaro(inne języki) 23,72 182 118 7677,82 Porta Volta, Bullona, Ghisolfa(inne języki), Portello, Cagnola, Quartiere Campo dei Fiori, Villapizzone(inne języki), Quartiere Varesina(inne języki), Boldinasco, Garegnano(inne języki), Certosa, Musocco(inne języki), Quarto Oggiaro(inne języki), Vialba(inne języki), Roserio(inne języki), Cascina Triulza, QT8(inne języki), Lampugnano, Quartiere Gallaratese(inne języki), Quartiere San Leonardo, Trenno(inne języki), Quartiere Cascina Merlata(inne języki).
Municipio 9 Stazione Garibaldi, Niguarda(inne języki) 21,12 184 002 8712,22 Porta Garibaldi, Porta Nuova, Centro Direzionale, Isola, La Fontana, Montalbino, Segnano(inne języki), Bicocca, Fulvio Testi, Ca’ Granda, Pratocentenaro(inne języki), Niguarda(inne języki), Dergano, Bovisa(inne języki), Affori(inne języki), Bruzzano(inne języki), Quartiere Comasina, Quartiere Bovisasca
Łącznie 181,76 1 359 905 7482

Klimat edytuj

Mediolan leży na północnym krańcu wpływów klimatu podzwrotnikowego, gdzie ze względu na położenie miasta występuje klimat typowo kontynentalny. Są tu typowe dla północnych Włoch rośliny. Przeważają gorące, suche lata i chłodne, wilgotne zimy, inaczej niż w klimacie śródziemnomorskim charakterystycznym dla reszty Włoch. W ciągu pozostałych pór roku piękne słoneczne dni przeplatają się z okresami deszczowymi. Średnie roczne dobowe temperatury wahają się od 3 °C w zimie do 25 °C w lecie.

Średnie temperatury w centrum miasta wynoszą 0 do 7 °C w styczniu i 19 do 30 °C w lipcu. Opady śniegu są często w zimie. W ciągu ostatnich 15–20 lat zmniejszyła się częstotliwość opadów śniegu. Historyczna średnia Mediolanu wynosi pomiędzy 35 a 45 cm. Pojedyncze śnieżyce powyżej 30–50 cm w 1–3 dni zdarzają się okresowo, z rekordem 80–100 cm podczas sławnej śnieżycy w styczniu 1985. Wilgotność jest dosyć duża w ciągu całego roku i wielkość średnich rocznych opadów wynosi około 1000 mm. W stereotypowym obrazie, Mediolan jest często owiany mgłą charakterystyczną dla zimnych okresów w dorzeczu Padu. Redukcja zanieczyszczeń z fabryk zmniejszyła to zjawisko w ciągu ostatnich lat, przynajmniej w centrum miasta. Wiatru zwykle nie ma w Mediolanie. Na wiosnę mogą się zdarzyć wichury, zarówno z powodu tramontany wiejącej z Alp, jak i bory wiejącej z północnego wschodu. Takie wichury często powodują zniszczenia.

Średnia temperatura i opady dla Mediolanu
Miesiąc Sty Lut Mar Kwi Maj Cze Lip Sie Wrz Paź Lis Gru Roczna
Średnie temperatury w dzień [°C] 7,2 9,9 15,2 19,4 24,4 28,7 30,8 30,3 25,8 19,2 12,7 7,6 19,1
Średnie dobowe temperatury [°C] 3,1 5,0 9,7 14,0 18,7 23,0 25,0 24,5 20,1 14,6 9,0 3,8 14,1
Średnie temperatury w nocy [°C] -0,5 0,4 4,2 8,8 13,4 17,8 19,5 19,1 14,9 10,6 5,5 0,4 9,4
Opady [mm] 43,1 44,1 47,5 59,7 72,0 54,6 38,3 59,4 49,4 60,5 153 40,5 722
Średnia liczba dni z opadami 9,9 7,1 6,9 9,4 9,6 7,3 5,6 7,4 6,0 10,2 12,5 10,4 102,4
Średnie usłonecznienie [h] 69 106 162 187 221 253 295 261 196 140 81 64 2035
Źródło: climatebase.ru[11] (od 2000)

