Betlejem

miasto w Palestynie

Betlejem (hebr. ‏בֵּית לֶחֶם‎, Bêṯ Leḥem, dosłownie „dom chleba”; nowohebrajskie Bet Lechem; arab. ‏بيت لحم‎, Bajt Lahm; dosłownie „dom mięsa”) – miasto w muhafazie Betlejem w Autonomii Palestyńskiej. Ważny ośrodek palestyńskiej władzy administracyjnej i centrum palestyńskiej kultury. Miejsce narodzin Jezusa Chrystusa[1].

Betlejem
‏بيت لحم‎
Ilustracja
Państwo

 Palestyna
 Izrael

Muhafaza

Betlejem

Burmistrz

Anton Salman

Powierzchnia

10 km²

Wysokość

775 m n.p.m.

Populacja (2007)
• liczba ludności
• gęstość


30 678
1029 os./km²

Nr kierunkowy

2

Położenie na mapie Palestyny
Mapa konturowa Palestyny, blisko centrum na prawo znajduje się punkt z opisem „Betlejem”
Ziemia31°42′11″N 35°11′44″E/31,703056 35,195556
Strona internetowa

Położenie edytuj

Miasto jest położone w zachodniej części Judei na wysokości około 775 m n.p.m. Leży w odległości 10 km na południe od Jerozolimy, 59 km na południowy wschód od wybrzeża Morza Śródziemnego i 75 km na zachód od Ammanu – stolicy Jordanii.

W jego otoczeniu znajdują się miasta Jerozolima (osiedla Gillo, Bajt Safafa, Giwat ha-Matos i Har Homa), Bajt Dżala i Bajt Sahur, miasteczko Al-Chadr, kibuc Ramat Rachel oraz wsie Al-Asakra, Hindaza i Artas. Muhafaza Betlejem obejmuje sąsiednie miasta Bajt Dżala i Bajt Sahur, a także obozy uchodźców palestyńskich Ad-Duhajsza, Ajida i Azza.

 
Panorama jednego z osiedli w Betlejem

Podział administracyjny edytuj

Dzielnice mieszkaniowe (Harat) w Betlejem są żywą historią miasta. Tworzą niezwykłą mozaikę otaczającą główny plac Żłóbka. Ich nazwy pochodzą zwykle od miejsc, z których przybyli osadnicy (np. Harat Nadżar to miejsce, gdzie osiedlili się przybywający z krainy Nadżar wcześni chrześcijanie, przedstawiciele chrześcijaństwa monofizyckiego), bywa też, że nazwy są związane z jakąś legendą (np. Harat Tardżuma, czyli Dzielnica Tłumaczy, której założyciel, Włoch, ożenił się chrześcijanką arabskiego pochodzenia i pracował jako tłumacz dla księży oraz pielgrzymów) lub np. z funkcją (Harat al-‘Ajn, czyli źródło – miejsce, skąd miasto czerpało wodę). Głównym traktem jest biegnąca od placu Żłóbka ulica Żłóbka z licznymi sklepami, pracowniami jubilerskimi, barami i kafejkami. W otoczeniu miasta znajdują się winnice, gaje oliwne i migdałowce.

Demografia edytuj

Zgodnie z danymi Palestyńskiego Centrum Danych Statystycznych w 2007 w mieście żyło 30 678 mieszkańców, w tym 6570 uchodźców[2].

Populacja miasta pod względem wieku:

Wiek (w latach) Procent populacji w %
0-9 27,4%
10-19 20%
20-29 17,3%
30-44 17,7%
45-64 12,1%
ponad 66 5,3%

Historia edytuj

Betlejem jest ośrodkiem palestyńskich chrześcijan jak i miejscem pielgrzymek. Według ewangelii Mateusza i Łukasza, Betlejem to miejsce narodzenia Jezusa Chrystusa[1].

Pierwotnie Betlejem nazywano Efrata, nazwę tę zawiera Księga Rodzaju[3]. Pochodzili stamtąd Elimelek i jego żona Noemi oraz ich synowie[4], a także Booz z Księgi Rut[5]. Nazywane było również Betlejem Efrata[6], a także Betlejem Judzkie[7] – dla odróżnienia drugiej miejscowości o tej samej nazwie, Betlejem w Galilei.

Według Ewangelii Mateusza po narodzinach Jezusa (5/4 n.e.) na rozkaz króla Heroda zamordowani zostali wszyscy chłopcy w Betlejem mający do dwóch lat[8]. W II wieku wspomniał o tym Justyn Męczennik. Jeżeli tzw. rzeź niewiniątek w ogóle się wydarzyła, realna liczba zabitych wynosiła około dwudziestu dzieci[9].