Gospodarka edytuj

Najważniejszy włoski ośrodek gospodarczo-finansowy; jedno z najbogatszych miast Europy. Ważny węzeł kolejowy i drogowy, wielki węzeł lotniczy (lotniska Malpensa i Linate). Siedziba licznych banków i towarzystw ubezpieczeniowych oraz giełdy (Borsa Italiana). Największy w kraju ośrodek przemysłowy – m.in. przemysł maszynowy, elektrotechniczny, środków transportu (Alfa Romeo, MV Agusta), chemiczny (koncern Pirelli), odzieżowy, a także metalowy, szklarski, spożywczy (sery, wina Cinzano i inne), porcelanowo-fajansowy, rafineryjny, hutnictwo żelaza. Mediolan jest jednym z ważniejszych ośrodków mody.

Kultura i sztuka edytuj

Muzea edytuj

  • Musei di Castello Sforzesco: Museo d’Arte Antica – Muzeum Sztuki Antycznej
  • Musei di Castello Sforzesco: Pinakoteka – Galeria Malarstwa
  • Musei di Castello Sforzesco: Museo delle Arte Decorative – Muzeum Sztuki Użytkowej
  • Musei di Castello Sforzesco: Museo degli Strumenti Musicali – Muzeum Instrumentów Muzycznych
  • Musei di Castello Sforzesco: Museo Egizio – Muzeum Egipskie
  • Musei di Castello Sforzesco: Museo della Preistoria e Protostoria – Muzeum Prehistoryczne
  • Museo Archeologico – Muzeum Archeologiczne
  • Museo del Risorgimiento – Muzeum Historii Zjednoczenia Włoch
  • Museo Teatrale alla Scala – Muzeum Teatralne przy alla Scala
  • Museo di Storia Naturale – Muzeum Geologiczne i Historii Naturalnej
  • Museo del Novecento – Muzeum Sztuki XX wieku
  • Museo del Ottocento, Galleria d’Arte Moderna – Muzeum Sztuki XIX wieku
  • Museo Astronomico – Orto Botanico di Berra – Muzeum Astronomiczne i Ogród Botaniczny di Berra
  • Planetario „Ulrico Hoepli” – Planetarium „Ulrico Hoepli”
  • Museo Pinacoteca di Brera – Pinakoteka Brera – Galeria Sztuki di Brera
  • Museo Pinacoteca e Biblioteca Ambrosiana – Galeria i Biblioteka Ambrozjańska
  • Museo del Duomo – Muzeum Katedry Mediolańskiej il Duomo
  • Museo Diocesiano di Milano – Muzeum Diecezji Mediolańskiej
  • Museo di San Eustorgio – Muzeum Sztuki przy kościele San Eustorgio
  • Museo dei Beni Culturali Cappuchini – Muzeum Sztuki Zakonu o.o. Kapucynów
  • Cenacolo Vinciano – Ostatnia Wieczerza Leonarda da Vinci
  • Museo Poldi Pezzoli – Muzeum Sztuki Poldi Pezzoli
  • Museo Bagatti Valsecchi – Muzeum Bagatti Valsecchi
  • Museo Nazionale della Scienzia e aella Technologia „Leonardo da Vinci” – Narodowe Muzeum Nauki i Techniki „Leonardo da Vinci”
  • Museo del Cinema „Gianni Comencini” – Muzeum Kina
  • La Triennale di Milano – Muzeum Targów Mediolańskich
  • Palazzo Reale – Pałac Królewski
  • Acuario e Civica Stazione Idrobiologica – Akwarium Miejskie i Stacja Hydrobiologiczna
  • Palazzo Morando Costume Moda Imagine – Muzeum Kostiumów i Mody
  • Casa Manzoni – Muzeum Mannzoni

Ważniejsze zabytki edytuj

Świeckie edytuj

Sakralne edytuj

Transport edytuj

Dworce kolejowe edytuj

Metro edytuj

W Mediolanie znajduje się pięć linii metra[12], oznaczonych kolorami:

Linie autobusowe, tramwajowe i trolejbusowe edytuj

W ścisłym centrum transport odbywa się za pomocą metra i linii tramwajowych. Obszary zewnętrzne obsługują linie autobusowe i trolejbusowe.

Komunikacja rowerowa edytuj

Począwszy od 2010 roku funkcjonuje system wypożyczania rowerów, dostępnych w bezobsługowych wypożyczalniach rozmieszczonych na obszarze ścisłego centrum. Park rowerowy systemu transportu rowerowego obejmuje 3650 rowerów.

Żegluga śródlądowa edytuj

Do Mediolanu doprowadzone są od strony południowo-zachodniej dwa kanały: Naviglio Grande i Naviglio Pavese, łączące Mediolan z rzeką Ticino. Kanały są nieżeglowne przez przeważającą część roku.

Porty lotnicze edytuj

Miasto obsługują trzy porty lotnicze:

Porty lotnicze są połączone między sobą dedykowanymi liniami autobusowymi. Połączenie autobusowe jest najtańszym środkiem transportu łączącym mediolańskie lotniska z centrum miasta. Autobusy z międzynarodowych portów lotniczych zatrzymują się przy Stazione Centrale w centrum miasta przy stacji M2 i M3 mediolańskiego metra.

Religia edytuj

Kościół rzymskokatolicki edytuj

Mediolan jest siedzibą archidiecezji, której patronami są święty Ambroży i święty Karol Boromeusz.

W Mediolanie działa polska parafia przy kościele Santa Maria alla Porta, przy linii metra M1 – przystanek Cairoli. Msze święte w języku polskim odbywają się w niedziele i święta. W kościele znajdują się obrazy Najświętszej Marii Panny z Jasnej Góry oraz Jezusa Miłosiernego.

Kościół prawosławny edytuj

Parafia prawosławna w Mediolanie znajduje się przy via Senato.

Sport edytuj

Pod Mediolanem znajduje się tor Formuły 1 w Monza.

Źródło danych: Istituto Nazionale di Statistica.

Miasta partnerskie edytuj

Przypisy edytuj

  1. Resident population by age, nationality and borough. City of Milan – Statistical Department.
  2. Top 20 miast najchętniej odwiedzanych przez turystów w 2018 roku. Business Insider, 2018-10-13. [dostęp 2019-10-19].
  3. Ł. Ropczyński: Mediolan. Kierunek Włochy. [dostęp 2015-06-11].
  4. Wystawa Światowa 2015. Mediolan.pl. [dostęp 2020-05-16].
  5. Historia powszechna Tom 7 Od upadku cesarstwa rzymskiego do ekspansji islamu. Karol Wielki. Praca zbiorowa. T. 7. Mediaset Group SA, 2007, s. 617. ISBN 978-84-9819-814-0.
  6. Krzysztof Mazowski, Fuengirola 1810, s. 39.
  7. Krzysztof Mazowski, Fuengirola 1810, s. 40–42.
  8. Krzysztof Mazowski, Fuengirola 1810, s. 44.
  9. Jan Pachoński, Słownik Oficerów Legionów Polskich we Włoszech.
  10. Mappa di Milano edita da Istituto Geografico De Agostini (edizione 2011).
  11. Milan, Italy #16080 – climatebase.ru.
  12. Home ATM, Azienda Trasporti Milanesi, www.atm.it [dostęp 2023-04-29].

Linki zewnętrzne edytuj

 
Wikipedia