W latach 132–135 Grotę Narodzenia obudowano rzymską świątynią Adonisa. Bazylika Narodzenia Pańskiego została zbudowana w 326 roku za panowania Konstantyna Wielkiego, dzięki fundacji św. Heleny, zniszczona w 529 przez Samarytan, w 550 roku została przebudowana za panowania Justyniana I Wielkiego.

W 614 roku do Betlejem weszli Persowie, a w 637 kalif Umar ibn al-Chattab, który obok kościoła wybudował meczet. W 1099 roku Betlejem zajęli krzyżowcy, z bazyliki usunięto greckich duchownych, miasto otoczono murem, a w XII wieku bazylika została rozbudowana przez krzyżowców. Pod nią znajduje się Grota Narodzenia. W latach 1187–1229 miasto ponownie znalazło się w rękach muzułmanów, w 1250 zburzono mury miejskie. Grota Narodzenia przeszła pod wspólną kontrolę prawosławnych, katolików i Ormian, a współcześnie pod kontrolę prawosławnej cerkwi greckiej i kościoła katolickiego.

W 1948 Betlejem włączono do Jordanii, w 1967 miasto zajęły wojska Izraela, w 1973 założono niepubliczny katolicki Uniwersytet Betlejem.

19 września 1989 palestyńscy rebelianci ostrzelali z broni maszynowej autobus z niemieckimi turystami, raniąc 3 osoby, dwa dni później obrzucili kamieniami kolejny autobus z niemieckimi turystami raniąc 2 osoby. 9 grudnia 1990 Palestyńczycy wrzucili bombę do miejscowego posterunku wojskowego, przez co zginął 1 izraelski żołnierz, a 20 osób zostało rannych.

W 1995 miasto przekazano Palestyńczykom. W 2002 roku Bazylika Narodzenia Pańskiego była zajmowana przez kilkudziesięcioosobową grupę bojowników palestyńskich, którzy schronili się tam w czasie akcji policyjnej wojsk izraelskich – po 5-tygodniowym oblężeniu zawarto porozumienie, na mocy którego część bojowników została odesłana do Gazy, a kilkunastu deportowano do krajów europejskich. Po uwolnieniu kościoła znaleziono w nim kilkadziesiąt założonych ładunków wybuchowych. Betlejem znajduje się od tej pory pod zaostrzoną kontrolą – blokada dróg i okresowe wprowadzanie godziny policyjnej.

W 2012 roku odkryto bullę z okresu Pierwszej Świątyni (1006–586 p.n.e.), na której wymieniona jest nazwa Betlejem[10].

Zabytki i atrakcje edytuj

 
Bazylika Narodzenia Pańskiego, srebrna gwiazda wskazuje miejsce, w którym z Dziewicy Maryi narodził się Chrystus. Jest tam napis o treści: Hic de Virgine Maria Iesus Christus natus est.

Gospodarka edytuj

Gospodarka Betlejem obejmuje rzemiosło, handel i drobny przemysł, m.in. pamiątkarstwo; przemysł rolno-spożywczy – uprawę winnic, fig i oliwek. Duże znaczenie gospodarcze ma turystyka, zwłaszcza pielgrzymkowa.

Miasta partnerskie edytuj

Zobacz też edytuj

Przypisy edytuj

  1. a b Mt 2,1 w przekładach Biblii.
  2. Palestine Central Bureau of Statistics. [dostęp 2011-10-12]. [zarchiwizowane z tego adresu (2012-01-11)]. (ang.).
  3. Genesis 48,7 w przekładach Biblii.
  4. Rut 1,2 w przekładach Biblii.
  5. Rut 2,4 w przekładach Biblii.
  6. Mi 5,1 w przekładach Biblii.
  7. Sdz 17,7-9 w przekładach Biblii.
  8. Mt 2,16-17 w przekładach Biblii.
  9. Giuseppe Ricciotti, Życie Jezusa Chrystusa, Warszawa: PAX, 1954, s. 255.
  10. Earliest Archaeological Evidence of the Existence of the City of Bethlehem already in the First Temple Period. Hadashot Arkheologiyot Online, 2012.
  11. Stedenbanden, www.polen.travel [dostęp 2024-02-28].
  12. Taleninstituut Den Haag, Dagnall Talen [dostęp 2024-02-28] (niderl.).

Bibliografia edytuj

Linki zewnętrzne edytuj